Guruhi talabasining

 

---

 
Boshqaruv faoliyatini baholash - bu tashkilotlarga menejerlarning samaradorligi va 
faoliyatini baholash imkonini beradigan jarayon. Bu menejerning ish faoliyatining turli 
jihatlarini, jumladan, ularning etakchilik qobiliyatini, muloqot qilish qobiliyatini, qaror 
qabul qilish qobiliyatini, maqsadlarga erishishni va tashkilot muvaffaqiyatiga umumiy 
hissasini baholashni o'z ichiga oladi. 
Boshqaruv faoliyatini baholashni o‘tkazishdan maqsad menejerlarga ularning faoliyati 
to‘g‘risida fikr-mulohaza bildirish, takomillashtirish yo‘nalishlarini aniqlash va yuqori 
natijalarga erishgan menejerlarni taqdirlashdan iborat. Shuningdek, u lavozimga 
ko'tarilish bo'yicha qarorlar qabul qilish, o'qitish ehtiyojlarini aniqlash va boshqaruv 
maqsadlarini tashkiliy maqsadlarga moslashtirish uchun asos bo'lib xizmat qiladi. 
Boshqaruv faoliyatini baholashning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat: 
1. Maqsadni belgilash: Menejerlar uchun aniq va o'lchanadigan maqsadlar belgilanadi, 
ular baholash uchun mezon bo'lib xizmat qiladi. 
2. Ishlash mezonlari: Rahbarning ish faoliyatini baholash uchun aniq mezonlar 
belgilanadi, jumladan, miqdoriy (masalan, savdo maqsadlari, moliyaviy maqsadlar) va 
sifat jihatlari (masalan, etakchilik fazilatlari, shaxslararo ko'nikmalar). 
3. Fikr-mulohaza: Menejerlarga o‘z faoliyati to‘g‘risida fikr-mulohazalar, odatda, 
rahbarlar, tengdoshlar va bo‘ysunuvchilar tomonidan o‘tkaziladigan ish faoliyatini 
baholash yoki baholash orqali taqdim etiladi. 
4. Ishlash reytinglari: Menejerlarga ularning faoliyatiga qarab reytinglar beriladi, ular 
raqamli yoki tavsiflovchi bo'lishi mumkin. Ushbu reytinglar lavozimga ko'tarilish, 
mukofotlar yoki keyingi ta'lim va rivojlanish kabi ishlash bilan bog'liq qarorlarni qabul 
qilishda yordam beradi. 
5. Rivojlanish rejalari: Baholash natijalariga ko'ra, ishlashdagi kamchiliklarni bartaraf 
etish va boshqaruv mahoratini oshirish uchun rivojlanish rejalari tuziladi. 
6. Muntazam ko'rib chiqish: boshqaruv faoliyatining doimiy monitoringini va 
takomillashtirilishini ta'minlash uchun ish faoliyatini baholash muntazam ravishda, 
masalan, har yili yoki ikki yilda bir marta o'tkaziladi. 
Boshqaruv faoliyatini baholashda qo'llaniladigan ba'zi umumiy usullar quyidagilardan 
iborat: 
- 360 darajali fikr-mulohaza: menejer faoliyatining yaxlit ko'rinishini ta'minlash uchun 
bir nechta manbalardan, jumladan, boshliqlar, bo'ysunuvchilar, tengdoshlar va 
mijozlardan fikr-mulohazalarni to'plash. 

---

- BARS (Behaviorally Anchored Rating Scales): Menejer faoliyatini baholash uchun 
oldindan belgilangan ishlash ko'rsatkichlari yoki xatti-harakatlari to'plamidan 
foydalanish. 
Maqsadlar bo'yicha boshqarish (MBO): Menejerlar oldiga aniq maqsad va vazifalarni 
belgilash va ushbu maqsadlarga erishish asosida ularning faoliyatini baholash. 
Kritik hodisa usuli: menejer faoliyati bilan bog'liq muhim ijobiy yoki salbiy hodisalarni 
hujjatlashtirish va baholash. 
Baholash shkalasi: Rahbarning ish faoliyatini oldindan belgilangan mezonlar bo‘yicha 
baholash uchun reyting shkalasidan foydalanish. 
Tashkilotlar uchun xodimlarning motivatsiyasi va ishchanligini saqlab qolish uchun 
boshqaruv faoliyatini baholash jarayoni adolatli, ob'ektiv va shaffof bo'lishini ta'minlash 
muhimdir. Menejerlar ish faoliyatini baholash jarayoni va kutilayotgan natijalarni 
tushunishlarini ta'minlash uchun muntazam treninglar va muloqotlar zarur 
Menejmentning barcha tamoyillarini ikki guruhga — umumiy va xususiy guruhlarga 
ajratish maqsadga muvofiqdir. Boshqarishning umumiy tamoyillariga qo‘llanishlik, 
tizimlilik, ko‘p funksiyalilik, integratsiya, qadriyatlarni nazarda tutish tamoyillari kiradi. 
Qo‘llanishlik tamoyili — menejment firmada ishlovchi barcha xodimlar uchun o‘ziga xos 
faoliyat qo‘llanmasini ishlab chiqadi. 
Tizimlilik tamoyili — menejment umuman o‘z tuzilmasi yoki tizimining tashqi va ichki 
o‘zaro aloqalarini, o‘zaro bog‘liqliklarini va ochiqligini (oshkoraligini) hisobga olgan 
holda barcha tizimni qamrab oladi.
Ko‘p funksiyalilik tamoyili — menejment faoliyatning turli tomonlarini, ya’ni, moddiy 
(resurslar, xizmatlar), funksional (mehnatni tashkil etish), mazmuniy (oxirgi maqsadga 
erishish) tomonlarini qamrab oladi. 
Integratsiya tamoyili — tizim ichida xodimlarning turli usuldagi munosabatlari va 
qarashlari integratsiyalashishi lozim, firmadan tashqarida esa o‘z dunyolariga bo‘linib 
olishlari mumkin.
Qadriyatlarni nazarda tutish tamoyili — menejment ijtimoiy atrof-muhit bilan 
mehmondo‘stlik, halol (vijdonan)xizmat ko‘rsatish, narx va xizmatlarning foydali nisbati 
kabi qadriyatlar to‘g‘risida muayyan tasavvurlar bilan bog‘langan. Bularning barchasini 
faqatgina hisobga olish bilan cheklanib qolmay, balki faoliyatni yuqorida aytib o‘tilgan 
umumiy tamoyillarga to‘la amal qilgan holda tashkil etish kerak. 
Menejmentning asosiy xususiy tamoyili boshqaruvdagi markazlashish va 
nomarkazlashishni optimal moslashtirish tamoyili hisoblanadi.

---

Markazlashish va nomarkazlashishni moslashtirish tamoyili boshqaruvda 
yakkaboshchilikni va kollegiya yo‘li bilan ish olib borishni mohirlik bilan qo‘llash 
zaruriyatini talab qiladi. Yakkaboshchilikning mohiyati shundan iboratki, boshqaruvning 
muayyan bosqichidagi rahbar o‘z vakolatiga kiruvchi masalalarni yakka o‘zi hal qilish 
huquqidan foydalanadi. Tashkilot menejeriga unga yuklatilgan boshqaruv vazifalarini, 
shaxsan o‘zi javobgar bo‘lgan ishlarni bajarish uchun zarur bo‘lgan keng vakolatlar 
beriladi. 
Kollegiya yo‘li bilan ish olib borish turli darajadagi rahbarlar, shuningdek aniq bir vazifa 
ijrochilarining fikrlari asosida jamoa qarorini ishlab chiqishni ko‘zda tutadi.
Yakkaboshchilik va kollegiya yo‘li bilan ish olib borish orasida to‘g‘ri nisbatni saqlash 
boshqaruvning muhim vazifalaridan biri hisoblanadi. Boshqaruvning samaradorligi va 
amaliy natija bera olishligi ko‘p jihatdan uni to‘g‘ri hal qilinishiga bog‘liq.
Boshqaruvning ilmiy asoslanganligi tamoyili tashkilotda ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgartirishlar 
rejalashtirilayotgan vaqtda ilmiy jihatdan istiqbolni ko‘rishni ko‘zda tutadi. Bu tamoyil 
barcha boshqaruv harakatlari ilmiy usullar va ilmiy yondashuvlarni qo‘llash asosida 
amalga oshirilishini talab qiladi.
Rejalilik (rejaga solinganlik) tamoyilining mohiyati tashkilotning kelajakdagi asosiy 
rivojlanish yo‘nalishlari va mutanosibliklarini belgilashdan iborat. Rejalashtirish (joriy va 
istiqboldagi rejalar ko‘rinishida) tashkilotning barcha bo‘g‘inlarini o‘z ichiga oladi. 
Rejaga kelajakda yechish lozim bo‘lgan iqtisodiy va ijtimoiy vazifalar majmuasi sifatida 
qaraladi. 
Huquqlar, majburiyatlar va mas’uliyatlar birligi tamoyili har bir xodim o‘ziga yuklatilgan 
vazifani bajarishi va davriy ravishda bajarilgan ishlar bo‘yicha hisobot berib turishi 
lozimligini ko‘zda tutadi. Tashkilotda har bir kishi muayyan huquqlarga ega bo‘ladi va 
o‘ziga yuklatilgan vazifalarning bajarilishi uchun javobgar sanaladi.
Xususiy muxtoriyat (avtonomiya) va erkinliklar tamoyili barcha tashabbuslar boshqaruv 
ishlarini amaldagi qonun hujjatlari doirasida o‘z xohishi bo‘yicha amalga oshiradigan, 
erkin faoliyat yurituvchi iqtisodiy subyektlardan chiqadi deb taxmin qiladi. Xo‘jalik 
yuritish erkinligi kasbga oid (professional) erkinlik, raqobat erkinligi, shartnoma erkinligi 
va boshqa erkinliklarni beradi. 
Iyerarxiyalilik va teskari bog‘lanish tamoyili boshqarishning ko‘p bosqichli tuzilmasini 
yaratishdan iborat bo‘lib, unda birinchi (pastki darajadagi) zveno keyingi darajadagi 
rahbarlik organlari nazoratida turgan o‘z organi tomonidan boshqariladi. Ular ham o‘z 
navbatida keyingi darajadagi organga bo‘ysunadi va shu organ nazoratida bo‘ladi. Mos 
ravishda pastki zvenolar oldidagi maqsadlar boshqaruv organlari iyerarxiyasi bo‘yicha 
yuqoriroqda turgan organ tomonidan belgilab beriladi.
Asoslanganlik tamoyilining mohiyati quyidagicha: menejerlar rag‘batlantirish va jazolash 
tizimini qanchalik puxta amalga oshirsalar, uni ko‘zda tutilmagan holatlarni hisobga 

---

olgan holda ko‘rib chiqib, tashkilot bo‘limlari bo‘yicha jamlasalar, asoslanganlik dasturi 
shunchalik samarali bo‘ladi. 
Zamonaviy menejmentning muhim tamoyillaridan biri boshqaruvni demokratlashtirish — 
tashkilot boshqaruvida barcha xodimlarning ishtirok etishidir. Bunday ishtirok shakllari 
turlicha bo‘lishi mumkin: mehnatga hissali haq to‘lash; aksiyalarga pul mablag‘lari 
kiritish; yagona ma’muriy boshqaruv; boshqaruv qarorlarini birgalikda qabul qilish va 
hokazo.
Menejment tizimining davlat qonunlariga moslik tamoyiliga ko‘ra firmaning tashkiliy-
huquqiy shakllari davlat (federal, milliy) qonun hujjatlari talablariga javob berishi kerak.
Boshqaruv obyekti va subyektining tashkiliy butunligi tamoyili boshqaruvga boshqaruv 
subyektining ta’sir etish jarayoni sifatida qaraydi. U yagona kompleks tizimni tashkil 
etib, tashqi muhitga chiqa olishi, muqobil aloqa va aloqaga ega bo‘lishi kerak.
Boshqaruv tizimining barqarorligi va harakatchanligi tamoyiliga ko‘ra tashkilotdagi 
tashqi va ichki muhit o‘zgarganda menejment tizimida tubdan o‘zgarishlar ro‘y 
bermasligi kerak. Barqarorlik eng avvalo, boshqaruv strategik rejalarining sifati va 
boshqaruv tezkorligi, menejment tizimining avvalo tashqi muhitdagi o‘zgarishlarga 
moslasha olishligi bilan aniqlanadi. 
Boshqaruv jarayoni barqaror bo‘lishi bilan bir qatorda harakatchan ham bo‘lishi lozim, 
ya’ni, iste’molchilarning mahsulot va xizmatlarga bo‘lgan talablari va o‘zgarishlarni 
maksimal hisobga olishi kerak. Menejerning o’ziga xos xususiyatlari 
Menejerlar yaxshi taktikkina bo’lib qolmay, strateg ham bo’lishlari kerak. Ular bozor 
ehtiyojlarini inobatga olishlari, bozorning shakllanishida ta’sir etish, talabdagi 
o’zgarishga egiluvchan shaklda javob berish, u maqsadni aniq tasavvur qila olish, ertangi 
kun muammolarini yechish uchun bugundan taraddud ko’ra olish, texnik yutuq va 
iqtisodiy ijtimoiy rivojdan orqada qolmaslik uchun va samarali xo’jalik yuritish kerak. 
Bunga erishish uchun iqtidorli boshqaruv apparatiga ehtiyoj seziladi. Bozor sharoitlarida 
yaxshi natijalarga erishish uchun kadrlar tayyorlash tizimiga yangi talablar qo’yiladi, bu 
tizimda universitet va institutlar alohida o’rin egallashi lozim, oliy va o’rta maxsus o’quv 
yurtlarida yangi tipdagi, iqtisodiyotni yaxshi biluvchi, boshqaruvning iqtisodiy, ijtimoiy-
psixologik usullari va texnika vositalarini qo’llay oluvchi menejerlar tayyorlanishi lozim. 
Mutaxassis egallagan bilimlar tez eskirgani sababli, uni doimo takomillashtirib borish 
lozim. Agar rahbar o’z bilimini takomillashtirib bormasa, eski bilimlariga tayanib qolishi, 
ishlab chiqarish bundan zarar ko’rishi mumkinligini tajribada ko’rish mumkin. Olingan 
maxsus bilimga doimo to’ldirilib borilishi lozim bo’lgan asos sifatida qarash kerak. 
Bozor munosabatlari sharoitida texnik ma’lumotga ega bo’lgan ishlab chiqarish rahbarlari 
ayniqsa iqtisodiyot, marketing, ishlab chiqarishni tashkil etish va shu yuqoridagi berilgan 
yo’nalishlarda menejerlar faoliyatini yaxshi rivoj topishida o’zining axloqi juda muhim 
rol o’ynaydi. Shu sababli hozirgi zamon talabi ham menejerlarning professional 
bo’lishlarini talab qiladi. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, zamonaviy boshqarishda 

---

rahbarlarning axloqiy yo’nalishlari bo’yicha rivojlangan davlatlar tajribalari asosida ish 
olib borish maqsadga muvofiq bo’ladi. 
Menejer mehnati va uning xususiyatlari 
Menejerning mehnati, tovar ishlab chiqaruvchilar mehnatining ajralmas qismi bo’lib, 
menejmentning funksiyalari operativ bajarilishi to’g’ri tashkil qilinishiga bog’liq bo’ladi 
va ishlab chiqarish natijasiga ta’sir ko’rsatadi. Menejerning mehnati aqliy, ijodiy 
xarakterlarni o’zida mujassam etadi. Boshqaruv mehnati ishlab chiqarishga bevosita 
moddiy ta’sir ko’rsatmaydi, ammo ularning mehnati samarali bo’ladi. Boshqaruv 
mehnatining natijasi murakkab hisoblanadi. Boshqaruvchilik mehnatining o’ziga xos 
xususiyati uning aniq o’lchovini belgilash mumkin emasligidadir. 
Boshqaruvchilik mehnatining predmeti ishlab chiqarishning moddiy unsuri emas, balki 
axborot, har xil hujjatlar, boshqaruv yechimlari hisoblanadi. Menejer mehnatida 
axborotni qayta ishlash, ta’minlash va saqlash asosiy o’rinni egallaydi. Bitta buyum 
ishlab chiqaruvchining texnologik operatsiyasiga beshtagacha va undan ko’p 
operatsiyalar to’g’ri keladi. Boshqaruv maqsadga yo’naltirilgan jarayondek, avvalambor 
insonlarni boshqarishdir. 
Inson ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarga ta’sir etuvchi asosiy komponentdir va har qanday 
jamiyatda u bir vaqtning o’zida boshqaruvning ham ob’ekti, ham sub’ekti bo’la oladi. 
Har qanday inson u egallagan lavozimidan qat’iy nazar vakolatli organlarda o’z aksini 
topgan jamiyat tomonidan boshqariladi. Har qanday darajadagi rahbar o’zining hoxishi 
bo’yicha boshqarmaydi. Teng huquqli jamiyatda jamiyat tomonidan nazoratdan hech kim 
erkin emas, hattoki eng yuqori darajali rahbar - Prezident ham. Jamiyatning har bir a’zosi 
boshqariluvchi hisoblanadi, chunki u ma’lum bir jamoaga kiradi. Shu bilan birga 
jamiyatning har bir a’zosi boshqaruvchi bo’lib hisoblanadi. U ishlab chiqarishning 
haqiqiy xo’jayiniga, ya’ni mulkdoriga aylanadi, shuning uchun u butun iqtisodiy, 
ijtimoiy-siyosiy va ma’naviy hayotda boshqaruvchi sifatida ishtirok etadi. U yoki bu 
darajada u jamoaning ishlari bilan boshqarishda qatnashadi.
Menejer mehnati o’zini harakatlarida, operatsiyalarda, ya’ni insonlarni boshqaruv 
jarayonini bajarganda mujassamlashadi. U yopiq siklik formaga egadir. Boshqaruv 
jarayoni qo’yilgan maqsaddan boshlanib, vazifa va vazifaning yechilishi bilan 
yakunlanib, maqsadga erishish bilan tugaydi.
Masala yechilgandan keyin, maqsadga 
erishishda, yana boshqa vazifa qo’yiladi, yangi maqsad va yana boshqaruv jarayoni 
boshlanadi. Lekin bunda boshqaruv jarayoni nazariy jihatdan to’g’ri bo’ladi, amaliyotda 
boshqaruv ko’pgina, bir-biridan farqlanadigan jarayonlarda namoyon bo’lishi mumkin. 
Korxonalarda menejer mehnati ko’pgina masalalarni hal qilishga qaratilgan bo’ladi:
texnik, ya’ni uskunalardan foydalanishi, ishlab chiqarish maydonlari bilan bog’liq, ishlab 
chiqarishni tashkillashtirish va hokazo;

---

texnologik, ya’ni loyihalashtirish va texnologik jarayonlarni takomillashtirish bilan 
bog’liq;
iqtisodiy, ya’ni korxona ichki va tashqi muhitida iqtisodiy munosabatlarni 
takomillashtirish;
tashkiliy, ya’ni ishlab chiqarish va mehnatni tashkil qilishda boshqaruv tuzilmasini 
takomillashtirish bilan bog’liq;
ijtimoiy, ya’ni ijtimoiy munosabatlarni takomillashtirish bilan bog’liq va hokazo.
Zamonaviy boshqaruv xodimlarining xarakteristiq xususiyatlari - yuksak professionalizm 
va ishbilarmonlik xususiyatlari, boshqaruv bilimi asoslari va iqtisodiy fikr yuritishdan 
xabari bo’lishi kerak. Yuksak ma’rifatli va madaniyatli, demokratik, mohirlik va xalqqa 
hisob qila olish, xalqning ehtiyojini bilishi kerak. Bundan tashqari maqsadni ko’ra olish 
ijtimoiy muammolarni yecha olish, jamoani yarata olish va yo’naltirish xususiyatlariga 
ega bo’lishi kerak.
Menejer mehnati samaradorligini oshirish usulari. 
Biz doimo o’zgaruvchan olamda yashaymiz. Menejer buni boshqalardan ko’proq va 
yaxshiroq tushunishi kerak. Gap faqat olamdagi yoki xalqaro maydondagi katta 
o’zgarishlar haqida ketayotgani yo’q. Bozordagi vaziyat o’zgaradi: talab o’zgaradi, 
iste’molchilarning qarashlari, bozordagi narxlar, raqobat murakkablashadi, yangi tovarlar, 
texnologiyalar paydo bo’ladi, ishchi kuchi sifatiga talab o’zgaradi. Menejerning kasbiy 
hayotda ham bir qancha o’zgarishlar yuzaga keladi: inflyatsiya yuzaga keladi va 
rivojlanadi, hamkorlik va xom ashyo yetkazib beruvchilar o’z majburiyatlarini 
bajarishmaydi, yangi qonun-qoidalar chiqadi, yuqori malakali mutaxassislar pensiyaga 
chiqishadi yoki boshqa korxonaga ishga o’tib ketishadi, aylanma mablag’larda uzilish 
yuzaga keladi, yoki yanada samaraliroq potensial sheriklar uchrab qoladi va hokazolar. 
Shuning uchun ham menejer har kuni va har soatda o’zgaruvchan muhit sharoitiga tayyor 
turishi talab etiladi. Aks holda o’zgarishlarni tezkorlik bilan qayd etib unga muvofiq 
choralar ko’rmaslik tashkilot uchun yomon holatlarni yuzaga keltirishi va menejerni 
bundan faol ish muhitidan chetlatilishiga olib kelishi mumkin. Bunday tez 
o’zgaruvchanliklarni bartaraf etishda menejer uchun bitta imkoniyat bor - bu qaror qabul 
qilish.
Yuqorida ta’kidlanganidek, o’zining (professional) kasbiy fao-liyati davomida menejer 
ko’pgina o’zgarishlarga duch keladi va ularga nisbatan qabul qilingan qarorlar turkumlari 
ham juda keng. Lekin qabul qilingan qarorlarni birlashtiruvchi narsa mavjud bo’lib, bu 
uning faoliyati natijasi-o’z mentalitetidir (o’zligi). Shu nuqtai nazardan boshqaruv 
faoliyati avvalambor faoliyat mental xarakter sifatida tavsiflanadi. Shuning uchun ham 
menejerga ma’lum mental quvvatga ega bo’lish va uni doimo rivojlantirish va 
takomillash-tirib borish zarur.

---

Menejer deganda biz rahbarni yoki ish boshqaruvchini ko‘z oldimizga keltiramiz, ya‘ni 
ular maxsus tayyorgarlik ko’rgan boshqarishning sir-asrorlari qonun-qoidalarini chuqur 
biluvchi malakali mutaxasisdir. Menejerlar yollanma boshqaruvchilar bo’lib aholining 
alohida ijtimoiy qatlamini tashkil etadi. Kompaniya firma, korxona, bank, moliya 
muassasalarining ijroiya hokimiyatga ega bo’lgan boshqaruvchi, direktor, rahbar, mudir, 
ma‘muriy boshqaruvchi kabilarning barchasi ham menejerlar deb yuritiladi. Boshqaruv 
pog’onasiga qarab menejerlar ham uch toifaga bo’linadi: Yuqori pog’onadagi menejerlar, 
o’rta pog’onadagi menejerlar, quyi pog’onadagi menejerlar. Yuqori pog’onadagi 
menejerlar firma istiqbolini belgilash uning kelajagi uchun ahamiyatli chora tadbirlarni 
ishlab chiqish bilan shug‘ullanadi.
Bir so‘z bilan aytganda firma andozasini ishlab chiqadi 
va uni amalga oshiradi. 
O‘rta pog’onadagi menejerlar firma faoliyatining ayrim tomonlarini, chunonchi, ishlab 
chiqarish, tovarlarni sotish, narx belgilash, moliya faoliyati yangi tovarlarni o’zlashtirish 
texnologiyani qo’llash mehnatni tashkil etish kabilarni boshqarish bilan shug’ullanadi. 
Quyi pog’onadagi menejerlar quyi bo’g’inda, masalan, sex bo’lim brigada doirasida ishni 
tashkil etish, kunlik, xaftalik, oylik ish topshiriqlarining bajarilishini boshqarib boradi. 
To’g’ri, korxonani boshqarish mulk egasining vazifasi deyishimiz mumkin. Ammo 
boshqarish uchun mulk egasi bo’lish shart emas. Boshqarish vazifasini korxona egasining 
o’zi yoki yollangan ammo mulkdor nomidan ish ko‘ruvchi menejer bajaradi. Iqtisodiy 
aloqalar murakkablashgan sari menejer xizmatiga talab oshadi, o’z ishining ustasi farang 
bo’lgan maxsus ijtimoiy toifa menejerlar toifasi paydo bo’ladiki, uning alohida ijtimoiy 
maqomi bor. Ular g’oyat-murakkab, o’ta mas‘uliyatli ish bilan shug’ullanishi, firmaning 
hayot-momotiga javobgar bo’lgani uchun yollanib ishlovchilar orasida eng katta xizmat 
haqi oladilar:
Inson yakka holda shaxslararo munosabatlar doirasida hamda ibrat namunasi sifatida 
namoyon bo‘ladiki, bu uch jihatning birligi uni shaxs maqomiga ko‘taradi. Ana shu 
jihatlar shaxsning obro‘-e‘tiborini ifodalaydi va o‘z imijini shakllantirishga undaydi. 
Yaxshi rahbar uchun ma‘lum shaxsiy sifatlar ham zarur. U qat‘iyatli va serg‘ayrat, 
chuqur bilim va ko‘nikmalar, keng dunyoqarashga ega bo‘lishi kerak. Rahbar o‘ziga 
kerakli fikrlarni jamlab, xotirada saqlashi kerak. Mutaxassislarning fikricha, 99 foiz ilg‘or 
g‘oyalar kishilar bilan muloqotda yo‘zaga kelsa, 1 foiz g‘oyalar kishilarni eshita bilishiga 
qarab yo‘zaga keladi. Buning uchun muloqot olib borishni bilish, o‘rganish, shaxsiy 
g‘arazlarni unutish, g‘oyalarni tartibga solish, eng asosiysi doimo izlanishda bo‘lish 
kerak. Aks holda, u o‘z ijobiy imijini yaratishi qiyin kechadi. Shu bilan birga, rahbar 
bozor sharoitida o‘z haq-huquqlaridan to‘la foydalanishi va zarur hollarda quyidagilarni 
amalga oshirish kerak:
samarasiz ishlaydigan xodimlardan voz kechish; 
o‘z xodimlaridan zaruriy natijalarni talab qilish; 
fikrlash qobiliyatiga ega bo‘lganlarni yangi g‘oyalarga yo‘naltirish va qo‘llab-quvvatlash; 

---

ko‘rsatmalarni o‘z vaqtida bajarmaydigan xodimlarni ogohlantirish va ularga buyruq 
berish. 
Ruhiyatshunoslik bo‘yicha bilimlar rahbarga zarur. Chunki u xodimlarning ichki 
xususiyatlarini bilishi kerak. Ba‘zan xodimlar qasddan mehnat intizomini buzadilar. 
Bunga sabab: moddiy texnik ta‘minotning etarli emasligi, bir nechta vazifani bir vaqtda 
yuklash, bajarish vaqtining aniq ko‘rsatilmaganligi, mukofotlash shaklining odilona 
emasligi, jamoat topshiriqlarining haddan ziyod yuklanishidir. Shuning uchun rahbar qo‘l 
ostidagilarining nuqson va kamchiliklariga sabr-toqat bilan yondashishi kerak. Rahbar 
ishchanlik va talabchanlikni odamiylik bilan uyg‘unlashtirishi kishilarda yaxshi kayfiyat 
uyg‘otadi. Rahbarda avtoritar va demokratik boshqarish uslublari mavjud bo‘lishi 
mumkin. Masalan, avtoritar uslubdan: mustaqil qaror qabul qilish, jur‘at, shaxsiy 
javobgarlik; demokratik usuldan esa - kishilarni faollikka chaqirish, ijodga, shaxsiy 
g‘ururni shakllantirishga chaqirishda foydalanish mumkin. Boshqaruv ishini oqilona 
tashkil etish ma‘lum tamoyillar asosida olib boriladi. Mehnatning ilmiy asoslangan 
me‘yorlari boshqaruv apparatidagi har bir xodim ishini holisona baholash, moddiy 
rag‘batlantirishdan samarali foydalanish imkonini beradi. Biroq boshqaruv sohasi, hatto, 
bitta boshqaruv funksiyasi doirasida o‘z ichiga o‘rta xilma-xil ish turlarini oladi. Ayrim 
mehnat turlarini normallashtirishga yondashish diferensiyalanishi lozim. Menejer 
mehnatini o‘ziga xos hususiyatini hisobga olgan holda, rahbarlar uchun boshqaruvchanlik 
me‘yorini ajratib olish maqsadga muvofiqdir. Me‘yoriy miqdor va boshqaruvchanlik 
me‘yori barcha darajadagi rahbarlar uchun ishlab chiqilishi mumkin.
Miqdoriy me‘yorlar 
yordamida boshqaruv funksiyasi bo‘yicha xodimlarning umumiy soni aniqlanishi, 
boshqaruvchanlik me‘yori yordamida esa xodimlarni joy-joyiga qo‘yish mumkin.
Qulay ish tartibi va sharoiti - boshqaruv mehnatining unumdorligi to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
menejer mehnat qiladigan ish o‘rnining holati va sharoitiga bog‘liqdir. Ko‘rib 
chiqilayotgan muammo ahamiyati ijtimoiy va iqtisodiy jarayonni boshqarish tizimida 
muhim sifat o‘zgarishlari ro‘y berganda bozorga o‘xshash yangi tashkilotlar yuzaga 
kelishi bilan yanada kuchayadi. Menejerning ish joyini oqilona tashkil etish boshqaruv 
faoliyatida imkon qadar qulay ish sharoiti tashkil etilishini ta‘minlaydi, ish unumdorligini 
oshiradi. Hozir turli kategoriyadagi ma‘muriy boshqaruv xodimlari uchun ish joylarini 
tashkil etishning besh mingdan ortiq innovatsion loyihalari ishlab chiqilgan1. Bulardan 
tashqari boshqaruv apparatida ish o‘rinlarini tashkil etishda qator iqtisodiy, ergonomik, 
etik va estetik talablarga rioya etish lozim. Ergonimika aniq faoliyat apparatida inson va 
mashinaning o‘zaro moslashishini o‘rganuvchi fandir.
Mehnatning sanitariya-gigiyenik va estetik jihatdan qulay ish sharoiti-binoda kerakli 
harorat darajasi saqlanishi, me‘yorida yoritilishi, havo namligi, devorlar rangi, mebellar 
bir-biriga mos tushgan bo‘lishi kerak.
Mebellarning qulayligi, shaxsning antropometrik hususiyatini hisobga olgan holda 
mebellarni o‘lchami va shakliga ko‘ra tanlab, ularni qulay joyga qo‘yishdan iborat.

---

Orgtexnika vositalari- ish joyiga tegishli orgtexnika bilan jihozlanishi, shunungdek, 
undan samarali foydalanish texnologiyasi tashkil qilinishi zarur.
Mehnat va dam olishning oqilona rejimi- menejerning me‘yorga solinmagan ish kuni 
unga nisbatan ishga chiqishning moslanuvchan jadvalini tuzish zaruriyatini keltirib 
chiqaradi.
Menejer mehnati tovar ishlab chiqaruvchilar mehnatining ajralmas qismi, ishlab chiqarish 
natijalariga ta‘sir qiluvchi va menejment funksiyalarini tezkor bajarishga bog‘liq 
faoliyatdir. Menejer mehnati aqliy va ijodiy harakterga ega bo‘lib, miqdoriy baholash 
bilan belgilanmaydi. Boshqaruv mehnati ishchilari bevosita moddiy boyliklar ishlab 
chiqarishmaydi. Boshqaruv mehnati natijasi mehnat jamoasi faoliyatining yakuniy 
ko‘rsatkichlari yordamida baholanadi. Boshqaruv mehnatining aniq o‘lchamini baholash 
qiyin, ayniqsa, u ijodiy harakterga ega bo‘lganda. Boshqaruv mehnati ishlab 
chiqarishning oddiy elementi emas, balki axborot, turli hujjatlar va boshqaruv qarori 
hisoblanadi. Menejar hamda texnik ijrochilar axborotni olish, qayta tiklash, uzatish va 
saqlash bilan shug‘ullanadi. Ba‘zan bir texnik axborotni tayyorlash mobaynida besh va 
undan ortiq bo‘lgan formalashtirish, mehnatga haq to‘lash, texnologiyani qayta ishlash, 
ish sifatini hisoblash, tekshirish bilan bog‘liq operatsiyalarga duch kelinadi. 
Menejer mehnatining farqi shundaki, uning mehnati ilmiy, ijodiy, sertashvish faoliyatdir. 
Garchand menejer bevosita moddiy boylik yaratmasada, lekin uning mehnati ishlab 
chiqarishga kiradi. Mehnat jamoalarining ishlab chiqarish faoliyati ko‘rsatkichlari 
yordamida menejer mehnati faoliyatlari bilvosita baholanadi. Boshqaruvchi mehnati 
ijodiy, me‘yyorsiz bo‘lgani uchun, aniq mehnat o‘lchovi bilan uni baholash qiyin. Insoniy 
bilim va fikr cheksiz, uning me‘yyori yo‘q. Menejer mehnati predmeti sifatida – ishlab 
chiqarishni moddiy-buyum unsurlari, boshqaruv munosabatlari, axborot, turli hujjatlar, 
boshqaruv qarorlari olinadi. Menejer mehnatida axborotlarni olish, saqlash va qayta 
ishlashga ketgan mehnat harajatlar salmoqli o‘rin egallaydi.
Professional menejer mehnati - ishlab chiqarishni tashkil etuvchi sifatida uning aniq hatti-
harakatida, boshqaruv jarayonida menejer amalga ohsiradigan operatsiyalarda namoyon 
bo‘ladi. Menejer mehnati nisbatan yopiq shaklga ega, chunki masalani qo‘yilishidan 
tortib, maqsadga erishishga qadar uning zahmati bor. Biror masala yechilgach yangi va 
yangi masalalar paydo bo‘laveradi, yangi maqsad va yangi boshqaruv jarayoni yangitdan 
boshlanadi.
Maqsad-harakar-natija-maqsad, bu uzluksiz boshqaruv jarayoni umumiy 
ko‘rinishidir. Shuni ham ta‘kidlash kerakki, bunday taqsimot shartli. Haqiqiy ishlab 
chiqarish jarayonida bir-biridan farqlanuvchi turli boshqaruv jarayonlari qo‘llaniladi. 
Menejer mehnati aniq korxonada bir necha ko‘rinishdagi masalani yechishga 
yo‘naltiriladi. Bular quyidagilar:
-ishlab chiqarish uskunalarini ishlatish, ishlab chiqarishni takomillashtirish, ishlab 
chiqarish maydonlaridan foydalanishga bog‘liq texnik-texnologik jarayonlarni 
loyihalashtirishga oid texnologik;
-iqtisodiy munosabatlarni takomillashritishda va muvofiqlashtirishga bog‘liq iqtisodiy;

---

-boshqaruv tizimlarni takomillashtirish, reklama va axborot ta‘minoti, ularni tayyorlash, 
kadrlar masalasini oshirishga bog‘liq tashkiliy;
-ijtimoiy munosabatlarni takomillashtirish va muvofiqlashtirishga bog‘liq ijtimoiy;
Menejer mehnati odamlarni boshqarishga qaratilgan va korxonaning xo‘jalik faoliyatiga 
sezilarli ta‘sir ko‘rsatadi. Har qanday pog‘onadagi boshqaruvchi o‘z hohishi bilan emas, 
balki xalq manfaati yo‘zasidan boshqariuvni amalga oshiradi. Huquqiy davlatda har kim 
jamiyat nazoratidan chetda qolmaydi, hatto yuqori pog‘onadagi boshqaruvchi, prezident 
ham. Har qanday jamiyat a‘zosi boshariluvchi shaxs sifatida namoyon bo‘ladi, chunki u 
muayyan bir jamoaga a‘zo, shuningdek, boshqa tomondan ham boshqarilayotgan 
boshqaruv sub‘yekt hisoblanadi. Shuning o‘zida har bir jamiyat a‘zosi boshqaruvchi 
bo‘lishi ham mumkin. U mulkdorga va haqiqiy ishlab chiqarish egasiga aylangach, 
iqtisodiyotni, ijtimoiy-siyosiy va manaviy hayotni boshqarishda bevosita qatnashadi. 
Turli jamoa a‘zolarining boshqarishdagi o‘rni bir xil emas. Ularning ayrimlari ishga sust 
yondashishadi va bevosita turli jamoaviy tashkilotlarga a‘zo bo‘lib ko‘rinadi, holos. 
Biroq, ishlab chiqarishda yetarli malakaga ega shunday professional 
menejertashkilotchilar mavjudki, ular umumjamoa uchun foydali bo‘lgan maxsus 
boshqaruv mehnati bilan shug‘ullanadi.
Boshqarish jarayonida menejer mehnati insonning aniq faoliyati orqali namoyon bo‘ladi. 
Boshqaruv sikli maqsad va masalalarni belgilab olishdan boshlanib, ularni yechish va 
qo‘yilgan maqsadga erishish bilan yakunlanadi. Belgilangan masala qo‘yilib, maqsadga 
erishilgach, boshqaruv sikli yangi maqsad va vazifalarni o‘z oldiga qo‘yadi va shu asnoda 
davom etadi2.
Yuqoridagilardan xulosa qilib shuni aytishimiz mumkinki bozor iqtisodiyoti 
munosabatlarida har bir rahbar, menejer har qanday sharoitda ham insonga g‘amxo‘rlik 
qilishi inson ruhiy holatini hisobga olishi ishlab chiqarish jarayonlarini tashkil etish va 
yo‘naltirishda o‘z jamoasi va jamiyatning manfaatlaridan kelib chiqishi lozim bo‘ladi.
Mutlaqo o‘xshash kishilar bo‘lmagani kabi vazifalar ko‘pligi sababli mutlaqo bir xil 
boshqaruv uslubi ham bo‘lmaydi. Rahbar faqat o‘ziga xos xususiyat va sifatlar vositasida 
faqat o‘ziga xos uslubda ish yuritadi. Bu ma‘noda uslub rahbarni shaxs sifatidagi 
xususiyatlarini, balki faoliyati xususiyatlarini ifodalaydi. Kishilarni boshqarar ekan, 
rahbar jamoaning yakuniy maqsadini ko‘ra biladi va uni shu maqsad sari yo‘naltiradi. 
Rahbar ishning mohiyatiga tushungan va uni chuqur o‘rgangan holda mutaxassislar 
faoliyatini mohirona birlashtirish va yo‘naltirishi kerak.3 
Boshqaruv funksiyalarini bajarishda va jamoat ishlab chiqarishda zamonaviy menejer: 
rahbar – boshqaruvchi, rahbar – diplomat, rahbar - murabbiy, tarbiyachi, rahbar – inson, 
rahbar - innovator sifatida maydonga chiqadi.
Menejment jarayoni mazmuni uni funksiyalarda ko‘rinadi. Menejment funksiyasi 
deyilganda boshqaruvga doir ma'lum masalalarni echishga yo‘naltirilgan bir turli ishlar 
yigindisi tushuniladi. Boshqaruv organlari va ijrochilar ma'suliyatli boshqarish 

---

funksiyasini belgilaydi. Bu vazifalar funktsional bulim to'grisidagi Nizom va mansabdor 
boshqaruvchilar uchun ko‘rsatmalarda o‘z ifodasini topadi. Boshqaruv jarayonining 
funksional tahlili har bir funksiya uchun ish hajmi asoslarini tashkil etadi, 
boshqaruvchilar sonini belgilaydi va boshqaruv tizimini loyihalashtiradi.
Boshqaruv 
organlari asosiy va aniq funksiyalarga bo'linadi. Asosiy funksiya ham ishlab chiqarish 
jarayonida ham muomala va noishlab chiqarish jarayonida amalga oshadi. Ular 
quyidagilar: rejalashtirish, tashkil etish, muvofiqlashtirish, nazorat, ragbatlantirish.
Rejalashtirish - bu ijodiy loyihalarning istiqbolini, iqtisodiy sistemani belgilash. 
Rejalashtirish barcha xo‘jalik sub'ektlari strategiyasida o‘z aksini topadi.
Tashkil etish - bu texnik, iqtisodiy, ijtimoiy va boshqarish sistemalarini tartibga keltirish. 
Menejmenti tashkil etish, avvalo, eng maqbul tashkiliy tuzilmalar qurish, moddiy, 
mehnat, moliyaviy resurslardan samarali foydalanish, boshqarish tizimlari orasidagi 
munosabatlarni uyushtirish.
Muvofiqlashtirish - texnik, iqtisodiy, ijtimoiy masalalarni birga hal etishda barcha 
boshqaruv funksiyalarining kelishi. Bunda o‘zaro aloqa o‘rnatiladi, amaldagi me'yyor va 
me'yyoriy hujjatlardan chetlanilsa ogohlantiriladi.
Ragbatlantirish - bu inson omilini keng demokratiya asosida faollashtirish, uning 
manfaatlari yo‘lida g‘amxo'rlik qilishni boshqarish.
Nazorat - bu boshqariluvchi sistema holatining nazorat va hisobga olish, ishni bir 
me'yorda ta'minlashni boshqarish.
Agar boshqariluvchi ob'ekt o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lsa, boshqaruv funksiyalari 
ham faoliyat ko'rsatadi. Biroq korxona timsolida quyidagi funksiyalarni ajratish mumkin: 
asosiy ishlab chiqarishni boshqarish, yordamchi ishlab chiqarishni boshqarish, mahsulot 
sifatini boshqarish, mehnat va ish xaqini boshqarish va boshqalar. Har bir aniq funksiya 
menejment funksiyasining tarkibiy qismi bo‘lib, ular o‘z navbatida yana bir necha qismga 
bo‘linadi. Masalan, asosiy ishlab chiqarishni boshqarish, marketing, rejalashtirish, 
rag‘batlantirish va boshqalarni o‘z ichiga oladi, hamma funksiyalar o‘zaro aloqada 
bo‘ladi. Boshqarish funksiyalari - ko’p qirrali tushunchadir. Shu sababli ularni muhim 
belgilar bo’yicha turkumlarga ajratib o’rganish zaruriyati tug’iladi. Boshqaruv 
funksiyalarining mohiyati, klassifikatsiyasi va mazmunini o’rganish boshqaruvning butun 
jarayonini tartibga solib turish uchun o’ta muhimdir, chunki yuqorida ta‘kidlaganimizdek, 
boshqaruv mazmuni jarayon sifatida uning funksiyalarida namoyon bo’ladi. G’arb 
menejmentining bugungi zamonaviy nazariyasi boshqarish funksiyalarini turkumlashda 
eng avvalo uning quyidagi asosiy (umumiy) funksiyalariga ustuvorlik berishadi: 
rejalashtirish, tashkil qilish, tartibga solish va muvofiqlashtirish, nazorat, rag’batlantirish 
(motivlashtirish). Bu funksiyalar boshqaruvning barcha bo‘g‘inlarida va hamma 
bosqichlarida quyidagi izchillikda amalga oshiriladi. Demak, boshqarish dastlab 
rejalashtirishdan boshlanib, faoliyatni tashkil qilish, uni tartibga tushirish, 
muvofiqlashtirish bilan davom ettirilib, nazorat bilan tugaydi. Bu erda rag’batlantirish 
barcha funktsiyalar jarayonida o’z aksini topadi.

---

Zamonaviy uslub jamoaning har bir a‘zosi oldiga katta talab qo‘yadi va shu bilan birga, 
o‘z-o‘zidan mamnun bo‘lish, ma‘muriyatchilik, rasmiyatchilikni inkor qiladi. Uslub 
ijtimoiy rivojlanish qonunlarini, ishlab chiqarishni boshqarish tamoyili va usullarini 
bilishi asosida shakllanadi va boshqaruv malakasi yig‘indisi kishilarni tashkil etish 
ko‘nikmasi, shuningdek, shaxsiy tartiblilik bilan xarakterlanadi. Va nihoyat uslub 
boshqaruv xodimlarining ruhiy va psixologik xususiyatlari, kuchli iroda, qat‘iylik, va 
qo‘rqmaslik, boshqa kishilar faoliyatini yo‘naltira olish kabilarni qamrab oladi. Bundan 
tashqari, rahbar tasavvur etish, aniq fikr yuritish, qayishqoqlik, ilmiy fikrni tushuna olish 
va etkaza olish qobiliyatiga ega bo‘lishi kerak. Rahbar menejment, iqtisodiyot va moliya, 
huquq, sotsiologiya va pedagogika asoslarini bilishi lozim. Bu fanlar butun menejmentga 
ilmiy qarashlar tizimini yaratish imkonini beradi. Boshqaruv faqat ilmiy bilimlariga ega 
bo‘lishni emas, balki boshqarish san‘atini bilishni ham talab qiladi. Boshqaruvni tashkil 
etish bilan shug‘ullanuvchi, avvalo, o‘z-o‘zini tarbiyalay olishi, o‘zini boshqara olishi 
zarur. Buning uchun u doimo va muntazam o‘zinio‘zi tarbiyalashi kerak.
Rahbar uslubi 
eshitish va o‘qish, so‘zlash va yozish, ya‘ni axborotni qabul qilish va uni boshqalarga 
uzatish malakasida ifodalanadi. Rahbar uchun zarur bo‘lgan sifatlar jumlasiga uning 
tashkilotchilik qobiliyati, ish qobiliyati, kuchi, xushmuomalaligi, irodaliligi kiradi. 
Boshqarish vazifalarini bajarishda va jamoat ishlab chiqarishida zamonaviy rahbarda 
quyidagi sifatlar bo‘lishi kerak: boshqaruvchi, diplomat, murabbiy, tarbiyachi , inson, 
tadbirkor, innovator.
Menejerlar hayot bilan qadam-baqadam yurishlari, o‘z mahsulotlari bilan bozor 
talablarini hisobga olishlari , talab va taklif o‘zgarishini kuzatib borishlari lozim. Menejer 
yuksak axloqiy, ishchan o‘z manfaatlarini jamiyat, jamoa manfaatlari bilan birga 
uyg‘unlashtiruvchi, ahil jamoani tuza oluvchi kishidir. Zamonaviy menejer – yuksak kasb 
egasi, uzoqni ko‘ruvchi, tejamkor, iqtisodiy toza fikrlovchi shaxs. Menejerlarni 
tayyorlashga kompleks yondashish – uning o‘quv dasturlarida zamonaviy ishlab 
chiqarish, boshqarish asoslari kabi bilimlar kerak. Korxona rahbarlari o‘z kadrlarining 
yuksak kasb mahorati va ma‘navaiyati ustida tinmay g‘amhurlik qilishlari kerak. Kadrlar 
bevosita ishlab chiqarish jarayonida, o‘quv uslubiy bazaga ega bilim yurtlarida, biznes va 
menejment maktablarida tayyorlanadi. Qonun doirasida ishlab turib o‘qishga, iumtiyozlar 
berishga sharoit yaratish kerak. Bozor iqtisodiyotiga o‘tishning strategik yo‘li iqtisodiyot, 
boshqaruv va ijtimoiy muammolarni yechishda yangicha mulkiy munosabatlarni 
shakllantirish va rivojlantirishni talab qiladi. Inson omili ishtirokisiz eng mukammal 
mashina va mexanizmlar, texnologiyalarni boshqarish ham samarali natija bermaydi. 
Bunda asosiy e‘tibor butun xo‘jalik mehanizmi, menejment tizimi va faoliyat borasidagi 
islohotlarga ajratilib, ularning samarali amalga oshirilishi ko‘p jihatdan boshqaruvchi 
kadrlar - menejerlarga bog‘liq bo‘ladi. Bozor munosabatlariga o‘tish bilan ishlab 
chiqarishdagi sifatli tashkiliy o‘zgarishlar, ilmiy-texnik taraqqiyotga erishish, xo‘jalik 
prospektlarini ijtimoiy ahamiyatining ortishi, jamiyatni demokratlashtirish menejer 
mehnatini murakkablashtiradi va un tashkillashtirilgan bo‘lishini taqazo etadi. Boshqaruv 
tizimida rahbar xodimning faoliyati muhim o‘rin egallaydi. Bu esa, o‘z tavsifi bo‘yicha 
siyosiy va mumtoz faoliyatdir. Rahbar xodim davlat ko‘rsatmalarini ro‘yobga chiqaradi. 
U xo‘jalik tizimida davlatning vakili hisoblanadi. Boshqacha qilib aytganda, haqiqiy 
rahbar xodim ushbu jamoaning ilg‘or kishisi bo‘lib, u o‘z korxona va tashkilotining 

---

foydasini ko‘zlovchi va korxona sha‘nini himoya qiluvchi shaxsdir. Rahbarning boshqa 
xodimlardan farqi, uning boshqaruv qarorlarini ishlab chiqish, joriy qilishi va ularning 
bajarilishini nazorat qilishdan iborat. Boshqaruvning murakkablashuvi rahbar xodim roli 
va ma‘suliyatini oshirmoqda. Bu esa, ularning kasb qobiliyati tayyorgarligini ko‘rsatadi.
Amazon asoschisi Jeff Bezos o'zining innovatsion va mijozlarga yo'naltirilgan 
yondashuvi bilan mashhur. Mana uning strategiyasining ba'zi asosiy jihatlari: 
1. Mijoz bilan obsession: Bezos mijozdan boshlab, orqaga qarab ishlashga ishongan. U 
Amazonni doimiy ravishda mijozlar ehtiyojlarini kutish va qondirishga intilib, eng 
yaxshi mijozlar tajribasini taqdim etish g'oyasi atrofida qurdi. 
2. Uzoq muddatli fikrlash: Bezos uzoq muddatli fikrlashni qisqa muddatli yutuqlardan 
ustun qo'yadi. U kelajakdagi o'sish va innovatsiyalarga katta miqdorda sarmoya kiritadi, 
hatto bu darhol rentabellikdan voz kechishni anglatadi. Ushbu yondashuv Amazonga 
yangi bozorlarni kengaytirish va doimiy ravishda innovatsiya qilish imkonini berdi. 
3. Doimiy innovatsiyalar va tajribalar: Bezos Amazonda tajriba madaniyatini 
rivojlantiradi. U xodimlarni tavakkal qilishga va muvaffaqiyatsizliklardan saboq olishga 
undaydi, bu Amazon Prime, Kindle, Amazon Web Services (AWS) va boshqalar kabi 
ko'plab yangi tashabbuslarni keltirib chiqardi 
4. Kengaytiriladigan infratuzilma: Bezos Amazonning o'sishiga bardosh bera oladigan 
mustahkam infratuzilmani qurish muhimligini erta anglagan. Bu nafaqat Amazonning 
o'z faoliyatini qo'llab-quvvatlaydigan, balki o'z-o'zidan daromadli biznesga aylangan 
AWS ning rivojlanishiga olib keldi. 
5. Ma'lumotlarga asoslangan qarorlar qabul qilish: Bezos qaror qabul qilishda ma'lumot 
berish uchun ma'lumotlar va tahlillardan foydalanishga urg'u beradi. U shaxsiy fikrlar 
yoki noto'g'ri fikrlarga emas, balki haqiqatga asoslangan ma'lumotlarga asoslangan 
qarorlar qabul qilishga ishonadi. 
6. Diversifikasiya va kengayish: Bezos Amazon takliflarini kitoblardan tashqari, dastlab 
uning asosiy mahsuloti sifatida kengaytirish bilan mashhur. Bugungi kunda Amazon 
keng turdagi mahsulot va xizmatlarni taqdim etadi, jumladan, elektron tijorat, bulutli 
hisoblash, raqamli kontent oqimi va boshqalar. Ushbu diversifikatsiya Amazonga 
dunyodagi eng qimmat kompaniyalardan biriga aylanishiga yordam berdi. 
7. Buzg'unchilik va sanoat transformatsiyasini qabul qilish: Bezos tarmoqlar doimiy 
ravishda rivojlanib borayotganini tushunadi va u buzuvchi texnologiyalar va biznes 
modellarini qabul qiladi. Bu fikr Amazonga an'anaviy chakana savdo, nashriyot va 
bulutli hisoblash sanoatini va boshqalarni buzishga imkon berdi. 
Eslatib o‘tamiz, Jeff Bezos Amazon bosh direktori lavozimini tark etdi va bu lavozimni 
Endi Jassi egalladi. Biroq, Bezosning strategiyalari va qarashlari Amazon 
muvaffaqiyatini shakllantirishda muhim rol o'ynadi.

---

Xulosa 
Inson yakka holda shaxslararo munosabatlar doirasida hamda ibrat namunasi sifatida 
namoyon bo‘ladiki, bu uch jihatning birligi uni shaxs maqomiga ko‘taradi. Ana shu 
jihatlar shaxsning obro‘-e‘tiborini ifodalaydi va o‘z imijini shakllantirishga undaydi. 
Yaxshi rahbar uchun ma‘lum shaxsiy sifatlar ham zarur. U qat‘iyatli va serg‘ayrat, 
chuqur bilim va ko‘nikmalar, keng dunyoqarashga ega bo‘lishi kerak. Rahbar o‘ziga 
kerakli fikrlarni jamlab, xotirada saqlashi kerak. Mutaxassislarning fikricha, 99 foiz 
ilg‘or g‘oyalar kishilar bilan muloqotda yo‘zaga kelsa, 1 foiz g‘oyalar kishilarni eshita 
bilishiga qarab yo‘zaga keladi. Buning uchun muloqot olib borishni bilish, o‘rganish, 
shaxsiy g‘arazlarni unutish, g‘oyalarni tartibga solish, eng asosiysi doimo izlanishda 
bo‘lish kerak. Aks holda, u o‘z ijobiy imijini yaratishi qiyin kechadi. Shu bilan birga, 
rahbar bozor sharoitida o‘z haq-huquqlaridan to‘la foydalanishi va zarur hollarda 
quyidagilarni amalga oshirish kerak: samarasiz ishlaydigan xodimlardan voz kechish; 
o‘z xodimlaridan zaruriy natijalarni talab qilish;
fikrlash qobiliyatiga ega bo‘lganlarni yangi g‘oyalarga yo‘naltirish va qo‘llab-
quvvatlash;
ko‘rsatmalarni o‘z vaqtida bajarmaydigan xodimlarni ogohlantirish va ularga buyruq 
berish 

---

Foydalanilgan adabiyotlar