Gidroenergetika yoki suv elektr energiyasi

Gidroelektrik inshootlarning oʻlchamlari, turlari va quvvatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Katta ob’ektlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dunyodagi eng yirik energiya ishlab chiqaruvchilari gidroelektr stantsiyalari boʻlib, baʼzi gidroelektr inshootlari hozirgi eng yirik atom elektr stantsiyalarining oʻrnatilgan quvvatlaridan ikki baravar koʻproq ishlab chiqarishga qodir.
Garchi yirik gidroelektrostantsiyalarning quvvat diapazoni uchun rasmiy taʼrif mavjud boʻlmasa-da, bir necha yuz megavattdan ortiq boʻlgan ob’ektlar odatda yirik gidroelektr inshootlari hisoblanadi.
Hozirda butun dunyo boʻylab 10 GW (10,000 MW) dan ortiq faqat beshta ob’ekt ishlamoqda, quyidagi jadvalga qarang.^[16]

Oʻrin	stansiyalar	Davlat	quvvati (MW)
1.	Uch dara toʻgʻoni	Xitoy	22,500
2.	Itaipu toʻgʻoni	Braziliya	14,000
3.	Xiluodu toʻgʻoni	Xitoy	13,860
4.	Belo Monte toʻgʻoni	Braziliya	11,233
5.	Guri toʻgʻoni	Venesuela	10,200

Itaipu to'g'onining panoramali ko'rinishi, suv o'tkazgichlari (fotosurat paytida yopilgan) chap tomonda. 1994-yilda Amerika qurilish muhandislari jamiyati Itaipu toʻgʻonini Zamonaviy dunyoning yetti moʻjizasidan biri sifatida tanladi.^[17]
Kichik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kichik gidroenergetika — bu kichik jamoa yoki sanoat zavodiga xizmat koʻrsatadigan miqyosdagi gidroenergetika. Kichik gidro loyihasining taʼrifi turlicha, lekin 10 megavattgacha (MVt) ishlab chiqarish quvvati odatda yuqori chegara sifatida qabul qilinadi. Bu Kanada va Qoʻshma Shtatlarda 25 MW va 30 MW boʻlishi mumkin mumkin.

Vetnamdagi mikro gidroinshoot

Mondulkiri shahridagi Piko gidroelektri, Kambodja
Kichik gidrostansiyalar anʼanaviy elektr taqsimlash tarmoqlariga arzon narxlardagi qayta tiklanadigan energiya manbai sifatida ulanishi mumkin. Shu bilan bir qatorda, kichik gidroloyihalar alohida hududlarda qurilishi mumkin, bu esa tarmoqdan foydalanish uchun iqtisodiy boʻlmagan yoki milliy elektr taqsimlash tarmogʻi mavjud boʻlmagan hududlarda amalga oshirilishi mumkin. Kichik gidroloyihalar odatda minimal suv omborlari va qurilish ishlariga ega boʻlganligi sababli, ular yirik gidro loyihalarga nisbatan atrof-muhitga kamroq taʼsir qiladi. Atrof-muhitga taʼsirning kamayishi koʻp jihatdan oqim tevzligi va energiya ishlab chiqarish oʻrtasidagi muvozanatga bogʻliq.
Mikro[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mikro GES — odatda 100 kW quvvat ishlab chiqaradigan gidroenergetika inshootlari. Ushbu qurilmalar izolyatsiya qilingan uy yoki kichik hududlarni quvvat bilan taʼminlashi mumkin yoki baʼzan elektr tarmoqlariga ulanadi. Dunyo boʻylab, ayniqsa rivojlanayotgan mamlakatlarda bunday qurilmalarsalmoqli, chunki ular yoqilgʻi sotib olmasdan tejamkor energiya manbasini taʼminlay oladi.^[18] Mikro gidrotizimlar fotoelektrik quyosh energiyasi tizimlarini toʻldiradi, chunki koʻp hududlarda suv oqimi mavjud, suv miqdorlari esa quyosh energiyasi minimal boʻlgan qishda eng yuqori boʻladi.