Gidroenergetik qurilmalar elektr qismi, rele himoyasi va avtomatikasi

 
 
 
 

---

135 
5.7. Elektromagnit tok va kuchlanish relelari 
Tok relelari 
 
Elektr magnit relening chulg’amini liniya tokiga toʻg’ridan-toʻg’ri yoki tok 
transformatori orqali ulaganda uning elektromagnit momenti 
2
L
E
kI
M

ga teng. Bu 
xil relelar tok relelari deyiladi, chunki ularning ishlashi liniya toki I
L
ga bog’liq. 
Tok transformatorlarida boʻladigan yukni kamaytirish uchun tok relelari iloji 
boricha kam quvvat iste’mol qilishlari kerak. Tok relelarining chulg’amlaridagi 
yuklama tokining uzoq vaqt oʻtishiga, qisqa tutashuv tokining qisqa vaqt ichida 
oʻtishiga moslab hisoblangan boʻlishi kerak.
Relening ishlash toki prujinaning tortish kuchini oʻzgartirish bilan tekis 
oʻzgartiriladi. Relening chulg’ami 2 ta seksiyadan iborat, bu seksiyalarni parallel 
va ketma-ket ulash hisobiga ishlash tokining chegarasini 4 marotaba oʻzgartirish 
imkonini beradi. ET-520 va shu markali relelarga nisbatan РT-40 relelarda kontakt 
sistemasi yaxshilangan va teskari ta’sir qiluvchi moment oshirilgan. Buning 
natijasida rele iste’mol qiladigan quvvat katta. Kichik ustavkalarda РT-40 
relesining har xil sezgirliklarida istem’ol qilayotgan quvvat miqdori 0,2 dan 8 VA 
gacha oʻzgaradi. 
5.17 – rasm. Tok relesining ichki ulanish sxemalari 

---

136 
5.18 – rasm. РT-40 relesining: a)- relening tuzilishi; b) –qoʻzg’almas kontaktlar bilan 
izolyatsiyali kolodka; v) – rostlovchi tugun; 1- temir oʻzak; 2 – oʻramlardan iborat boʻlgan 
chulg’am; 3 – yakor; 4 – spiral prujina; 5 – qoʻzg’aluvchan kontakt; 6 – chap tayanch; 7 – oʻng 
juft kontaktlar; 8 – chap juft kontaktlar; 9 – izolyatsiyali kolodka; 10 – prujina tutqichi; 11 – 
shakldor vint; 12 – olti qirrali vtulka; 13 – oʻrnatmalar shkalasi; 14 – oʻrnatma koʻrsatkichi; 15 – 
yuqori yarim oʻq; 16 – quyroʻq; 17 – shakldor plastinka; 18 – prujinalovchi shayba; 19 – kumush 
tasma bronzali plastinka; 20 – old tayanch; 21 – ort egiluvchan tayanch; 22 – tebranishlarni 
soʻndirgich; 23 – alyumin ustun.