Geologik xaritalar asosida bashorat xaritalarini tuzish Bajardi: Abduxoliqov. A

Geologik xaritalar asosida bashorat xaritalarini tuzish

Bajardi: Abduxoliqov.A

Tekshirdi: Abdusamatova.D

Mavzu: Geologik xaritalar asosida bashorat xaritalarini tuzish

Reja:

Xaritalar geologik xaritalashni natijasi bo’libgina qolmay, u yig’ilgan geologik ma’lumotlarni tahlil qilish natijasida ham tuzilishi mumkin. Bu geologik kartalar orqali biz faqat yer yuzasini emas, balki yerning ichki tuzilishi to’g’risida ham tasavvurlarga ega bo’lishimiz mumkin. Geologik kartalar yordamida biz yerning tuzilishi, rivojlanishi va foydali qazilma konlarini tarqalish qonuniyatlari to’g’risida xulosalar chiqarishimiz mumkin.

Xaritalar geologik xaritalashni natijasi bo’libgina qolmay, u yig’ilgan geologik ma’lumotlarni tahlil qilish natijasida ham tuzilishi mumkin. Bu geologik kartalar orqali biz faqat yer yuzasini emas, balki yerning ichki tuzilishi to’g’risida ham tasavvurlarga ega bo’lishimiz mumkin. Geologik kartalar yordamida biz yerning tuzilishi, rivojlanishi va foydali qazilma konlarini tarqalish qonuniyatlari to’g’risida xulosalar chiqarishimiz mumkin.

Geologik xaritalarning miqyosi topografik xarita miqyosi asosida beriladi. Xarita miqyosi tasvirlanayotgan obktning chiziqli o’lchami xaritada necha marta kichraytirilganligi darajasini bildiradi. Xarita miqyosi chiziqli va raqamli bo’ladi. Yirik miqyosli xaritalarda miqyosning har ikkila turi ham beriladi. Raqamli miqyos xaritaning ustki qismida, uning nomidan pastda joylashtirilgan bo’ladi. Chiziqli miqyos esa xaritadagi 1 sm masofaning necha metr yoki kilometrga to’g’ri kelishini ko’rsatadi va xarita romining ostki qismiga joylashtiriladi.

Tog’ jinslarining yoshi, tarkibi va hosil bo’lish sharoiti geologik kartalarda shartli belgilar bilan ko’rsatiladi. Bu shartli belgilar 3 xildir: 1) rangli, 2) shtrixli, 3) harf va raqamli (indekslar).

Tog’ jinslarining yoshi, tarkibi va hosil bo’lish sharoiti geologik kartalarda shartli belgilar bilan ko’rsatiladi. Bu shartli belgilar 3 xildir: 1) rangli, 2) shtrixli, 3) harf va raqamli (indekslar).

Rangli belgilar bilan cho’kindi, vulqonogen va metomorfik tog’ jinslarini yoshini ko’rsatishda foydalaniladi. Intruziv jinslarni belgilashda rang ularni tarkibini ko’rsatadi.

Shtrixli belgilar yordamida jinslarni tarkibi ko’rsatiladi. Bir xil rangli kartalarda shtrixlar bilan jinslarning yoshi va tarkibi ko’rsatiladi.

Harf va raqamli belgilar (indekslar) tog’ jinslarining yoshi va hosil bo’lishini belgilashda foydalaniladi. Intruziv va ba’zi vulqonogen jinslarni tarkibini belgilashda ham harf ishlatiladi.

Geologik kartalar har xil mazmunli va har xil maqsadga qaratilgan bo’ladi. Geologik xaritalarning quyidagi turlari mavjud: to’rtlamich davr yotqiziqlari xaritasi, geomorfologik, litologik, tektonik, gidrogeologik, muxandislik geologik, foydali qazilmalar, har xil mineral ma’dandarini bashoratlash xaritalari...

Geologik kartalar har xil mazmunli va har xil maqsadga qaratilgan bo’ladi. Geologik xaritalarning quyidagi turlari mavjud: to’rtlamich davr yotqiziqlari xaritasi, geomorfologik, litologik, tektonik, gidrogeologik, muxandislik geologik, foydali qazilmalar, har xil mineral ma’dandarini bashoratlash xaritalari...

To’rtlamchi davr yotqiziqlari xaritasi. Bunday xaritalarda faqat to’rtlamchi davr yotqiziqlari genezisi, yoshi va tarkibi bo’yicha beriladi. To’rtlamchi davrgacha bo’lgan (korennie) jinslar bunday xaritalarda bir xil rang – binafsha rangda beriladi.

To’rtlamchi davr yotqiziqlari xaritasi. Bunday xaritalarda faqat to’rtlamchi davr yotqiziqlari genezisi, yoshi va tarkibi bo’yicha beriladi. To’rtlamchi davrgacha bo’lgan (korennie) jinslar bunday xaritalarda bir xil rang – binafsha rangda beriladi.

Litologo - geologik xaritalar. Bu kartalarda yer yuziga chiqqan jinslarni xar-xil ranglar orqali yoshi, tarkibi esa chiziqlar bilan ko’rsatilgan bo’ladi.

Tektonik xaritalar. Bu kartalarda shartli belgilar orqali xar-xil turdagi va yoshdagi strukturalarning yotish shakli (formasi) va hosil bo’lish vaqti va sharoti ko’rsatilgan bo’ladi.

Gidrogeologik xaritalar. Bunday xaritalarda tog’ jinslarining suv tashuvchanlik xossalari: ularning suvliligi, tarqalish sharoiti, yotishi, ximiyaviy xarakteristikalari va yer osti suvlarining boshqa xosalari tasvirlanadi.

Gidrogeologik xaritalar. Bunday xaritalarda tog’ jinslarining suv tashuvchanlik xossalari: ularning suvliligi, tarqalish sharoiti, yotishi, ximiyaviy xarakteristikalari va yer osti suvlarining boshqa xosalari tasvirlanadi.

Geomorfologik xaritalar da esa yer relefi va uning alohida elementlari rang va chiziqlar bilan ko’rsatilgan bo’ladi. Geomorfologik xarita tuzishda dala kuzatishlaridan tashqari, topografik xaritalardan, aerokosmosuratlardan hamda to’rtlamchi davr yotqiziqlari xaritasidan foydalaniladi.

Muxandislik geologik xaritalarda jinslarning fizik xossalari: g’ovakligi, o’tkazuvchanligi, qattiqlagi va boshqa xossalari, ya’ni biror hududning muxandislik geologik sharoitlari keltirilgan bo’ladi.