Geometriya, nisbatlar va proporsionalliklar bo’yicha bilimlar yig’indisi (1494)
Download 0.62 Mb. Pdf ko'rish
|
Tarix asosiy
- Bu sahifa navigatsiya:
- Ya k o b B ye r n u l l i
- Pyer Monmor
|
a n G yu y g ye n s (1629-1695)-
«Matematik etyudlar» (1656) kitobiga yozilgan qo’shimchalarda 14 ta mulohaza bergan bo’lib, birinchi uchtasi asosiy prinsiplarni o’z ichiga oladi, 4-9- mulohazalar yutuqni bo’lish masalasiga bag’ishlangan, 10-14-mulohazalarda soqqalarni tashlash bilan bog’liq turli masalalarni yechish qaralgan. U yana yutuqni taqsimlashda. Paskalga o’xshash mulohazalar yuritgan. Matematik kutilish tushunchasiga yaqin kelgan. Paskal, Ferma va Gyuygens ehtimol tushunchasiga yaqinlashdilar, lekin imkon beruvchi hollar sonining barcha mumkin bo’lgan hollar soniga nisbatidan nari o’ta olmadilar. Bu XVII asrda ro’yobga chiqmasdan, balki XVIII asrda amalga oshirildi. Ehtimollar nazariyasining asosiy tushunchalarini rivojlantirishda Kon Graunt (1620-1675) va Uilyam Petti (1623-1687) ning demografiya bo’yicha tadqiqotlari muhim ahamiyatga ega bo’ldi. Bu ishlar bilan yana mashhur ingliz astronomi E d m u n d G a l l ye y (1656-1742) ham shug’ullanib, hayotning davom etish ehtimoli tushunchasini kiritdi. Uning hisoblarida qo’shish va ko’paytirish teoremalari asosida yotuvchi prinsiplar, katta sonlar qonunira yaqin mulohazalar ishlatilgan. Ya k o b B ye r n u l l i n i n g kob Bern lli ( nem. Jakob Bernoulli, 27 dekabrya 1654 , Bazel , — 16 avgusta 1705 , tam je) — shveysarskiy matematik , professor matematiki Bazelskogo universiteta (s 1687 goda ). Odin iz osnovateley teorii veroyatnostey i matematicheskogo analiza . Starshiy brat Ioganna Bernulli . Inostrannыy chlen Parijskoy Akademii nauk (1699) i Berlinskoy akademii nauk (1701). «Farazlar san’ati» (1713) asarida mukammal bo’lmasada ehtimol tushunchasi kiritilgan. Bu tushunchaning Graunt va Pettilar chastota tushunchasi hamda ayrim hodisalar chastotalarining turg’un bo’lishi kabi xulosalari bilan o’zaro muvofiqligi aniqlandi. Bernulli o’z asarida ehtimolning ikki: klassik va statistik ta’riflarini bayon etgan. Garchi ular aniq ifodalanmagan bo’lsada, muhimi ular kiritildi va qo’llanildi, Bunda tasodifiy hodisaning ehtimoli 0 va 1 orasida joylashgan son sifatida qaraldi, muqarrar hodisaga mumkin bo’lgan eng katta ehtimol qiymati 1, mumkin bo’lmagan hodisaga esa eng kam — 0 qiymati mos qilindi. Ehtimol ikki xil usulda topilishi mumkinligi ko’rsatildi: hodisani ro’yobga chiqaruvchi teng imkoniyatli hollar va barcha mumkin bo’lgan hollar nisbatini o’utkazib, hodisa chastotasini hisoblash. Bernulli o’z asarini ko’p yillar- 20 yilcha o’ylab yurdi, ammo u faqatgina 1713 yilda (muallif vafotidan 8 yildan keyin) chop etildi. Lekin shunday bo’lsada, qo’lyozma holida bu asar ko’pchilikka ma’lum edi va foydalanib kelindi. Masalan, fransuz matematigi Pyer Monmor (1678-1719) va ingliz matematigi Abraxam de Muavr (l667-1754) Download 0.62 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|