Guruh talabasi Rabbimov Alibekning Biznes rejalashtirish fanidan

---

432-22 guruh talabasi Rabbimov Alibekning Biznes rejalashtirish fanidan
3-modul topshiriqlariga yozgan javoblari
Eksport koʻrsatkichlarini hisoblash usullari
Eksport — tovarlarni chet ellik mijozlarga sotish boʻlib, bunda mazkur mamlakatda ishlab
chiqarilgan tovarlar mamlakatdan tashqariga chiqariladi.
Joriy yilning yanvar-may oylarida “Oʻzbekneftgaz” AJ uchun belgilangan maqsadli eksport
koʻrsatkichlari prognozi 157,2 mln dollarni tashkil etib, reja koʻrsatkichi 162,4 foizga bajarildi.
2021-yilning yanvar-may oylarida eksport koʻrsatkichlarining hajmi 185,5 mln dollarni tashkil
etgan boʻlsa, ushbu koʻrsatgich joriy yilning mos davri bilan taqqoslanganda 69,8 mln dollarga
oshgan yoki oʻsish surati 137,6 foizga koʻtarilgan.
Eksport hajmi quyidagi korxonalar tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlar hisobiga amalga
oshirilmoqda:
“Oʻzbekneftgaz” AJning boshqarmalari tomonidan – 19,5 mln dollar;
Buxoro neftni qayta ishlash zavodida tomonidan – 8,6 mln dollar;
“Uz-kor gaz chemical” QK – 105,2 mln. dollar;
24,0 mln dollarlik boshqa xizmatlar boʻyicha eksport hajmlari amalga oshirildi.
Mintaqadagi siyosiy vaziyatda ham eksport salohiyatini tushirmaslik uchun barcha imkoniyatlar
ishga solinib, Turkiya, Yevropa va Osiyo davlatlaridan ikkilamchi importyorlarga mahsulotlarni
eksport qilish ishlari davom ettirilmoqda.
Eksport qilinadigan davlatlar geografiyasini kengaytirish hisobiga 2022-yilning birinchi yarimida
eksport koʻrsatkichlari hajmini 283,8 mln dollarga yetkazish yoki prognoz koʻrsatkichlarni 146,0
foizga bajarilishini taʼminlanishi kutilmoqda.

---

Moliyaviy barqarorlik koeffisenti qanday aniqlanadi va uning mazmunini tushuntiring
Moliyaviy barqarorlik - bu korxonaning umumiy barqarorligining ajralmas qismi, moliyaviy
oqimlar balansi, tashkilotga ma'lum vaqt davomida o'z faoliyatini saqlab qolishga imkon
beradigan mablag'larning mavjudligi, shu jumladan olingan kreditlarga xizmat ko'rsatish va
mahsulot ishlab chiqarish. U asosan tashkilotning moliyaviy mustaqilligini belgilaydi.
Moliyaviy barqarorlik - bu uzoq vaqt davomida to'lov qobiliyatining prognozi. Kredit qobiliyatidan
farqli o'laroq, bu tashqi emas, balki ichki ahamiyatga ega bo'lgan ko'rsatkichdir moliyaviy
xizmatlar. Moliyaviy barqarorlik va uni baholash tashkilotdagi moliyaviy tahlilning bir qismidir.
Korxonaning moliyaviy barqarorligini tahlil qilish uchun ma'lum ko'rsatkichlar qo'llaniladi.
Moliyaviy holat barqaror, beqaror (inqirozdan oldingi) va inqirozli bo'lishi mumkin. Korxonaning
o'z vaqtida to'lovlarni amalga oshirish, o'z faoliyatini kengaytirilgan asosda moliyalashtirish,
kutilmagan zarbalarga dosh berish va to'lov qobiliyatini saqlab qolish qobiliyati. noqulay holatlar
qat’iyatliligidan dalolat beradi moliyaviy holat, va teskari.
Moliyaviy barqarorlikni ta'minlash uchun korxona kapitalning moslashuvchan tuzilishiga ega
bo'lishi, uning harakatini to'lov qobiliyatini saqlab qolish va o'z-o'zini ishlab chiqarish uchun
sharoit yaratish uchun xarajatlardan doimiy ravishda oshib ketishini ta'minlaydigan tarzda
tashkil qila olishi kerak.
Biznes va xususiy tadbirkorlikni moliyalashtirish manbalarini bayon qiling
Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor iqtisodiyotining asosi bo‘lgan xususiy mulk
ustuvorligini mustahkamlaydigan barqaror qonunchilik bazasi yaratilganini qayd etish zarur.
O‘rta mulkdorlar sinfini shakllantirish, mamlakat iqtisodiyotini barqaror yuksaltirish, yangi ish
o‘rinlari yaratish va aholi daromadini oshirishning muhim omili bo‘lgan kichik biznes va xususiy
tadbirkorlikni jadal rivojlantirish bo‘yicha qulay ishbilarmonlik muhiti hamda ishonchli huquqiy
kafolatlar yaratildi.
Natijada so‘nggi o‘n yilda yalpi ichki mahsulot tarkibida kichik biznes ulushi 31,1 foizdan 52,5
foizga o‘sdi, ushbu sohada bandlik darajasi iqtisodiyot tarmoqlarida ish bilan band aholi umumiy
sonining 49,7 foizidan 74,5 foizigacha oshdi. Aholi daromadlarining 47 foizdan ziyodi
tadbirkorlik faoliyatidan tushgan daromadlar hissasiga to‘g‘ri keladi.
“Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik yili” Davlat dasturiga muvofiq, joriy yilda tadbirkorlik
faoliyatini keng rivojlantirish uchun yanada qulay biznes muhitni yaratish bo‘yicha kompleks
chora-tadbirlar qabul qilindi.
Tadbirkorlik subyektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish va ularni muhandislik-kommunikatsiya
tarmoqlariga ulash tartibi sezilarli darajada soddalashtirildi hamda bu jarayon yanada ochiqlik

---

kasb etdi. Ro‘yxatga olish uchun davlat boji stavkasi ikki barobarga qisqartirildi. Ishchilarning
yillik o‘rtacha soni 100 kishigacha ko‘paytirilgan kichik korxonalar shug‘ullanishi mumkin bo‘lgan
faoliyat turlari ro‘yxati sezilarli darajada kengaytirildi.
Yalpi foydaning o‘zgarishiga o‘rtacha sotish bahosi o‘zgarishiningta’sirini aniqlash
usulini tushuntiring.
Yalpi foyda sotilgan mahsulotning tannarxini olib tashlagan holda, aniq sotuvga
teng. Sof sotish - bu kompaniyaning savdo daromadi, savdo daromadlarini olib
tashlaganida. Sotilgan mahsulotlarning qiymati - bu doimiy xarajatlarni ham,
o'zgaruvchan xarajatlarni ham o'z ichiga olgan sotilgan barcha inventarizatsiya
xarajatlari. Nomidan ko'rinib turibdiki, doimiy xarajatlar statikdir va ishlab chiqarish
asosida o'zgarishga moyil emas. Masalan, ob'ektlarni ijaraga olish, kommunal xizmatlar
va menejer maoshlari doimiy xarajatlarga bog'liq. O'zgaruvchan xarajatlar, aksincha,
qancha ishlab chiqarayotganingizga qarab o'zgaradigan xarajatlardir. Ishlab chiqarish
uchun ishchi kuchi, materiallar, qadoqlash va jo'natish xarajatlari o'zgaruvchan.
Yalpi foyda ko'pincha hisobot davrlari oralig'ida sotilgan mahsulot tannarxi va tovar-
moddiy zaxiralarni baholash uchun ishlatiladi. Agar menejment inventarizatsiya
darajasini taxmin qilishi kerak bo'lsa, lekin jismoniy hisoblashni amalga oshira olmasa
foydali bo'ladi. Yalpi foyda usuli yordamida sotilgan mahsulot tannarxini hisoblash
uchun yalpi marj stavkasini bittadan chiqarib tashlang va keyin ushbu ko'rsatkichni
sotish uchun mavjud bo'lgan mahsulot narxiga ko'paytiring. Sotish uchun mavjud
bo'lgan tovarlarning narxi boshlang'ich inventarizatsiyadan va sotib olishdan iborat.
Masalan, korxona yalpi marjasi 60 foizni tashkil etadi, uning inventarizatsiyasi 300 ming
dollarni tashkil etadi va ushbu davrda 100 ming dollar inventarizatsiya materiallarini
sotib oldi. Sotilgan mahsulotlarning taxminiy qiymati 40 foizga 400 ming dollarga yoki
160 ming dollarga ko'paytiriladi. Sotish uchun mavjud bo'lgan mahsulotlar narxi va
sotilgan mahsulotlar tannarxi o'rtasidagi farq joriy zaxiradir. Bunday holda, bu $ 240,000.

---

O‘rtacha sotish bahosi o‘zgarishining rentabellik darajasining o‘zgarishiga ta’sirini
aniqlash tartibini tushuntiring
Rentabellik (nem. rentabel — daromadli, foydali) — korxona yoki tadbirkorlikning
daromaddorligi, samaradorligi; mikroiqtisodiy miqyosdagi iqtisodiy faoliyatning
samaradorligi. R. korxona yoki tadbirkorlik faoliyatining moliyaviy natijalarini baholashda
qoʻllaniladigan asosiy koʻrsatkich. R. foyda olib ishlashning qiyosiy, yaʼni sarf-
xarajatlarga nisbatan aniqlanadigan koʻrsatkichi boʻlib foizlarda ifodalanadi. Uzoq
muddatli va joriy xarajatlar (mashinauskuna, binolar, inshootlar, xom ashyo, yoqilgʻi,
materiallar, butlovchi qismlar, ish kuchi va boshqa sotib olish) mazmunan har xil
boʻlganidan ular qanday natija berganligini bilish uchun R.ning 4 ta asosiy koʻrsatkichlari
qoʻllaniladi.
Bozor muvozanatini ta’minlashda iste’molchi va ishlab chiqaruvchi ortiqchaligidan
foydalanish orqali, ya’ni narxlarni davlat tomonidan nazorat qilish maqsadida maksimal
va minimal narxlarni belgilashni ko’zda tutadi.Davlat bozordagi narxlarni nazorat qilish
orqali bozor mexanizmini tartibga solishga harakat qiladi. Bunda davlat ikkita maqsadni
ko’zlaydi: ishlab chiqaruvchilarni qo’llab-quvvatlash yoki iste’molchilarni qo’llab-
quvvatlash . Iste’molchilarni narx tomondan qo’llab-quvvatlashda davlat qonuniy asosda
ba’zi tovarlarga muvozanat darajasidan pastroq narxlarni qayd etgan holda eng yuqori
narxni o’rnatadi. Bunda sotuvchilar ushbu qayd etilgan narxdan yuqori narxda sotishlari
taqiqlanganligi e’lon qilinadi. Narx muvozanat narxidan past o’rnatilganda, bozorda tovar
taqchilligi yuzaga keladi. Erkin bozor sharoitida bu taqchillik tezda yo’qoladi, biroq
narxlar qayd etilgan sharoitda, bozor mexanizmi ishlamaydi va bozorda barqaror
taqchillik paydo bo’ladi. Bu narx chegarasining ijobiy tomoni, muvozanat narxida harid
qila olmagan iste’molchilarda bu tovarlarni sotib olish imkoniyatining tug’ilishidir.

---

Biznes va xususiy tadbirkorlik tizimida foyda hajmi va rentabellik darajasini
hisoblash va tahlil qilish usullari.
Bugungi dunyoda, bir qancha kompaniyalar ish va ularning soni har yili tezlik bilan
ortib bormoqda. har qanday yuridik shaxs asosiy maqsadi (yoki xususiy tadbirkor) - eng
kam bo'lishi kerak iloji foyda va bu holatda xarajatlar boricha olish iborat. Bu faraz
istisnosiz, rivojlantirish yoki biron korxonada ishlab chiqarishni yanada kengaytirish
uchun asos hisoblanadi.Biznes to'g'ri tashkil etish uchun iqtisodiy ko'rsatkichlar
yaqindan kompaniya ishlab chiqarish faoliyatini moliyaviy o'rnini kuzatish, shuningdek
diqqat va to'g'ri rejalashtirish o'rganish uchun zarur bo'lgan, faqat u foydani
maksimallashtirish imkoniyatiga ega bo'ladi.
Rentabellik darajasi - muayyan asosiy asoslarini haqida rentabelligini aks korxona,
samarali foydalanishga umumiy ko'rsatkichi hisoblanadi. daromad miqdori joriy etish va
ishlab chiqarish emas, balki faqat xarajatlarini qoplash, balki foyda tashkil etadi mumkin
bo'lsa, kompaniya iqtisodiy samarali hisoblanadi.Asosida rentabellik ko'rsatkichlari
tuzilishi, u, oxir-oqibatda, samaradorligini moliyaviy faoliyatini baholash va mumkin. Ular
korxonaning turli istiqbollari chora rentabelligi olingan va valyuta bozorida shunga ko'ra
ishtirokchilari
manfaatlariga
guruhlangan.
rentabellik
darajasi
faqat
bunday
ko'rsatkichlar anglatadi va biznes har tomondan ishini aks ettiradi. muvaffaqiyatli
faoliyat ko'rsatkichlarini turdagi to'rt asosiy guruhlari bor - aktivlar va qaytib , ishlab
chiqarish aktivlari rentabelligini kompaniyasi va mahsulotlar.Rentabellik darajasini tahlil
aksincha, bu zarar qo'zg'atadi, faoliyat turdagi eng daromad beradi, nima aniqlash oson,
va. Bugungi dunyoda, bunday ta'rifi u konsentratsiyasi va ishlab chiqarish ixtisoslashuvi,
chunki yuridik shaxsning moliyaviy barqarorligini bog'liq, juda muhim ahamiyatga ega.