Глицирризин кислотаси, структураси, ҳисобланган структуралари

E
D
C
B
A
1
3
4
6
30
20
17
18
10
9
11
8
14
15
21
1`
2`
5`
5”
1”
6”
R=5.3A
О
39-rasm. GK ikkita oksoniy ionlari bilan makrotsikl hosil qilishi. 
 
Bularga xos uglerodlar orasidagi masofa ≈ 5,3 Å-gacha oshadi va 
molekulaning sterik tarangligi kamayadi. Oʻrtada vositachi-zveno mavjudligi 
kislotali guruhlarning qulay oʻzaro yoʻnalishdagi imkoniyatlarini ancha oshiradi 
(39-rasm). Vodorod bogʻlarining energiya baholashini RM3 yarim empirik usuli 
bilan olib borildi. Bitta, ikkita va undan koʻp oʻrta zvenolarpaydo boʻlganda 
kislotali guruh uglerodlari orasida masofa va ularni bogʻlaydigan vodorod bogʻlar 
soni koʻpayadi, umumiy, bogʻlarning hosil boʻlish energiya yigʻindisi esa 
kamayadi. 

---

110 
 
40-rasm. C30 va C6 uglerodlar orasidagi masofaning va makrotsikl hosil 
boʻlishida suv molekulalarini ishtirokining GK makrotsiklining sterik 
kuchlanishiga bogʻliqligi. 
40-rasmda makrotsikl hosil boʻlishida GK molekulasining sterik kuchlanish 
energiyasi (energiyaning musbat qiymatlari) va shu strukturani stabillashtirishda 
mumkin boʻlgan vodorod bogʻlarning energiyasi (energiyaning manfiy qiymatlari)
koʻrsatilgan. GK molekulaning kuchlanish energiyasi va stabillashtiradigan 
vodorod bogʻlarning grafiklarini taqqoslaganda GK makrotsikli ikki yoki undan 
koʻp suv molekulalari va oksoniy ioni orqali vositachi yordamida hosil boʻladi. 
Shunda GK sterik tarangligi ancha kamayadi (taxminan 1 kkal/molgacha), kislotali 
qoldiqlar orasidagi masofa 8 va undan koʻp angstrem boʻlishi mumkin.
Boshqacha qilib aytganda, GK makrotsikllari bir necha suv molekulalari va 
oksoniy ioni bilan tikilib, hosil boʻlishi mumkin. Biroq, GK-ning bunday 
konfiguratsiyaga strukturlashgan suvli polimolekulyar sistema deb qarash mumkin. 
Bu makrotsikl hosil boʻlishi energetik yutugʻini bermaydi. Ehtimol, energetik 
yutuqni, makrotsiklning oʻzi emas, balki suvning stuktura tashkil qilishi 
ta‘minlaydi. Issiqlik gʻalayonlanishni modellashtirilganda makrotsikl temperatura 

---

111 
Tq300
0
K –gacha faqat oksoniyni ikkita ioni bor boʻlganda saqlangan. Bitta yoki 
umuman oksoniy ioni boʻlmaganda makrotsikllar 100
0
K-dan past temperaturada 
parchalangan. 
Biroq, makrotsikl geometriyasi bu sharoitda ham kompakt klaster tuzilishlar 
hosil boʻlishiga noqulay boʻlib qoladi, masalan, GK aspirin bilan. Standart Van-
der-Vaals sferali model uchun makrotsikl boʻshligʻi
≈ 1,3·3,0 Å-ga teng va aspirindek kichik molekulaning joylashishiga noqulay 
geometriyaga ega (42-rasm).