Gidroenergetik qurilmalar elektr qismi, rele himoyasi va avtomatikasi

 
Himoyaning oʻchirgichga ta’sir qilish usullari 
Himoya oʻchirgichga toʻg’ridan-toʻg’ri (bevosita) va bilvosita ta’sir 
koʻrsatish mumkin (5.6 -rasm). 
Rele 1 ishlagan paytda ya’ni rele chug’amining elektr magnit kuchi 
prujinaning F
n
kuchidan katta boʻlganda uning qoʻzg’aluvchi qismi 2 
oʻchirgichniig bir-biridan ajratuvchi richagi 3 ga toʻg’ridan-toʻg’ri ta’sir qiladi. 
Shundan keyin oʻchirgich prujina 4 harakati yordamida oʻchiriladi. Bevosita ta’sir 
qilish relelari oʻchirgichning yuritmasiga oʻrnatiladi. Shuning uchun bu relelar 
5.6-rasm. Bevosita (a, b) va bilvosita (c) ta’sir ko’rsatuvchi relelar 
4
3
Fn
5
3
4
Fn
2
1
Fý
1
2
Akkumulyator
batareyasidan
U
Fn
3
2
4
Fý
a)
b)
c)
manbadan

---

122 
oʻrnatilgan rele deyiladi. 
5.6 c)-rasmda bilvosita ta’sir koʻrsatuvchi ikkilamchi releli himoya sxemasi 
tasvirlangan. 
Rele 1 ishlagan paytda uning kontakti elektromagnit 2 chulg’amini ulaydi. 
Bu chulg’am oʻchirgichning oʻchirish chulg’ami deyiladi. Maxsus manbaning 
qisqichlaridan olinuvchi kuchlanish ta’siri ostida oʻchiruvchi chulg’amda tok 
paydo boʻladi. oʻchirish chulg’ami 2 dan tok oqqan paytda oʻzak 3 prujinaning F
n
kuchini yengib halqa 4 ni qoʻyib yuboradi. Buning natijasida prujina 5 harakati 
yordamida oʻchirgich oʻchadi. Oʻchirgich oʻchgandan keyin rele chulg’amidagi tok 
yoʻqoladi va rele kontakti ajraladi. Ularni ishini yengillatish uchun yordamchi 
blok-kontakt BK ishlatiladi. Oʻchirgich oʻchgandan keyin BK oʻchirish chulg’am 
zanjirini operativ manbadan uzib qoʻyadi. 5.6 c)-rasmda koʻrsatilgan sxemadan 
koʻrinadiki, bilvosita harakatlanuvchi releli himoya uchun yordamchi kuchlanish 
manbasi-operativ tok manbai kerak. Bevosita harakatlanuvchi releli himoyaga 
operativ tok manbai zarur emas, lekin bu himoyaning relelari oʻchirgich 
mexanizmini ajratish yoki qoʻshish uchun katta kuch bilan ta’sir qilishlari kerak. 
Shuning uchun bevosita harakatlanuvchi relelar aniq boʻlmaydilar va katta quvvat 
talab qiladilar. 
Bilvosita harakatlanuvchi relelarning ta’sir kuchi kichik boʻlishi mumkin, 
shuning uchun ular katta aniqlik va kam quvvat sarf qiladilar. Koʻp releli 
himoyalarda oʻzaro aloqa operativ tok orqali olib boriladi, chunki bu mexanik 
yoʻlga nisbatan oson va soddadir. 
Xulosa qilish mumkinki, ikkilamchi bilvosita ta’sir qiluvchi relelar 
himoyada keng tarqalgan va koʻp qoʻllaniladi. 
3, 6, 10 kV kuchlanishli elektr liniyalarida bevosita ta’sir qiluvchi tok 
relelari ham keng qoʻllanadi.