Geo graf iya

D unyo okeani deb ataladi.
T in c h o k e a n eng k atta v a eng chuqur okean. M aydoni butun 
quruqlik m aydonidan katta - 180 m ln km 2. Eng chuqur jo y i M ariana 
b o tig ‘i - 11022 metr.
A tla n tik a o k ean i kattaligi jihatidan ikkinchi o ‘rinda turadi. M ay­
doni 91 mln km 2. Eng chuqur jo y i Puerto-Riko b otig‘i - 8742 metr.
H in d o k e a n i m ay d o n in in g k a tta lig ig a k o ‘ra u ch in ch i o ‘rin d a 
turadi. Uning m aydoni 76 m ln km 2. Eng chuqur jo y i Zond b otig‘i -
7729 metr.
Shim oliy M uz o k ean i eng kichik okean - m aydoni 14 mln km 2. 
Eng chuqur jo y i - 5527 metr. Bu okean Shimoliy qutb atrofida joy- 
lashgani tufayli eng sovuq okean hisoblanadi. K o ‘p qismi doimo muz 
bilan qoplanib yotadi.
D engizlar, q o ‘ltiq la r, b o ‘g ‘izlar. D engizlar okeanlarning kichik 
qism lari b o ‘lib, ulardan yarim orollar, orollar va suv osti qirlari bilan 
ajralib turadi. Q uruqliklarning chekkasiga tutashgan dengizlar chekka 
dengizlar deyiladi. Masalan, Hind okeanidagi Arabiston dengizi, Tinch 
okeandagi Bering dengizi. Lekin ayrim dengizlar quruqlikning ichiga 
ancha kirib borib, okeanlar bilan b o ‘g ‘izlar orqali tutashgan. Bunday

---

Q edurtm _uz
41-rasm. Okean tagi relyefi.
dengizlar ichki dengizlar deb ataladi. O ‘rta dengiz, Qizil dengiz, Qora 
dengiz ichki dengizlardir.
Okean, dengiz va k o ‘llarda q o ‘ltiqlar ham b o ‘ladi. Q o ‘ltiq deb 
okean, dengiz va k o ‘llarning quruqlik ichkarisiga kirib borgan kichik 
va sayoz qism lariga aytiladi. H ind okeanining B engaliya va Fors 
qo‘ltiqlari, A tlantika okeanining Biskay qo‘ltig ‘i bor.
Okean, dengiz va k o ‘llarning ikkita katta qismini tutashtirib tura­
digan suvli tor y o ‘lakka b o ‘g ‘iz deyiladi. M asalan, G ibraltar b o ‘g ‘izi 
A tlantika okeanini O ‘rtayer dengiz bilan tutashtirib turadi.
O k e a n la r tag i relyefi. Okeanlar tagi ham quruqliklar yuzasi kabi 
notekis. Okeanlarning materiklarga tutashgan chekka qismlarida quruq- 
likning suv tagidagi davomi - materik sayozligi, y a ’ni sh e lf joylashgan. 
U ning chuqurligi 200 m dan oshm aydi. K engligi har xil. M aterik 
sayozliklari foydali qazilmalarga, ayniqsa, neft va gazga boy b o ‘ladi.
200 m etrd an 2 5 0 0 -3 0 0 0 m etr ch u q u rlik k ac h a b o ‘lg an jo y la r