Guliston davlat universiteti b. A. Xasanov, A. A. Xashimov, A. B. Muxametov, A. A. Abduvohidov buxgalteriya hisobi

Xarajatlarning yig’ma hisobi va mahsulot tannarxini kalkulyatsiyalash. Alohida turdagi mahsulotlarning haqiqiy tannarxini me’yoriy usuli bilan hisoblash ishlab chiqarish xarajatlarining yig’ma hisobi qaydnomalarida amalga oshiriladi. Ko’rsatilgan qaydnomaning soddalashtirilgan shakli 8.8-jadvalda keltirilgan.
8.8-jadval
Xarajatlar yig’ma hisobi qaydnomasi
(ming so’m)

Xarajatlar moddalari	TICh oy boshida		Joriy oy xarajatlari		Yaroqsiz mahsulot xarajatlari joriy me’yorlar bo’yicha	TICh kamomadi (-), ortiqchasi (Q) joriy me’yorlar bo’yicha	Ishlab chiqarilgan mahsulot xarajatlariga olib borildi				TICh oy oxirida joriy me’yorlar bo’yicha
	joriy me’yorlar bo’yicha	o’zgarishlar bo’yicha	joriy me’yorlar bo’yicha	me’yorlardan og’ish bo’yicha			joriy me’yorlar bo’yicha (s.2 + s.4 –s.6 ± s. 7 - s.12)	me’yorlardan og’ish bo’yicha(s.5)	me’yorlardan o’zgarishlar bo’yicha(s.3)	Haqiqiy tannarx (s.8 ± s.9 ± s.10)
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11		12
Materiallar	10 000	-500	100 000	+1000	700	-	98 300	+1000	-500	98 800		11 000
Ishlab chiqarish ishchilarning mehnat haqi va boshqalar	5 000	-300	50 000	-500	400	-	49 600	-500	-300	48 800		5 000
Jami	20 000	-1000	200 000	+800	2000		193 000	+800	-1000	192 800		25 000

Ushbu qaydnomadagi TICh oy boshida (2-ustun) qoldiqlari o’tgan oy qaydnomasidan ko’chiriladi; me’yorlarlar o’zgarishidan og’ishlar (3 - ustun) - TICh qoldiqlarini qayta hisoblash qaydnomasidan (8.6-jadval). TICh qoldig’i oy oxirida (12-ustun) inventarizatsiya yoki operativ hisob va hisobot oyida joriy amal qiluvchi xarajatlar me’yorlariga muvofiq aniqlanadi.

Yaroqsiz mahsulotga to’g’ri keladigan xarajatlar (6-ustun), yaroqsiz mahsulotga oid hujjatlar va hisobot oyida amadagi me’yorlar bo’yicha hisoblanadi; TIChni inventarizatsiya qilishda aniqlangan kamchiliklar yoki ortiqchasi (7-ustun) ham hisobot oyida amadagi me’yorlardan kelib chiqqan holda baholanadi. Jadvalning boshqa ustunlari bo’yicha ko’rsatkichlarni hisoblash tartibi jadvalda ko’rsatilgan.
Korxona xarajatlarining yig’ma hisobi ko’rsatkichlari asosida butun mahsulot bo’yicha va alohida turlar bo’yicha hisobot kalkulyatsiyasi tuziladi. Kalkulyatsion hisob-kitoblarining shakllari, tuziladigan kalkulyatsiyalar soni asosan korxonaning ishlab chiqarish xususiyatlariga bog’liq.