Geografiya yo’nalishi 1-kurs 22. 03-guruh talabasi hasanboyev bekmurod madaniyat geografiyasi reja

Geografik madaniyat barqaror rivojlanish omili sifatida

Yu G. Simonovning so'zlari bilan rozi bo'lmaslik mumkin emas: "Insoniyat bularning barchasini boshdan kechirishi va trillionlab dollarlarni sarf qilishi kerak edi, shunda ekologik muammolar sezilmasdan chetga chiqib," barqaror rivojlanish "dasturlari uchun o'zlarining intellektual joylariga yo'l ochib beradilar. Kasbiy jihatdan na shifokorlar, na biologlar bu sohada ajralmas ilmiy bilimlar tizimini yarata olmadilar, buni endi ko'rish mumkin. Ular insonni va qisman tabiatni bilar edilar. Ammo ular iqtisodiy rivojlanish qonunlarini bilishmagan. Ko'p narsani bilmasdim. Darhaqiqat, bundan oldin ular tabiat, iqtisodiyot va aholi o'rtasidagi o'zaro ta'sir muammolariga hatto yaqinlashmagan. Bunday tizimni tahlil qilish faqat geograflarning kitoblarida bo'lishi mumkin edi. Ammo bu ko'proq shior yoki tushga o'xshardi. Bilimning eng qadimiy sohalaridan biri bo'lgan geografiya bir qancha sabablarga ko'ra kechikib ushbu muammolarni hal qilishga qo'shildi. Paradoks"
Aynan geograflar real dunyoda barqaror rivojlanish kontseptsiyasini amalga oshirishda muhim rol o'ynaydi. Va buni amalga oshirish uchun jamiyat geografik madaniyatning qaysi darajasiga ko'tarilganligi muhimdir. Zamonaviy jamiyatning geografik madaniyati darajasi aholi umumiy madaniyatining muhim ko'rsatkichi, insoniyat taraqqiyotining o'lchovi va mezoniga aylanib bormoqda. Zamonaviy insonning geografik madaniyatining belgisi bu Yer, uning davlati, kichik vatani to'g'risida barqaror, barqaror g'oyadir. Bu sayohat, ekspeditsiyalar, dam olishning individual tajribasi va taassurotlari. Geografik tafakkurni rivojlantirish barqaror rivojlanish yo'lida geografik madaniyatni rivojlantirishning muhim vazifasidir.
Geografiyaning o'ziga xosligi ushbu fanning atrofdagi dunyoga bo'lgan asosiy yondashuvidan kelib chiqadi. "Qaerda?" Degan savol ushbu yondashuvda kalit hisoblanadi. Ammo geograflar "hududiylik" ning muhim kontseptsiyasini ham o'rganadilar, ular joylashuvi, joylashuvi, atrof-muhit: tabiiy, ijtimoiy, iqtisodiy kabi toifalarni o'z ichiga oladi.
Odamlarning geografik tafakkuri, uning ko'lami bugun "Yer - Biosfera" deb nomlangan butun uyimizning tamal toshiga aylanishi kerak. Bu fikrlashning globalligi.
Madaniy geografiya, madaniyat geografiyasi, geografik makonda madaniyatni o'rganadi, uning elementlarining fazoviy farqlanishi va xilma-xilligini, ularning landshaftda namoyon bo'lishini va geografik muhit bilan o'zaro munosabatini, shuningdek madaniyatning o'zida geografik makonning namoyon bo'lishini o'rganadi. Chet mamlakatlarda madaniy geografiya ijtimoiy geografiyaning etakchi (iqtisodiy geografiya, ijtimoiy geografiya va siyosiy geografiya bilan bir qatorda) tarmoqlaridan biridir. Rossiyada madaniy geografiya yaxlit ilmiy fanga aylanib ulgurmagan va tadqiqot ob'ekti bo'yicha bir-biriga yaqin bo'lgan ilmiy yo'nalishlar to'plamidir.
Madaniy geografiyaning shakllanishiga nemis antropogeografiya maktabi vakillarining (F. Ratsel va boshqalar), shuningdek frantsuz inson geografiyasi maktablari (P. Vidal de la Bache va boshqalar) va nemis geografi A. Getnerning ishlari katta ta'sir ko'rsatdi. K. Zauer 20-yillarda Amerika madaniy landshaft maktabini yaratgan madaniy geografiyaning asoschisi hisoblanadi. Madaniy geografiya antropogeografiyadan ikkita asosiy ilmiy an'analarni meros qilib oldi: atrof-muhit (madaniy-geografik farqlarni ularning atrof-muhit sharoitlari bilan bog'liqligini o'rganish) deb nomlangan va madaniyatni fazoviy tahlil qilish an'analari (uning hududiy tashkil etilishi va tuzilishini, elementlari o'rtasidagi munosabatlar va aloqalarni o'rganish).
Rus geografiya fanida 20-asrning 20-yillari o'rtalariga qadar turli mintaqalar va joylar madaniyatini tavsiflash, ularning etnografik xususiyatlari antropogeografik asarlarning bir qismi bo'lgan. Sovet davrida, ayniqsa 1920-yillarning oxiri - 30-yillarning boshlarida geografiyaga antropokultural yondashuvlar asosan yo'qoldi. Rossiyada 1980-yillarda boshlangan madaniy geografiyaning rivojlanishi xorijiy ilmiy tajribaga asoslangan va landshaftshunoslik, madaniy landshaft va etnologiya sohasidagi tadqiqotlar bilan bog'liq.
Madaniy geografiya fanining predmetiga qarab quyidagi bo'limlar (subdiplinlar) ajratiladi. Etnik geografiya (etnogeografiya, etnomadaniy geografiya) etnik guruhlarning joylashishini, mamlakatlar va mintaqalar aholisining etnik tarkibini o'rganadi (amerikalik olimlar V.M. Kolmorgen, U. Zelinski; rus tadqiqotchilari V.V. Pokshishevskiy, S.I.Bruk, V.I. Kozlov ). 20-asrning oxirida madaniy geografiya turli mamlakatlar va mintaqalardagi etnik jarayonlarning o'ziga xosligi, etnik madaniyatlar va an'analarning geografik xususiyatlari va ularning tabiiy muhit bilan aloqalari to'g'risida tadqiqotlarni ham rivojlantirdi. Etnik geografiyaning etnologiya va madaniy antropologiya bilan tutashgan joyida quyidagilar rivojlanmoqda: xalq ijodining hududiy xususiyatlarini o'rganadigan an'anaviy ma'naviy (xalq deb ataladigan) madaniyat geografiyasi (ingliz tilida so'zlashuvchi mamlakatlarda "xalq geografiyasi" nomi bilan tanilgan); kundalik madaniyat geografiyasi, an'anaviy oziq-ovqat turlari, turar joylar, transport vositalari, nikoh va oilaviy munosabatlarning madaniy-geografik xususiyatlari va boshqalarning hududiy taqsimlanishini o'rganib chiqish Rossiyada etnik geografiyaning shakllanishi uchun iqtisodiy va madaniy turlar tushunchasi katta ahamiyatga ega edi (M.G. Levin, N. N. Cheboksarov, B.V. Andrianov va boshqalar).
Tillar geografiyasi turli darajadagi lingvistik guruhlarning (lingvistik oilalar, guruhlar, tillar, lahjalar, lahjalar) tarqalishining geografik (hududiy) qonuniyatlari va xususiyatlarini o'rganadi (qarang Lingvistik geografiya).
Dinlar geografiyasi (konfessional geografiya) mintaqalar va mamlakatlar aholisining diniy tarkibini, diniy tuzilmalarni hududiy tashkil etishning o'ziga xos xususiyatlarini, konfessional va geografik farqlarning ijtimoiy-madaniy oqibatlarini o'rganadi. Dinlar geografiyasi sohasidagi asosiy nazariy asarlar 20-asrning o'rtalarida va ikkinchi yarmida yaratilgan (frantsuz geografi P. Defontain, nemis tadqiqotchilari P. Fikeler, C. Troll, M. Butner, M. Shvind, amerikalik olimlar D. Sofer, E. Isak va boshqalar). 20-asrning oxiridan boshlab rus madaniy geografiyasida Rossiyaning konfessional maydoni tadqiqotning eng muhim ob'ektiga aylandi.
Badiiy geografiya predmeti - badiiy faoliyatning har xil turlarini rivojlantirish va taqsimlashning hududiy xususiyatlari. Tadqiqotning muhim yo'nalishlari - dunyoning mintaqalari va mamlakatlaridagi asosiy san'at markazlarini, kelib chiqish joylarini aniqlash, turli badiiy uslublarning tarqalish yo'nalishlari va usullari, badiiy faoliyatning an'anaviy va innovatsion turlarini o'rgatish markazlarini joylashtirishdagi farqlar. Zamonaviy xorijiy madaniy geografiyada san'at geografiyasiga oid ishlarning keng tarqalgan mavzusi haqiqiy (yoki xayoliy) geografik makonning badiiy asarlarida aks etishidir. Rossiyada san'at geografiyasi madaniy geografiyaning alohida sohasi sifatida 20-asr oxiri - 21-asr boshlarida rivojlandi (Yu. A. Vedenin va boshqalar).
Ommaviy madaniyat geografiyasi mustaqil tadqiqot yo'nalishi sifatida chet el madaniy geografiyasida rivojlanadi (ayniqsa, ingliz-amerika), turli xil sport turlari, zamonaviy musiqa uslublari, zamonaviy modadagi turli tendentsiyalar, shou-biznes va hk.
Madaniy infratuzilma geografiyasi madaniy geografiya va xizmat ko'rsatish sohasi geografiyasi kesishmasidagi tegishli sub'ekt bo'lib, u kutubxonalar, muzeylar va boshqa madaniy infratuzilma ob'ektlari tarmog'ining hududiy tashkil etilishini o'rganadi.
20-asrning ikkinchi yarmida madaniy geografiyani o'rganish ob'ekti (ayniqsa, AQShda) mahalliy aholining o'z-o'zini anglashida mavjud bo'lgan oddiy yoki mahalliy til (ingliz tilidan mahalliy - hududga xos) deb nomlangan maydonlarga aylandi. Ular o'zlarining chegaralarida kamdan-kam hollarda davlatlarning ma'muriy-hududiy bo'linmasi birliklariga to'g'ri keladi, lekin ular har doim o'z nomiga ega va mahalliy aholi tomonidan madaniy ajralmas hudud sifatida qabul qilinadi. 21-asrning boshlarida madaniy geografiyada aholini ma'lum bir hudud bilan o'z-o'zini identifikatsiya qilish hodisasi sifatida tushuniladigan mintaqaviy identifikatsiya sohasi bo'yicha eng istiqbolli tadqiqotlar olib borilmoqda. (20-asr oxiri - 21-asr boshlarida, jadal rivojlanayotgan madaniy geografiya sohalari uchun geografik makonni namoyish etish tizimini o'rganish uchun Gumanitar geografiya maqolasiga qarang.)
Madaniy geografiya sohasidagi tadqiqotlar amaliy qo'llanilish ahamiyatiga ega bo'lib, ular globallashuv va shu bilan bog'liq madaniy birlashish, mahalliy madaniy an'analar va madaniy qadriyatlarni tekislash yoki yo'qotish jarayonlari, o'ziga xos etnomadaniy va ijtimoiy-madaniy hududiy jamoalarning eroziyasi va yo'q bo'lib ketishi sharoitida 20-asrning oxiri va 21-asrning boshlarida keskin oshdi. Madaniy geografiyani o'rganish natijalarini hisobga olish mamlakatlar va mintaqalarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish strategiyasini ishlab chiqishda, kontseptsiyalarni asoslashda va mintaqaviy siyosatning aniq yo'nalishlarini tanlashda muhimdir. Qadriyatlar tizimlari, mentalitet turlari, ayrim jamiyatlarda qabul qilingan xatti-harakatlar me'yorlari, iqtisodiy axloq an'analari, iqtisodiy va ekologik madaniyat, an'anaviy ijtimoiy-madaniy institutlarning mintaqaviy o'ziga xosligi iqtisodiy rivojlanish xususiyatiga ta'sir qiladi. Madaniy geografiya sohasidagi mutaxassislar madaniy merosni muhofaza qilish bo'yicha xalqaro va milliy hukumat dasturlarini ishlab chiqishda, madaniy ob'ektlarni Jahon merosi ro'yxatiga kiritish bo'yicha takliflarda va boshqalarda qatnashadilar. Geografik madaniyat umuminsoniy madaniyatning bir qismidir.