Gidroenergetik qurilmalar elektr qismi, rele himoyasi va avtomatikasi

5. Gidroenergetik qurilmalar rele himoyasi va avtomatikasi 
5.1. Releli himoya va avtomatika texnikasi taraqqiyotining qisqacha tarixi 
Oʻzbekiston respublikasining elektr energetikasi xalq xoʻjaligining asosiy 
sohasi hisoblanib, sanoat korxonalari, shaharlar, transport, qishloq xoʻjaligi 
iste’molchilarini elektr energiyasi bilan ta’minlab kelmoqda va xalq xoʻjaligining 
rivojlanishiga katta hissa qoʻshmoqda.
Oʻzbekiston energetika tizimi yiliga 60 mlrd. kVt.soat atrofida elektr 
energiyasi ishlab chiqarib, uzunligi 224 mln.km.ni tashkil etadigan 500 kV, 330 
kV gacha yuqori kuchlanishli elektr tarmoqlar 42 ta elektr stansiyani iste’molchilar 
bilan bog’lab turibdi 
Energetika tizimlarning elektr qismlaridagi shikastlanish va nonormal 
holatlarni bartaraf qilish relesli himoyaning asosiy vazifasidir. Shu bilan birga 
relesli himoya tizimning ishonchli va mustaxkam ish holatini ta’minlaydi. 
Energetika tizimlarining quvvatini shiddat bilan oshishi, bir necha 
tizimlarning birlashuvi, xatto davlatlararo tizimlarning tashkil topishi relesli 
himoyaning vazifasini yanada oshiradi.
Zamonaviy 
energetika 
tizimlarida 
yuqori 
kuchlanishli 
tarmoqlar 
rivojlanmoqda. Bu tarmoqlar orqali yirik stansiyalardan juda katta miqdordagi 
elektr energiya oqimi iste’molchilarga uzatilmoqda. 
Yuklamalarning oshishi, elektr tarmoq tarkibidagi liniyalarning uzayishi, 
energetika tizimlariga boʻlgan barqarorlik talablarining keskin oshishi relesli 
himoya ishini yanada murakkablashtiradi. Talablarga mos tez va ishonchli himoya 
tuzish uchun maxsus rele turlaridan foydalanilmoqda. 
Elektr mexanik relelar oʻrniga yarim oʻtkazgichli kontaktsiz relelar, 
gerkonlar, magnit elementli va raqamli relelar ekspluatatsiyaga kirib keldi. 
Energetika tizimlar quvvatining oshgani sari qisqa tutashuv toklarining 
qiymati xam oshib boradi. Bu hol releli himoya uchun aniqligi yuqori boʻlgan tok 
transformatorlari kerakligini talab etadi. 

---

110