Great games (Katta o’yin)kansepsiyasi - Buyuk oʻyin (rus. Большая игра, ing. The Great Game) - 1813-1907-yillarda Britaniya Imperiyasi va Rossiya Imperiyasi oʻrtasida Markaziy Osiyoni egallab olish uchun geosiyosiy raqobat.
«Buyuk oʻyin» termini ilik bor Britaniya maxsus xizmatlari ofitseri Artur Konnoli (Artur Konnoli 1842-yilning 17-iyun kuni Buxoroda qatl etilgan) tomonidan aytilgan. Ushbu terminning keng koʻlamda ishlatilishida Ingliz yozuvchisi Redyarda Kiplingning hissasi katta, u «Kim» nomli romanida ushbu terminni keng tarzda qoʻllagan. - «Buyuk oʻyin» termini ilik bor Britaniya maxsus xizmatlari ofitseri Artur Konnoli (Artur Konnoli 1842-yilning 17-iyun kuni Buxoroda qatl etilgan) tomonidan aytilgan. Ushbu terminning keng koʻlamda ishlatilishida Ingliz yozuvchisi Redyarda Kiplingning hissasi katta, u «Kim» nomli romanida ushbu terminni keng tarzda qoʻllagan.
- «Katta o`yin» («Great game») konsepsiyasi xalqaro munosabatlar tarixida ikki bosqich yoki ikki to`lqindan iborat.
- Buyuk o`yin» konsepsiyasi XIX asr II - yarmi va XX asr boshlarida BuyukBritaniyaning Janubiy Osiyo orqali (janubdan shimol tomon) va Rossiyaningshimoldan Markaziy Osiyo mintaqasini bosib olish uchun intilishlari, olib borganharbiy - diplomatik munosabatlari asnosida shakllangan. Xalqaro munosabatlartarixida bu «Buyuk o`yin» konsepsiyasining birinchi to`lqini nomini olgan
Rossiya Imperiyasi Markaziy Osiyoni egallab olib uning xalqlarini qaram qilish, qazilma va yer boyliklarini oʻzlashtirish, Markaziy Osiyo paxtasiga ega boʻlish va oʻz pozitsiyasini mustahkamlashga qaratgan edi. - Rossiya Imperiyasi Markaziy Osiyoni egallab olib uning xalqlarini qaram qilish, qazilma va yer boyliklarini oʻzlashtirish, Markaziy Osiyo paxtasiga ega boʻlish va oʻz pozitsiyasini mustahkamlashga qaratgan edi.
- Britaniya Imperiyasi birinchi navbatda Hindistonni qoʻldan chiqarmaslik uchun Markaziy Osiyoni egallashi zarur edi, chunki Rossiya Imperiyasi Hindistonga qanchalik hududi boʻyicha yaqinlashsa Hindlar yurti ham ruslar qoʻliga qaram boʻlishi ehtimoli yuqori boʻlar edi.
- Konsepsiyaning ikkinchi to`lqini XX asr oxirida yangi mustaqil davlatlar –Ozarbayjon, Tojikiston, Turkmaniston, O`zbekiston, Qirg`iziston va Qozog`istonnio`z nazoratiga olish istagi bilan Turkiya va Eron davlatlari tashabbuskorligidashakllandi. Keyinchalik bu ikki davlat qatoriga AQSH, Pokiston, Rossiya, Xitoy,Hindiston va boshqa yetakchi davlatlar ham qo`shildi. Shuningdek ―Yangi kattao`yin‖ ob‘yekti ham o`zgardi. Bu jarayon endi o`ziga Yaqin Sharq, Shimoliy Afrika,Sharqiy Yevropa hududini ham ola boshladi.
- Mutaxassislar o`rtasida konsepsiyaikkinchi to`lqini «New Great game» - «Yangi buyuk o`yin» konsepsiyasi deb hamqo`llanilmoqda.
- Rossiya Imperiyasi Markaziy Osiyoni egallab olib uning xalqlarini qaram qilish, qazilma va yer boyliklarini oʻzlashtirish, Markaziy Osiyo paxtasiga ega boʻlish va oʻz pozitsiyasini mustahkamlashga qaratgan edi.
- Britaniya Imperiyasi birinchi navbatda Hindistonni qoʻldan chiqarmaslik uchun Markaziy Osiyoni egallashi zarur edi, chunki Rossiya Imperiyasi Hindistonga qanchalik hududi boʻyicha yaqinlashsa Hindlar yurti ham ruslar qoʻliga qaram boʻlishi ehtimoli yuqori boʻlar edi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
