Gruntlarning reologik xossalari

GRUNTLARNING REOLOGIK XOSSALARI
REJA:

1. 
   Gruntlar haqida tushuncha
   
2. 
   Gruntlarning tuzilishi
   
3. 
   Gruntlarning reologik xossalari
   

Gmntlarning reologik xususiyati deganda bosim ostidagi gmntlarning vaqt davomida o'zini tutish xossalari tushuniladi. Gruntlarning tashqi kuchga qarshiligi uni ustiga qo‘yilgan shu kuch tezligiga bog£liqdir. Tashqi kuch bosimi oshgan sari unga gruntning qarshiligi shuncha ko‘p bo‘lib, elastik deformatsiya ustunllgi oshadi.

Tashqi kuch asta-sekin oshib borsa, grunt qarshiligi kam bo'ladi va gruntda oquvchanlik xossasi paydo boTadi. Elastiklik deformatsiya darajasi yoki grunt suriluvchanligi, oquvchanligi unga ta’sir etuvchi tashqi kuchni qo'yilish vaqtiga bog'liq, uni vaqt relaksasiyasi deb tushiniladi. Bunda ma’lum bir vaqt ichida zo'riqish ma’lum miqdorga kamayadi.
Relaksasiya vaqti turli gruntlarda turlicha bo'ladi. Qoya tog' gruntlarida relaksasiya vaqti yuz va ming yillarga teng bo'lsa, shishada 100 yilga teng, suvda esa 10^-11 s. Agar tashqi elastik deformatsiya kuchi davomiyligini gruntga ta’siri relaksasiya vaqtidan kam bo'lsa, gruntda asosan elastik deformatsiya rivojlanadi. Relaksasiya davri asosiy kontakt hisoblanib, u qattiq va suyuq jism xossasini birlashtiradi. Relaksasiya vaqti miqdori qovushqoqlik «ɳ» ni elastiklik moduliga nisbati orqali aniqlanadi: T = ɳ/G
Gil gruntlar uchun, boshqa ko'pchilik gruntlar kabi reologik yoki oquvchanlik xossa tavsiflidir. Bu shunday mexanik xossa bo'lib, gruntlami vaqt davomida zo'riqib deformatsiyalanishi o'zgarishi jarayonida sodir bo'ladi. Gil gruntlarida bu xossa asta-sekin plastik deformatsiyalanish holatida, ya’ni grant strukturasini buzmaydigan tashqi bosim ta’sirida, grant zo'riqishini kamayishi (grant doimiy zo'riqishini ushlab turish) vaqtining cho'zihshi (relaksasiya), bosim ta’sirida mustahkamligining kamayishi natijasida sodir bo'ladi. Deformasiya natijasida grant zarrachalari siqiladi va siljiydi. Ba'zan tashqi kuch tez va qisqa vaqt ichida ta’sir qilishida bosim oshishi natijasida gruntlarda tiklanmaydigan deformatsiya, surilish yoki oqish sodir bo'ladi, ya’ni so'nuvchan va so'nmaydigan deformatsiya sodir bo'ladi.
So'nmaydigan deformatsiya natijasida poydevor ostidan gmnt zarrachalarining gpoydevor atrofida bo'rtib chiqish hollari yuzaga keladi.
Bunday hosil bo'luvchi chegaraviy zo'riqish holatida zarrachalarning yon tomonga qarab oqishi yoki siljishi va cheksiz (to'xtovsiz) surilish yuzasi vujudga keladi, gmnt o'z mustahkamligini yo'qotadi. Bosim yanada oshishi natijasida poydevor ostida qattiq (yadro) o'zan hosil bo'ladi va u to'xtovsiz gmnt qa'riga kirib boradi (