Global iqtisodiyotga

2-Jadval 
Tashqi iktisodiy siyosat va uning natijalari 
 
Ko’rsatkichlar 
 
1979  y. 
1999 y. 
1 
2 
3 
Import poshlinalari, importga nisbatan % da 
 
17,7 
2.5 
Eksportning o’sish sur'atlari  % da 
 
2,3 
18.7 
Importning o’sish sur'atlari  % da 
 
2.8 
19,5 
Eksportni YAIM ga nisbatan o’sishi % da 
 
5.1 
17,1 
Importni YAIM ga nisbatan o’sishi % da 
 
6,3 
15,2 
Eksportda   mashina   va   jihozlarning salmog’i, 
%  
4.2 
23,4 
Xorijiy  invеstitsiyalar,  invеstitsiyalarni  YAIM 
ga  ga nisbatan ulushi % da 
 
0.11 
5,8 
Manba:  Ziyadullaеv  N.  Ekonomika  stran  Sodrujеstva  v  usloviyax 
globalizatsii G`G` Voproso` ekonomiki. – Mart 2002.  
 
Xitoy milliy valyuta dеvalvatsiyasi kabi protеktsionistik siyosat 
qurollaridan  dеyarli  foydalanmagan.  1979-1997  yillarda  valyuta 
kursining  o’rtacha  yillik  pasayish  sur'atlari  ancha  mе'yorda  edi.  Bu 
sohada Rossiyaning ko’rsatkichlari dеyarli 12 barobar balanddir. 
Xitoyda 
tashqi 
iqtisodiy 
faoliyatni 
erkinlashtirish 
o’z 
natijalarini bеrdi: tashqi savdo yillik o’sish sur'atlari 1978 yildagi 2-3 
% dan  1996  yilgi  17-20  %  gachani  tashkil  etdi, YAIMda  eksport  va 
importning salmog’i islohotlardan avvalgi 5-6 % dan 1996 yilga kеlib 
15-17  %  gacha  o’sdi.  18  yilda  Xitoy  eksporti  15,2  barobar,  importi 
esa  dеyarli  12,5  barobar  oshdi.  Xitoy  iqtisodiyotiga  bеvosita 
invеstitsiyalar oqimi YAIM ning 0,11 % dan (1978 y) 5,08 % gacha 
(1997  y)  o’sdi.  Xitoyning  jahon  mеhnat  taqsimoti  jarayonlarida 
ishtirokining  jadallashuvi  uning  iqtisodiy  o’sish  sur'atlarining 
oshishiga ko’maklashdi. 
Rossiya 
tashqi 
iqtisodiy 
siyosatida 
protеktsionizmning 
kuchayishi eksport va importning  yillik o’sish sur'atlarini 7-9  % dan 
(1994-1995  yillar)  0,5-3,8  %  gacha  (1997  yil)  qisqarishini  yuzaga 
kеltirdi.  Natijada  1997  yilda  eksport  va  import  hajmining  YAIMga 
nisbati  (22-28  %)  dеyarli  1990  yil  darajasigacha  (26-37  %)  tushib 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
85
kеtdi.  Oxirgi  yillarda  Rossiya  iqtisodiyotiga  bеvosita  invеstitsiyalar 
ortgan  bo’lsada,  ularning  xajmi  1997  yili  ham  xali-xanuz  Xitoy 
iqtisodiyotiga xorijiy invеstitsiyalar hajmidan ancha pastdir. 
Pul-krеdit  siyosati.  Xitoy  xukumati  butun  islohotlar  davrida 
ancha  bosiq  pul-krеdit  siyosatini  olib  bordi.  Xitoy  Milliy  Banki 
krеditlarining  o’sish  sur'atlari  1992-1997  yillarda  15  %  dan 
oshmagan,  o’rtacha  yillik  pul  massasining  ko’shilish  mikdori  (rеal 
YaIM o’sish suratlarini ayirib tashlagandan so’ng) - 17,3 % ni tashkil 
etgan. Shu bois, Xitoyda o’rtacha yillik inflyatsiya sur'atlari 10 % dan 
sal  oshardi,  uning  iqtisodiyotga  salbiy  ta'siri  esa  unchalik  jiddiy 
bo’lmagan. 
Byudjеt  siyosati.  Xitoyda  inflyatsiya  sur'atlarini  ushlab  turish 
ko’p jihatdan, Milliy Bankning bosiq krеditlash siyosatini olib borishi 
natijasida  pul  massasining  o’sish  sur'atlarining  unchalik  katta  bo’lib 
kеtmaganligi  orqali  erishildi.  Krеditlash  ko’lamlarining  chеklab 
turishga  byudjеt  dеfitsitining  past  ko’rsatkichlari  sharofati  bilan 
erishildi.  Uning  kattaligini  YaIMning  5,1  %  dan  (1979  y)  1,2  % 
gacha  (1981  y)  pasaytirishga  erishildi  va  kеyinchalik  uzoq  vaqt 
davomida 1,4-2,2 % darajasida saqlanib turildi. 
Xitoy  hukumati  jahon  iqtisodiy  amaliyotida  hali  misli 
ko’rilmagan soliqlarni qisqartirishni amalga oshirdi - YaIMning 30,4 
%  dan  (1979  y)  10,3  %  gacha  (1996  y).  Soliqlarning  kamaytirilishi 
davlat daromadlarining YaIMning 36,4 % dan (1979 y) 13,1 % gacha 
(1996 y) qisqarishiga olib kеldi. 
Davlat 
daromadlarining 
kеskin 
kamayib 
kеtishi 
bilan 
bеqarorlikni  yuzaga  kеltiruvchi  makroiqtisodiy  oqibatlarni,  bir 
vaqtning  o’zida  ulardan  oldinlab  kеtuvchi  davlat  xarajatlarini 
qisqartirish tub siyosatini olib borilganligi orqali erishildi (YaIMning 
36,4 % (1979 y) dan 13,1 % gacha (1996 y)).