Gidroenergetik qurilmalar elektr qismi, rele himoyasi va avtomatikasi

Uzgichlar quydagicha tanlanadi 
 
Uzgichlar haqidagi umumiy ma’lumotlarda ularni standart boʻyicha 
harakterlovchi parametrlari koʻrib oʻtilgan. Uzgichlarni tanlashda ularning 12 ta 
parametrlarini hisobga olish lozim, biroq ishlab chiqaruvchi zavodlar tomonidan 
parametrlarning ayrim bog’lanishi kafolatlanganligi sababli, masalan, 
nom
z
o
nom
ul
nom
z
o
nom
ul
I
I
I
I
,
'
,
,
'
,
2
8
,
1
,


,
(4.18) 
uzgichlarning muhim parametrlari boʻyicha tanlashga ruxsat etiladi. 
Qurilmaning kuchlanishi boʻyicha: 
nom
ust
U
U

,
(4.19) 
uzoq ta’sir etuvchi tok boʻyicha: 
nom
nom
norm
I
I
I
I


max
,
, 
(4.20) 
uzish qobiliyati boʻyicha. 
Birinchi navbatda quyidagi shartga asosan simmetrik uzish toki boʻyicha 
tekshiriladi: 
nom
uz
r
I
I
,
,


,
(4.21) 

---

101 
Soʻngra q.t. periodik tashkil etuvchisining uzilish ehtimoli tekshiriladi 
nom
z
o
nom
nom
a
a
I
I
I
,
'
,
,
2




,
(4.22) 
bunda i
a.nom
- uzilayotgan tokning t vaqtdagi periodik tashkil etuvchisining ruxsat 
etilgan nominal qiymati; β
nom
—uzilayotgan tokdagi periodik tashkil etuvchining 
nisbiy qismi nominal qiymati; i
a.τ
— kontaktlarning ajrash momenti τ dagi q.t. 
periodik tashkil etuvchisi; τ q.t. boshlanishidan yoy soʻndiruvchi kontaktlarning 
ajrash vaqtigacha boʻlgan eng qisqa vaqt: 
v
s
z
t
t
,
min
,



(4.23) 
bunda t
z,min
=0,01 s—releli muhofazaning minimal ta’sir etish vaqti;
t
s.v
—uzgichning xususiy uzish vaqti. 
Agar I
p.τ
≤I
uz.nom
shart bajarilib, i
a.τ
>i
a.nom
boʻlsa, u holda q.t. ning toʻliq toki 
boʻyicha uzish qobiliyatini tekshirish mumkin. 
)
1
(
2
2
(
,
'
.
nom
nom
z
o
p
I
I




, 
(4.24) 
Uzgich elektrodinamik turg’unlikka q.t. ning chegara parron oʻtish toki 
boʻyicha tekshiriladi: 
,
,
.
,
,
s
pr
u
s
pr
o
p
i
i
I
I


(4.25) 
bunda I
pr.s
—q.t. ning chegara parron oʻtish tokining ta’sir etuvchi qiymati (katalog 
boʻyicha olinadi); i
pr.s
—q.t. ning chegara parron oʻtish tokining amplituda qiymati 
(katalog boʻyicha olinadi); I
p.o
—uzgich zanjiridagi q.t. tokining davriy tashkil 
etuvchisining boshlang’ich qiymati; i
u
— uzgich zanjiridagi q.t. ning zarbiy toki. 
Uzgich termik turg’unlikka issiqlik impulsi boʻyicha tekshiriladi: 

---

102 
,
2


t
I
B
k

(4.26) 
bunda B
k
—hisob boʻyicha issiqlik impulsi; I
τ
—termik turg’unlikning katalog 
boʻyicha chegara toki; t
τ
—termik turg’unlik tokining oʻtish davomiyligi, s. 
Uzgichlarni 
odatda 
tiklanuvchi 
kuchlanish 
parametrlari 
boʻyicha 
tekshirilmaydi, chunki koʻpchilik energotizimlarda uzgich kontaktlaridagi 
kuchlanishning real tiklanish sharoitlari uzgichni sinash sharoitlariga mos keladi. 
Bundan tashqari, standartga mos keluvchi 110 kV va undan yuqori kuchlanishli 
uzgichlar uzoq boʻlmagan masofadagi q.t. ni (nominal uzish tokidan ortmaydigan 
tok bilan) uzish imkonini beradi, bu vaqtda tiklanuvchi kuchlanish qiyin boʻlgan 
sharoitlar kuzatiladi. 
Agar uzgichni tiklanuvchi kuchlanishning tezligiga tekshirish lozim boʻlsa, 
u holda elektr qurilmaning parametrlari: liniyalarning toʻlqin qarshiligi, 
transformatorlar, shinalar, apparatlar va hokazolarning sig’imini bilgan holda 
tegishli hisoblashlarni bajarish hamda uzgichni quyidagi shart boʻyicha tekshirish 
lozim: 
,
.
.et
ruh
tik
V
dt
dU
V


(4.27) 
bunda v—tiklanuvchi kuchlanishning tezligi; v
rux.et
—katalog boʻyicha ruxsat 
etilgan tezlik.