Guruh talabasi Tojimurodov Hamidjon ning Linux Server fanidan 1-labaratoriya ishi

O'ZBЕKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKЕNT AXBOROT TЕXNOLOGIYALARI UNIVЕRSITЕTI

216-20 guruh talabasi Tojimurodov Hamidjon ning Linux Server fanidan 1-labaratoriya ishi

TUIT-2023.
1-Tajriba ishi: Tizimni o‘rnatish va yangilash. Linux komandalari va Foydalanuvchi Account ni qo'shish
Ish maqsadi:
Talabalarga Ubuntu 20.04 LTS serverini o'rnatishni o’rgatirsh dastlabki bajariladigan amallar bilan tanishtirish hamda foydalanuvchi yaratishni o‘rgatish.
Amaliy ishni bajarish tartibi:
Ubuntu 20.04 LTS serverini o'rnatish quyidagi ketma-ketlikda bajariladi.h kеrak.

[1] Ubuntu 20.04-ni o'rnatish uchun diskni joylashtiring va kompyuteringizni qayta yoqing. Tilni tanlang va keyingisiga o'ting.

[2]	Klaviatura tartibini tanlang. keyboard tugmachasi bilan keyingi maydonlarga o'ting, Enter tugmachasi bilan ro'yxatni ko'rish, kursor tugmachasi bilan elementni tanlang.
[3]	Bu tarmoqni sozlash bo'limi. Agar DHCP server mahalliy tarmog'ingizda mavjud bo'lsa, IP-manzil avtomatik ravishda belgilanadi.

[4]	Agar kerak bo'lsa, Proksi server URL manzilini o'rnating. Agar kerak bo'lmasa, bo'sh bilan davom etish uchun OK.

[5]	Paketlarni olish uchun Server oynasining URL manzilini kiriting. Odatda, u sizning joylashuvingizni aniqlash orqali eng yaqin avtomatik tarzda sozlanadi.

[6]	Bu saqlash konfiguratsiyasi bo'limi. Bo'lim tartibini sozlash va hokazo. Agar sizda aniq talablar bo'lmasa, standart sozlamalarni davom ettirish yaxshi bo'ladi.

[7]	Bu saqlash konfiguratsiyasi xulosasi. Hammasi yaxshi bo'lsa, [Done] ni tanlang va keyingisiga o'ting.

[8]	Tasdiqlash talab qilinadi, chunki tanlangan ombordagi mavjud ma'lumotlar barchasini formatlaydi. OK bo'lsa, [Continue] ni tanlang.

Linuxni o’rganishni quydagi komandalarni o’rganish lozim.

# uname -a # Linux versiyasini ko’rsatish;
# clear # Terminal oynasini tozalash;
# date # Hozirgi kun va vaqtni ko’rsatish;
# hostname # Kompyuterni tarmoqdagi nomini ko’rsatish;
# whois jspi.uz # jspi.uz domini haqida ma’lumotlarni chiqarish;
# wget http://dasturchi.zn.uz/files/terminal-hi.png # Faylni joriy papkaga yuklash;
# wget –convert-links -r http://dasturchi.zn.uz/ # Saytni butunlay yuklab olib avtonom ishlashni ta’minlash
# history | tail -50 # Oxirgi 50 ta kamandani chiqarish;
# exit # Joriy foydalanuvchini ishini yakunlash;
# passwd # Joriy foydalanuvchini parolini o’zgartirish;
# shutdown -h now # Linuxdan chiqish;
# poweroff # Linuxdan chiqish;
# reboot # Sistemani qayta yuklash;
# last reboot # Qayta yuklash statistikalari;
# host dasturchi.zn.uz # Saytni ip adresini ko’rsatish;
# ls # Joriy papkadagi fayl va kataloglar ro’yxatini chiqarish;
# cd # Uya papkasiga chiqish;
# cd /home # /home papkasiga o’tish;
# cp /home/loock/hello.txt /home/hello.txt = /home/loock/hello.txt faylini nusxalash /home/hello.txt ;
# mkdir /home/loock/salom # Salom nomli papka yaratish
# rmdir /home/loock/salom # salom deb nomlangan papkani o’chirish;
# rm -rf /home/loock/salom # Salom deb nomlangan katalogni va uning ichidagi fayllarni o’chirish;
# cp -la /dir1 /dir2 # Papkalarni nusxalash;
# mv /dir1 /dir2 # Katalogni nomlash;
# rpm -qa # O’rnatilgan RPM sistemasidagi dasturlarni chiqarish;
# dpkg -l |more # Deb sistemasidagi o’rnatilgan dasturlarni ko’rsatish
# sudo dpkg -i *.rpm # Katalogdagi rpm paketlarni o’rnatish;
# sudo apt-get update # Internetdan o’rnatish mumkin bo’lgan paketlar ro’yxatini olish;
# sudo apt-get upgrade # Sistemaga o’rnatilgan paketlarni yangilangan versiyalarni o’rnatish
# sudo apt-get install pkgname # pkgname nomli paketni o’rnatish;
# sudo apt-get remove pkgname # pkgname nomli paketni o’chirish;
# sudo dpkg -i *.deb # Katalogdagi deb paketlarni barchasini o’rnatish;
# sudo mount /dev/sda1 /mnt # Razdelni mounterovat qilish/dev/sda1 ;
# ifconfig # tarmoq sozlanmalarni ko’rsatish;
# ifconfig eth0 # eth0 nomli interfaysni sozlanmalarini ko’rish;
Ishlab chiqarish tizimi bo'lganidan keyin, ehtimol Tizimni yangilash qiyin, lekin hech bo'lmaganda Ubuntu Serverni o'rnatgandan so'ng yangilang.

[1]	Update your Ubuntu Server.

Tizimni o'rnatgandan so'ng, faqat tizimni sozlash paytida siz sozlagan foydalanuvchi mavjud, bundan tashqari tizim qayd yozuvlari va u ma'muriy foydalanuvchi. Agar siz Tizimga ko'proq oddiy foydalanuvchi hisoblarini qo'shmoqchi bo'lsangiz, quyidagicha sozlang.

[1]	Masalan, foydalanuvchini qo'shish. [2] Agar siz yangi foydalanuvchiga imtiyozlar berishni xohlasangiz, quyidagicha sozlang.

[3]	Agar siz foydalanuvchi hisoblarini o'chirmoqchi bo'lsangiz, quyidagicha sozlang.