Grea t teachers

bo‘lakolib,probirkagasolingvabo‘lakchalamiko‘madiganqilibxloridkislotaeritmasidanquying(53-rasm).Probirkadagi suyuqlikkategmaydiganqilib,yonibturgancho‘ptushiring.Sodirbo‘lganhodisalarniizohlang.

4-laboratoriyaishi.

ODDIYVAMURAKKABMODDALAR
1.Minerallar,tog‘jinslari,metallarvametallmaslarnamunalaribilantanishish.Berilganmaxsusto‘plamdan

yorliqlaryopishtirilganidishlarichidagiminerallar,tog‘jinslari,metallbo‘lakchalari,metallmasnamunalaribilandiqqat bilantanishing.Ulamingtashqiko‘rinishi,rangigae’tiborbering.Ulamioddiyvamurakkabmoddalarguruhlarigaajrating.

2.Oddiymoddalamimetallarvametallmaslargaajratish.Oddiymoddalarguruhigao‘tkazganidishlaringizdagi
moddalamimetallvametallmaslargaajrating.Ulamiqaysixossasiasosidaajratibolganingiznitushuntiring.

5-laboratoriyaishi.

TELEGRAMMANZIL:@biochemicalmans

OtabekTo’ychiyev

KIMYOVIYREAKSIYALARNINGTURLARI

1.Birikish(ohakniso'ndirish).Kimyoviystakanga50mlsuvquyingvaustigabirnechadonaso‘ndirilmaganohak

bo‘lakchasidantashlang.Qandayhodisakuzatiladi?Olingan«sut»nitindiring.Tindirilganeritmaningtiniqqismidan probirkaganamunaolib,ungafenolftaleineritmasidanbir-ikkitomchitomizing.Rango‘zgarishinikuzating.Kuzatgan hodisalamiizohlang.2.Parchalanish(malaxitningparchalanishi).Probirkagamalaxitdebataluvchiyashilrangli moddadansolib,probirkanishtativgamahkamlang.Probirkanimoddasolinganqisminispirtlampasialangasibilan qizdiring.Probirkaog‘zigayonibturgan

gugurtcho‘piniyaqinlashtiring.Sodirbo‘lganbarchahodisalamikuzatib,sababinitushuntiring.
3.O‘rinolish(mis(Il)-xloridtuzieritmasigatozalangantemirnitushirish).Probirkaning1/4qismigaqadarmis(Il)

-xlorideritmasidanquying.Tozalangantemirmixniipgabog‘laberitmagatushiring.2-3minuto‘tgach,mixnitortiboling. Mixningsirtidagio‘zgarishnitushuntiring.Probirkagaozroqtemirqirindisidansoling.Birozdanso‘ngeritmarangidagi o‘zgarishgae’tiborbering.Reaksiyatenglamasiniyozing.

6-laboratoriyaishi.

OKSIDLARNINGNAMUNALARIBILANTANISHISH

Sizgaberilganoksidlarnamunalaribilantanishing.Agregatholati,rangivahidigae’tiborberinghamdaquyidagi

jadvalnidaftaringizgako‘chiribolib,to‘ldiring.

7-laboratoriyaishi.

YONILG‘ILARNINGTURLIXILLARIVAULARDANUNUMLIFOYDALANISHUSULLARIBILANTANISHISH
Sizgaberilganharxilyonilg‘inamunalarinidiqqatbilanko‘zdankechiring.Berilganyonilg‘ilamingfizikxossalarini

ifodalovchijadvaltuzib,mustaqiltarzdato‘ldiring.Sizgaberilganyonilg‘ilardanfoydalanishusullarivaxavfsizlik

choralarinibayonqiling.

8-laboratoriyaishi.

KISLOTAERITMASIGARUXTA’SIRETTIRIBVODORODOLISH

1.Probirkagaohistalikbilan4-5taruxbo‘lakchalaridansolib,ustiga2-3mlxloridkislotaeritmasidanquying.Sodir bo‘layotganhodisalamikuzating.Vodorodqaysimoddadanajralibchiqadi?Reaksiyatenglamasiniyozing.Probirka og‘zigagazo‘tkazgichnayo‘mating.Probirkadagihavochiqibbo‘lgandankeyinajralibchiqayotganvodorodnixavfsizlik choralariniko‘rganholdaehtiyotlikbilanyoqibко‘ring.(Xavfsizlikqoidasigaqat’iyamalqiling!)

2.Gazpufakchalariajralibchiqishito‘xtagach,eritmadanbirnechatomchiolib,shishaustigatomizingvaspirt
lampasidaohistalikbilanqizdiring.Shishaustidaqolgandog‘largae’tiborbering.Qandayyangimoddahosilbo‘ldi?

9-laboratoriyaishi.

VODORODNINGMIS(II)-OKSIDBILANO‘ZAR0TA’SIRIVABUREAKSIYANINGAMALIYAIIAMIVATIM

O‘RGANISH

8-laboratoriyaishidako‘rsatilganidekvodorodoling.Ajralibchiqayotganvodorodnigazo‘tkazgichnay

yordamidamis(Il)-oksidsolinganprobirkagayo‘naltiring.Probirkanimis(Il)-oksidsolinganqisminispirtlampasi alangasidaqizdiribturing.Mis(Il)-oksidsolinganprobirkadevorlarida,mis(Il)-oksidatrofidaqandayhodisasodirbo‘ladi?

TELEGRAMMANZIL:@biochemicalmans

OtabekTo’ychiyev

Sodirbo‘lganhodisalarmohiyatinitushuntiring.Kimyoviyreaksiyalamingtenglamalariniyozing.

10-laboratoriyaishi.

SUVNINGOKSIDLARBILANO‘ZAROTA’SIRI.HOSILBO‘LGANERITMALARDAINDIKATORLAR

RANGININGO‘ZGARISHI

1.Kalsiyoksidiningsuvbilanо‘zarota'sirivahosilbo‘Iganeritmadaindikatorlarranginingо‘zgarishi.

Stakanga50mlsuvquyingvaunga2-3bo‘lakso‘ndirilmaganohaksoling.Sodirbo‘lganhodisanikuzating.Hosilbo‘lgan

oqranglieritmanitindiring.Tinganshafifofqismidanuchtaprobirkaga2-3mldanoling.

1-probirkaga lakmuseritmasidan,2-probirkagafenolftalein,3-probirkagametilzarg‘aldog‘ieritmalaridan

tomizing.Indikatorlarqo‘shilganeritmalamingrangio‘zgarishigae’tiborberingvauniindikatorlarko‘rsatkichlari jadvaligasolishtiribко‘ring(54-rasm).2.Fosfor(V)-oksidiningsuvbilanо‘zarota'sirivahosilbo‘Iganeritmada

indikatorlarranginingо‘zgarishi.Fosfominghavodayonishinatijasidahosilbo‘lganfosfor(V)-oksidinisuvdaeriting. Hosilbo‘lganeritmadanuchtaprobirkaganamunaolingvayuqoridagi1-ishdagikabiindikatorlarta’sirinio‘rganing.

3.Mis(II)-oksidiningsuvgata'siri.Probirkagaozroqmis(Il)-oksidiningmaydabo‘lakchalariyokikukunidan

soling,ustiga5-10mlsuvquying.Yaxshilabaralashtiring.Nimanikuzatdingiz?KalsiyOksid,fosfor(V)-oksid,mis54- rasm-Indikatorlarko'rsatk,chlan.(Il)-oksidlamingsuvbilano‘zarota’sirinisolishtirganholdaxulosachiqaring.

11-laboratoriyaishi.

SUVDAERIMAYDIGANASOSLARNINGKISLOTALARBILANO‘ZAROTA’SIRI
1.Mis(Il)-gidroksidvatemir(Ill)-gidroksidlamingsuvdaerimasliginitekshiribko‘ring.Buninguchunulaming

birozmiqdoriniprobirkalargasolib,3-4mldansuvquying.

2.Mis(Il)-gidroksidvatemir(Ill)-gidroksidlarsolinganprobirkalargaasoslarto‘liqeribketgungaqadar1-

probirkagasulfatkislota,2-probirkagaxloridkislotaeritmalaridanoz-ozdanquying.Eritmalarranginingo‘zgarishiga e’tiborbering.

3.Shishaplastinkalargashueritmalardan2-3tomchidantomizibbug‘lating.Plastinkadaqolgankristall
moddalarhaqidanimalarbilasiz?Reaksiyatenglamalariniyozing.

12-laboratoriyaishi.

MIS(II)-GIDROKSIDININGQIZDIRILGANDAPARCHALANISHI
Probirkagamis(Il)-gidroksidsolingvaunitemirshtativgaog‘zinibirozpastgaqaratganholdaqiyaroqо‘mating.

TELEGRAMMANZIL:@biochemicalmans

OtabekTo’ychiyev

Probirkaniehtiyotkorlikbilanqizdiring.Nimakuzatiladi?Boshlang‘ichmoddaningrangiga,probirkadevorlaridagisuv tomchilarigae’tiborbering.Kuzatilganhodisalarbayonini,tayyorlanganasbobningrasminidaftaringizdatasvirlang. Reaksiyatenglamalariniyozing.Suvdaerimaydiganasoslamiqizdinlgandaparchalanishreaksiyalariningtenglamalarini yozing.

13-laboratoriyaishi.

NEYTRALLANISHREAKSIYASI

1.Chinnikosachaga5mlnatriygidroksideritmasidanquying.Eritmagafenolftaleineritmasidan1-2tomchi

tomizing.Hosilbo‘Iganeritmarangigae’tiborbering.

2.Pushtirangeritmagarangyo‘qolibketguncha,shishatayoqchabilanaralashtiribturganholda,xloridkislota

eritmasidantomchilatibqo‘shibboring.

3.Hosilbo‘lganeritmaningyarminispirtlampasialangasidashishatayoqchabilanaralashtiribturibqizdiring.

Hosilbo‘lgantuzniko‘zdankechiring.Neytrallanishreaksiyalariningtenglamalariniyozing.

14-laboratoriyaishi.

KISLOTAERITMALARININGINDIKATORLARGATA’SIRI

Ikkitaprobirkagaxloridkislotaeritmasidan1mldanquying.Probirkalamingbiriga1-2tomchilakmus,

ikkinchisigametilzarg‘aldog‘itomizing.Indikatorlarranginingo‘zgarishigae’tiborbering.Yuqoridagitajribanisulfat kislotaeritmasibilanhamtakrorlang.Indikatorlar-lakmusvametilzarg‘aldog‘ikislotalareritmalariniqandaytusga kiritishiniesdasaqlang.

15-laboratoriyaishi.

KISLOTALARNINGMETALLARBILAN0‘ZAR0

TA’SIRI

1.Uchtaprobirkaoling.1-probirkagarux,2-probirkagatemirva3-probirkagamisbo‘lakchalaridansoling.

Probirkalargaxloridkislotaeritmasidan1-2mldanquying.

2.Yuqoridagitajribalamisulfatkislotaeritmasibilantakrorlang.

3.Probirkalardareaksiyasodirbo‘lmasa,spirtlampasialangasidabirozqizdiring.
4.Metallamingkislotalarbilano‘zarota’sirihaqidao‘tkazilgantajribalargaasoslanibo‘zfikrlaringiznibayon

qiling.Sodirbo‘lganreaksiyalamingtenglamalariniyozing.Kislotalarbilanishlashdaehtiyotbo‘ling!

16-laboratoriyaishi.

KISLOTALARNINGMETALLOKSIDLARIBILANO‘ZAROTA’SIRI

l.Ikkitaprobirkaoling.Probirkalargatemir(Ill)-oksididantengmiqdordasoling.1-probirkagaxloridkislota,2-

probirkagasulfatkislotaeritmalaridan1-2mldanquying.Probirkalardagio‘zgarishlarnikuzating.Agaro‘zgarish sezilmasa,spirtlampasialangasidabirozqizdiring.Temir(Ill)-oksidbatamomeribketsa,undanyana

qo‘shingvaeritishgaharakatqiling.2.Reaksiyatugagandanso‘ng,hosilbo‘lganeritmalardanshishaplastinkalargabir nechatomchitomizingvaqizdiring.Suvbug‘langach,plastinkaustidanimaqoladi?3.Yuqoridagitajribanimagniyoksidi bilanhamtakrorlang.Barchatajribalardasodirbo‘lganreaksiyatenglamalariniyozing.
TELEGRAMMANZIL:@biochemicalmans