Gimnastika (yun gymnastike mashq qilaman) jismoniy mashqlar tizimi, jismoniy

Gimnastika (yun. gymnastike mashq qilaman) —  jismoniy mashqlar tizimi, jismoniy 

tarbiyaning muhim turi. Kishilarning jismoniy jihatdan har tomonlama oʻsishiga va 

salomatligini mustahkamlashga, epchil, chaqqon, harakatchan boʻlishiga yordam 

beradi. Gimnastika oʻz vazifalari, xususiyatlari va metodik usullariga qarab quyidagi 

turlarga boʻlinadi: asosiy Gimnastika (gigiyenik va atletik gimnastika b-n birga), 

gimnastikaning amaliy turlari (shu jumladan ishlab chiqarish gimnastikasi), sport 

gimnastikasi, badiiy gimnastika va sport akrobatikasi. 

Gimnastika mashqlari Yunonistonda jismoniy tarbiya tizimiga kirgan, yoshlarni Olimpiada 

oʻyinlariga tayyorlash vositasi boʻlib xizmat qilgan. 18-asr oxiri — 19-asr boshlaridan Yevropa 

mamlakatlarida turli gimnastika asboblarida mashqlar bajarish, 19-asr 2-yarmidan esa 

musobaqalar oʻtkazish rasm boʻladi. 1896-yildan gimnastika Olimpiada oʻyinlari dasturiga kiritildi 

(1928-yildan ayollar musobaqalari oʻtkaziladi). 1903-yildan erkaklarning, 1934-yildan ayollarning 

jahon birinchiligi oʻtkaziladi. 

Oʻzbekistonlik sport gimnastikachilari K. Joʻrayev, T. 

Karimov, E. Gʻiyozov, G. Gʻiyozov, T. Ibrohimov, Sh. 

Xonkeldiyev, A. Otaxonovlar turli musobaqalarda 

muvaffaqiyatli qatnashganlar. Oʻzbekiston 

gimnastikachilaridan G. Shamray ilk bor olimpiada 

chempioni unvoniga sazovor boʻldi (1952, Xelsinki). 

Oʻzbekistonlik S.Diomidov 18- va 19-Olimpiada oʻyinlarida 

sovrinli oʻrinlar oldi. Elvira Saadiy esa Myunxen 

olimpiadasining oltin medali (1972) va jahon chempioni 

unvoni (1974) bilann taqdirlandi. Oʻzbekiston terma 

jamoasi aʼzolaridan Oksana Chusovitina, R. Galiyeva katta 

shuhrat qozondil

ar 

Badiiy gimnastika – sport turi, buyum (tasma, koptok, halqa, argʻamchi) bilann va usiz turli nafis gimnastika va 

raqs mashqlarini musiqa ostida bajarish boʻyicha ayollar musobaqalari. 

 

Xalqaro sport musobaqalarining hozirgi zamon dasturida koʻp kurash (bitta majburiy va buyumlar bilann uchta 

erkin mashqlar) hamda buyum bilan guruh boʻlib erkin mashqlari mavjud. Gʻoliblar koʻp kurashda, alohida va 

guruh boʻlib bajariladigan mashqlarda aniqlanadi. Sportchilarning mashqlari 10 balli tartib boʻyicha baholanadi. 

40-yillardan badiiy gimnastika musobaqalari oʻtkazila boshlandi. 50-yyillar oxirida Xalqaro gimnastika 

federatsiyasi (FIJ) badiiy gimnastikani sport turi sifatida tan oldi. 1963-yildan toq yillari jahon chempionatlari 

oʻtkazilmoqda, 70-yillar boshidan Intervideniye Kubogi uchun yirik xalqaro musobaqalar tashkil qilinmoqda. 

1984-yildan Olimpiya oʻyinlari dasturiga kiritilgan. 

 

Oʻzbekiston badiiy gimnastikachilari terma jamoasi 1991-yil Simferopolda oʻtgan ittifoq chempionatida 1-oʻrinni 

oldi. 1996-yil Osiyo chempionati (Xitoy)da, 1997-yil jahon chempionati (Germaniya)da ishtirok etdi (terma 

jamoa bosh ustozi A. Malkina, xoreograf V. Vasilyev, jamoa aʼzolari I. Zamyatina, T. Budarina, F. Sharipova, L. 

Meshcheryakova). 

Akrobatika (yun. akrobotes —oyoq uchila yuraman, 

yuqoriga chiqaman)— 1) gimnastika shaklidagi 

jismoniy mashqlar turi. 2) sakrash, sport uskunalariga 

tayanib yoki ularsiz muvozanatni saqlab bajariladigan, 

kuch, epchillik namoyish qilinadigan va boshqa 

maxsus jismoniy mashqlar majmuasi, sport turi. Sport 

Akrobatikasi 20-asrning 30- yillarida paydo bo‘ldi. Bu 

sport turida sakrash mashqlari quyidagicha bajariladi: 

aylanishlar, do‘mbaloq oshishlar, salto. Bu harakatlarni 

bajarganda sportchi avvalo o‘z muvozanatini, so‘ng 

sheriklarining muvozanatini saqlashi zarur. 

 

 

'Sport gimnastikasi' - sportning asosiy turlaridan biri. Ayollar va 

erkaklarning maxsus gimnastika anjomlari (snaryadlari)da va e in mashklar 

boʻyicha oʻtkaziluvchi musobaqalarni oʻz ichiga oladi. Katta jismoniy kuch, 

chaqqonlik, qoʻrqmaslik, harakatlarni muvofiqlashtirishda aniqlikni talab 

etadi. Zamonaviy S.g .ga 19-asr boshida nemis mutaxassisi F.L.Yan (F.L.Jahn) 

asos solgan. 1973 y. Xalqaro olimpiada qoʻmitasi tasdiqlagan zamonaviy S.g 

. dasturiga erkaklar oʻrtasida (erkin mashqlar, otda, halqalarda 

bajariladigan mashqlar, tayanib sakrash, muvoziy (parallel) qoʻshpoyada va 

yakkachoʻpda bajariluvchi mashklar) hamda ayollar oʻrtasida (tayanib 

sakrash, xodada, har xil balandliqsagi qoʻshpoyada bajariladigan va erkin 

mashklar) oʻtkaziladigan shaxsiy va jamoa birinchiliklari kiradi. Har bir 

mashqda majburiy (Xalqaro S.g . federatsiyasi tomonidan belgilanadigan) 

va erkin (rasmiy talablarni inobatga olib sportchilarning oʻzlari tuzadigan) 

kompozitsiya boʻladi. Mashklarning bajarilishi 10 balli tizim asosida 

baholanadi. Xalqaro S.g . federatsiyasi FIJ (1881 y. tuzilgan)ga 100 dan ortiq 

mamlakat aʼzo. 1896 yildan Olimpiada oʻyinlari dasturiga kiritilgan, 1903 

yildan jagʻon chempionatlari oʻtkazib kelinadi. Oʻzbekistonda S.g . keng 

rivojlanib bormoqda. Respublikada mazkur sport turiga ixtisoslashgan 7 ta 

bolalar va oʻsmirlar sport maktablari mavjud boʻlib, ularda 70 nafardan 

ziyod murabbiy 1000 dan ortiq oʻgʻilqizga ustozlik qiladi. Xalqaro toifadagi 

sport ustalari O. Chusovshpina, A. Gordeyeva 2004 y. Afinada boʻlib 

oʻtadigan 28yozgi Olimpiada oʻyinlarida ishtirok etish uchun yoʻllanmani 

qoʻlga kiritdilar. Xalqaro toifadagi sport ustalari A. Fokin, A. Markelov, 

Oʻzbekiston sport ustalari F. Xoʻjayev, A. Ninkova, B. Gayfulina, N. Jalilova, 

S. Akopyans, K. Hasanov, I. Rahmatov, R. Osimov, I. Ponamarev va boshqa 

mamlakatimiz hamda xorijda oʻtkazilayotgan yirik musobaqalarda 

muvaffaqiyatli qatnashib keladi.