Gidroenergetik qurilmalar elektr qismi, rele himoyasi va avtomatikasi

4.5. Gidroenergetik qurilmalardagi asosiy elektrotexnik uskunalarning va 
tok oʻtkazuvchi qisimlarni tanlash 
Har bir elektrotexnik uskunalar va oʻtkazuvchi qismlar nominal parametrlari 
boʻyicha tanlanib, q.t. toklarning ta’siriga tekshiriladi. Q.t. toklarning oʻtishi 
elektrotexnik uskunalarning kontaktlarida va oʻtkazgichlarda elektroenergiyaning 
koʻproq isrof boʻlishiga olib keladi, bu ularning tez qizishiga sabab boʻladi. Qizish 
protsessi izolyatsiyaning eskirishi bilan buzilishini tezlashtiradi, kontaktlarni 
payvandlanishi va yonishiga, shina va simlarning mexanik mustahkamligini 
yoʻqotishiga va shunga oʻxshash hollarga olib keladi. Apparatlar va oʻtkazgichlar 
berilgan hisobiy vaqt oraligida q.t. tokdan qizib, shikastlanmasliklari kerak, ya’ni 
termik chidamli boʻlishlari lozim. 
4.16 - rasm. Bir fazali moyli kuchlanish 
trasfomatorlari: 
a – НОМ-35 turidagi; b – ЗНОМ 
turidagi; 1 – YuK kirgichi; 2 – PK 
kirgichlari kutisi; 3 – bak 

---

97 
Q.t. 
toklarning 
oʻtishi, shuningdek, oʻtkazgichlar orasida katta 
elektrodinamik kuchlar hosil boʻlishi bilan kuzatiladi. Tok oʻtkazuvchi qismlar, 
apparatlar va elektr mashinalar shunday loyihalangan boʻlishi kerakki, ular q.t. da 
hosil boʻladigan kuchlar ta’siriga shikastlanmasdan chidashi, ya’ni elektrodinamik 
nuqtayi nazaridan turg’un boʻlishi lozim. 
Rubilniklar quyidagilarga qarab tanlanadi: 
 
Qurilmaning kuchlanishi boʻyicha U
ust 
≤ U
nom
; 
yuklama toki boʻyicha norm I
norm 
≤ I
nom
; I
max 
≤ I
nom
; 
konstruktiv tuzilishiga qarab; 
elektrodinamik mustahkamligi boʻyicha i
u 
≤ i
pr.s
; 
termik mustahkamligi boʻyicha V
k 
≤ I
2
t
t
t
. 
Nominal tok I
nom
porron chegara tok i
pr.s
, termik mustahkamlik vaqti va toki 
t
t
, I
t
katalog va ma’lumotnomalarda keltiriladi.