Guruh va jamoa psixologiyasi

xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
Guruh va jamoa psixologiyasi
GURUH VA JAMOA PSIXOLOGIYASI.
Reja:

Guruh haqida tushuncha.

Guruhlardagi ijtimoiy psixologik hodisalar.

Guruhning ichki tuzilishini o`rganish.

Tayanch iboralar:

Guruhlar haqida tushuncha. Guruhlarning turlari: shartli va real, katta va kichik, rasmiy va norasmiy guruhlar. Rivojlanganlik darajasiga ko`ra guruhlarning turlari. Jamoa haqida tushuncha. Guruhlarning shakllanishining psixologik xususiyatlari va guruhiy munosabatlarini boshqarish.

Shaxslararo munosabat to`grisida. Guruhda shaxslararo munosabat: simpatiya /mehr-muhabbat/, antipatiya, uyushganlilik. O`zaro kelishuv, guruh alim-tarbiya jarayonida shaxslararo mos kelishlikni, munosabatlarini hisobga olish.

Guruh va jamoada ijtimoiy-psixologik iqlim.

GURUH HAQIDA TUSHUNCHA

Guruh - bu muayyan belgiga, masalan,sinfiy mansublikka, birgalikda faoliyat ko`rsatishning mumkinligiga va uning xarakteriga, tashqil topish xususiyatlari va shu kabilar asosida ajralib turadigan umumiylikdir. Guruhlarning klassifikatsiyasi ham shunga muvofiq tarzda bo`lib, kichik va katta guruhlarga bulinadi - o`z navbatida ular ham real (bogni rivojlangan (jamoalar) va yetarli darajada rivojlanmagan yoki kam rivojlangan guruhlarga (uyushmalarga, birlashmalarga, aralash guruhlarga) bulinadi.

Katta guruhlar umumiy makon va zamonda hayot kechirayotgan anchagina odamlarni o`z tarkibiga olgan sotsial umumiylikni tashqil qiladigan real (bogda yagona bitta rahbarga (direktorga, ilmiy mudirga) buysinadigan, bitta partiya va kasaba soyuz tashkilotiga kiradigan, maktab hayotiga oid hamma uchun umumiy hisoblangan ichki tartibning barcha qoidalariga amal qilinadigan kattagina bir maktabning pedagoglar jamoasi kiritilgan bo`lishi mumkin. Katta guruhlar barifga ega bo`lishlari mumkin.

Kichik guruhlar - hamisha boglangandir. Bu guruhlar rasmiy (formal) bo`lishi, yaiyan beshta pozitsiya alohida ajralib turadi:

1) bilvositalikning mumkin qadar yuksak darajasi va faoliyatning shaxslararo munosabatlari bilvosita ifoda etuvchi omillarning eng yuksak sotsial qimmati yuqori guruhlar. Bu jamoadir.

2) agar guruhda tegishli tarzda birgalikdagi faoliyat mavjud bo`lsa, shaxslararo munosabatlarni bilvosita ifoda eta oladigan eng yuksak darajadagi sotsial yo`nalishga ega omillar mavjud bo`lgan taqdirda bilvositalikning eng past darajasi. Bu sotsial yo`nalishdagi uyushma (misol uchun talabalarning guruhi) dir.

3) birgalikdagi faoliyatning yo`qligi bilan bog antisotsial birlashma ( misol uchun mafiya) dir.

Jamoaning yuksak darajada rivojlangan guruh sifatida boshqa barcha guruhlarga nisbatan printsipial jihatdan farqlari tajriba yo`li bilan qayd etildi. Jamoada faoliyatning samaradorligi bilan o`zaro his - xayajonli psixologik munosibatlarning maqbul xarakteri o`rtasidagi nisbat ijobiy, sust rivojlangan guruhlarda esa salbiy bo`ladi. Past darajada rivojlangan guruhlarda guruhning mikyosi bilan uning alanish mavjudligi aniqlandi, guruhning miqyosi yiriklasha borishi bilan jamoadan birgalikdagi faoliyat ishtirokchilarning motivlari susaymaydi. Tasodifiy guruhda yordamga muhtoj kishiga yordam ko`rsatilishi ehtimoli guruhning miqyosi kengayishi bilan susaya boradi, jamoada esa bunday qonuniyat nomoyon bo`lmaydi va hokozo.

Shunday qilib, birgalikdagi sotsial qimmatga ega va shaxs uchun ahamiyatga molik faoliyat ning amalga oshirilishi o`zaro jamoatchilik munosabatlari urnatilishini, individual munosabat bilan jamoa munosabatlari o`rtasidagi ziddiyatlar barham topishini taliqligini ifoda etadi. Shaxs ana shu bogsiriga berilish, konformizm. Ijtimoiy - psixologik muhit ko`p jihatdan jamoa aishuvchanligiga bogishuvchanlik) fiziologik va psixologik bo`lishi mumkin. Bir kishining mehnat unumdorligini keskin tushiruvchi va bu bilan ikkinchisida toliqishning oshuviga olib keluvchi fiziologik mos kelishning buzilishiga o`tinni qo`lda arralash uchun bir juft ishchi sifatida baquvvat kishi bilan dardchil yigitchani yuborishgani misol bo`la oladi.

Guruhiy psixologik mos kelish psixomotor, emotsional - irodaviy xususiyatlariga diqqat va tafakkurdagi farqlariga bogliq bo`lmasligi, ammo, albatta, sigliq bo`lgan ijtimoiy kayfiyat katta ahamiyatga ega. U guruhda bevosita ijobiy yoki salbiy psixologik muhit vujudga keltiradi.

GURUHNING ICHKI TUZILISHI

Har qanday guruh tuzilishiga ko`ra guruh azolari uchun o`zlarining manfaatlariga daxldor bo`lgan hamda butun guruh faoliyatining yo`llanishini va xarakterini belgilab beradigan eng maliq bo`ladi.

LIDER TIPLARI.

Guruh jamoasining rasmiy rahbarlik tizimi (guruhboshi, yoshlar tashkilotchisi va jamoatchilik ishlarning ayrim sohalari uchun masri kelishi ham, to`gliq) - o`zida liderlik xususiyatlarini mazolarida nomoyon bo`ladigan afzal ko`rinishni, befarqlik yoki xush ko`rmaslikni miqdoriy mzolarining bir - birlarini xush qurishi yoki xush ko`rmasligini aniqlashda keng qo`llanadi. Guruh aridan - to`glik qilishni, ishlashni hohlarding va hokozo. Qoida tariqasida tanlashning ikki yo`nalishi - birgalikda mehnat qilish sohasidagi va vaqtichoglik qilish sohasidagi yo`nalishlari tavsiya qilinadi. Bu o`rinda tanlashning maqbulligi darajasida (benihoya istak borligi, bajonudilligi, befarqligi, unchalik istalmayotganligi, sira ham istak yo`qligi) aniqlik kiritilishi va tanlash uchun tavsiya qilinadigan shaxslar soni cheklangan bo`lishi ham mumkin. Tanlashlarni sotsiometriya matritsasiga tushirish chogri kelgan bo`lardi. Har qanday guruhni hosil bo`ladigan kommunikativ shaxobcha sifatida talqin qilish mumkin.

Lekin sotsiometrik tahlil guruhdagi shaxslararo kommunikativ shaxobchaga juda ham umumiy tarzda talanishlar tizimini muqarar deb hisoblab bo`lmaydi. Bugungi "yulduz" ertaga yakkalanib qolishi mumkin. Sotsiometriya natijalari bizga bunday o`zgarishlarning sabablari haqida mazolari birovlarni rad etib, boshqalarni tanlaganlarida nimalarga asoslanganliklari, guruhning har xil ano borligi mavhumligicha qoladi.

http://fayllar.org