Gʻoyalar iqtisodiyoti

Intellektual mulk – inson aqliy faoliyati mahsuli jismoniy bo’lmagan mulk sifatida tavsiflanadi

• Intellektual mulk – inson aqliy faoliyati mahsuli jismoniy bo’lmagan mulk sifatida tavsiflanadi

• Moddiy mol-mulkka egalik qilishda bo‘lgani kabi intellektual mulk ham egalik qilish, undan foydalanish va tasarruf etish huquqi mavjudligini belgilaydi. Biroq, himoya obyektlarining nomoddiyligi intellektual mulkning o‘ziga xos jihatlarini ko‘rsatadi, ya’ni intellektual mulk qancha iste’mol qilinmasin, u tugamaslik tavsifiga ega bo‘lib qolaveradi.

Intellektual mulkni himoya qilish

Intellektual mulkni himoya qilish haqidagi birinchi ma’lumotlardan biri miloddan avvalgi 500 yilga to’g’ri keladi, o’shanda Yunonistonning Sibaris koloniyasidagi oshpazlarga maxsus oshpazlik lazzatlarini yaratish uchun bir yil davomida grantlar berilgan. 

• Intellektual mulkni himoya qilishning qonuniy asoslarini Bryus Bugbining “Amerika Patenti va Mualliflik Huquqi Qonunining Ibtidosi” (Bugbi 1967) nomli asarida ham ko’rish mukin.

Intellektual mulk sohasi

• Eng amaliy darajada intellektual mulk ob’ekti asosan Angliya-Amerika mualliflik huquqi, patent va tijorat siri qonunlarida, shuningdek, kontinental Yevropa doktrinasi doirasida mualliflar va ixtirochilarga berilgan ma’naviy huquqlarda mustahkamlab qo’yilgan.

Mualliflik huquqi :

• Mualliflik huquqini himoya qilish sohasi – bu har qanday aniq ifoda vositasida qayd etilgan asl mualliflik asarlari
• Mualliflik huquqini amal qilish muddati: muallif vafotidan keyin 70 yil.

• Mualliflik huquqi bilan himoyalangan asarlar qatoriga adabiy, musiqiy, badiiy, fotografiya, arxitektura va kinematografiya asarlari kiradi; xaritalar; va kompyuter dasturlari.

Oddiy g’oyalarni himoya qilish

• Mualliflik huquqi, patent, tijorat siri va tovar belgisi rejimlaridan tashqari, shaxslarga shaxsiy mulk sifatida oddiy g’oyalarni himoya qilish imkonini beradigan ko’plab sud amaliyoti mavjud. Ushbu mulk tizimi odatda “g’oyalar qonuni” deb ataladi.

• G’oyalar qonuni odatda shaxslar g’oyalar ishlab chiqaradigan va ularni kompensatsiya olishni kutayotgan korporatsiyalarga topshirgan hollarda qo’llaniladi. Ba’zi hollarda, bu g’oyalar korporatsiya (yoki kimdir) tomonidan ruxsatsiz foydalanilganda, kompensatsiya talab qilinishi mumkin. Muallif o’z g’oya(lari)ga nisbatan mulkiy huquqlarga ega degan xulosaga kelishdan oldin sudlar g’oya(lar)ning yangi yoki original bo’lishini talab qiladi