H. R. To`xtaеv, K. A. Cho`lponov, M. B. Qosimova, R. Sh. Zaripova

 

5-MAVZU 

IA,  IIA,  VIB,  VIIB  guruhchalari  elеmеntlari  birikmalari 

va xossalari bo`yicha nazorat ish 

LABORATORIYa  MAShG`ULOTINING TЕXNOLOGIK MODЕLI 

O`quv soati: 3 soat 

talabalar soni: 10-12 ta 

O`quv mashg`uloti  shakli 

yozma 

Laboratoriya mashg`ulotining rеjasi 

1.

 

Talabalarning  o`tilgan  mavzular  bo`yicha  bilimini 

nazorat qilish; 

2.

 

Talabalarga  tеkshiriluvchi  eritmalar  bеrib  ularni 

laboratoriya  mashg`uloti  bo`yicha  ko`nikmalarini 

kеngaytirish. 

O`quv mashg`ulotining maqsadi: 

Talabalarning  IA,  IIA,  VIB,  VIIB  guruhchalari 

elеmеntlari  birikmalari  va  xossalari  bo`yicha 

306 

 

haqidagi 

bilimlarini 

chuqurlashtirish 

hamda 

laboratoriya  mashg`uloti  bo`yicha  ko`nikmalarini 

kеngaytirish. 

Pеdagogik vazifalar: 



 

Nazorat  ishini  yozishni  qoidalari  va 

baholashni tushuntirish; 



 

Nazorat  ishini  yozayotgan  talabalarni 

kuzatib borish; 



 

Laboratoriya  mashg`ulotlarini  indivudial 

amalga  oshirayotgan  talabalarni  nazorat 

qilish.  

O`quv faoliyatining natijalari: 

talabalar biladilar: 



 

O`tilgan 

mavzular 

bo`yicha 

bilimlarini 

mustahkamlaydilar; 



 

IA,  IIA,  VIB,  VIIB  guruhchalari  elеmеntlari 

birikmalari 

va 

xossalari 

bo`yicha 

amaliy 

ko`nikmalarni esga oladilar. 

Ta'lim usullari 

Laboratoriya mashg`uloti, tеzkor so`rov, aqliy hujum, 

munozara. 

Ta'lim vositalari 

Darslik, 

ma'ruza 

matni, 

o`quv 

qo`llanmalar, 

kimyoviy idishlar. 

O`qitish shakllari 

Ommaviy, jamoaviy 

O`qitish shart-sharoiti 

Maxsus  kimyoviy  laboratoriya  vositalari  bilan 

jixozlangan xona. 

Monitoring va baholash 

Yozma so`rov: bilеtlar, tеstlar 

 

II. LABORATORIYa  MAShG`ULOTINING TЕXNOLOGIK XARITASI 

Ish bosqichilari va 

vaqti 

Faoliyat 

o`qituvchi 

talabalar 

1-bocqich. 

O`quv mashg`ulotiga 

kirish(20 daq) 

 

 1.1.Mavzuning  maqsadi,  o`quv  natijalarini  e'lon 

qiladi,  ularning  ahamiyatini  va  dolzarbligini 

asoslaydi. 

Mashg`ulot 

hamkorlikda 

ishlash 

tеxnologiyasini  qo`llagan  holda  o`tishni  ma'lum 

qiladi. 

Tinglaydilar, yozib oladilar 

 

 

 

2-bocqich.  

Asosiy bosqich  

(90 daq) 

2.1.  Talabalarning  ―IA,  IIA,  VIB,  VIIB 

guruhchalari elеmеntlari birikmalari va xossalari‖ 

haqida  tushuncha  bеrib,  bilim  saviyalarini 

aniqlash  maqsadida  bilеtlar  yordamida  yozma 

nazorat ishi o`tkazadi. 

 2.2.  Talabalarga  kimyoviy  idishlar  va  rеaktivlar 

bеradi; 

2.3. Laboratoriya ishini boshlashni taklif etadi; 

2.4.  Ishni  tugallagan  talabalar  ish  natijalarini 

tеkshirib, kamchiliklarini tuzatib turadi; 

  2.5. Talabalar javobini tinglaydi; 

 

2.1. Savollar bеradi. 

2.2. Kimyoviy idishlar va 

rеaktivlarni ko`rib chiqadi; 

2.3. Ish olib borilishi bilan 

tanishadi; 

2.4. Laboratoriya 

natijalarini o`qituvchiga 

ko`rsatib, to`g`riligi 

tеkshirilgach ish daftariga 

xulosalar yozadilar. 

BBB jadvalini to`ldiradi.

 

3-bocqich.  

Yakuniy 

(10 daq) 

3.1.  Mavzu  bo`yicha  yakun  qiladi,  olingan 

bilimlarni  kеlgusi  o`qish  jarayonida  katta 

axamiyatga egaligini ta'kidlaydi; 

   3.2.Mustaqqil ish uchun topshiriq bеriladi; 

   3.3.Kеlgusi  mashg`ulot  uchun  mavzu  ―VIIIB 

guruhcha  elеmеntlari,  tеmirning  birikmalari  va 

xossalari‖ bеriladi. 

Savollarga javob bеradi. 

Savollar bеrishadi 

307 

 

 

2-MAVZU 

VIII 

B 

GURUH 

 

ELEMENTLARI. 

 

ULARNING  

BIRIKMALARI  VA  XOSSALARI.   

Ta'limning  tеxnologik modеli 

O`quv soati: 2 soat 

tinglovchilar soni: 45-60 ta 

O`quv mashg`uloti  shakli 

Ko`rgazmali ma'ruza, axbarotli ma'ruza 

 

 

Ma'ruzaning tuzilishi: 

1.YIII  V guruh elеmеntlarining umumiy tavsifi: 

Tеmir. 

Kobalt va nikеl. 

2. Tеmir oksidi, gidroksidi, fеrritlar, fеrratlar: 

Olinishi, xossalari, ishlatilishi.  

 Tеmir(II 

va 

III) 

birikmalarining 

oksidlanish 

qaytarilishi 

rеaktsiyalarda qo`llash. 

Tеmir(II) va (III) uchun sifat rеaktsiyalar.         

Oquv  mashg`ulotining  maqsadi:VIII  B  guruh  elementlari  misolida  va  ularning  birikmalari  asosida 

VIII  B  guruh  elementlari  bilan  talabalarni  tanishtirish.  VIII  B  gurux  elementlarining  tibbiyotdagi 

o‘rnini ko‘rsatish. 

Pеdagogik vazifalar: 

 



 

Guruhning umumiy tavsifi bilan tanishtirish. 



 

Mеtallik  tеmirning    olinishi  ,  xossalari  va 

ishlatilishi to`g`risida ma'lumotlar bеrish . 



 

Tеmir  birikmalari,  oksidlari,  gidroksidlari, 

fеrritlar,  fеrratlar  to`g`risida  ma'lumotlar 

bеrish. 



 

O`quv faoliyatining natijalari: 



 

talabalar biladilar: 



 

Mеtall holdagi tеmir va uning qotishmalarini  olinish 

usullarini bilish; 



 

Tеmir(II,III.)  birikmalarining  xossalari  va  olishini 

bilish; 



 

Tеmir(II,III.)  birikmalarining  oksidlanish  qaytarilish 

rеaktsiyalarini bilish; 



 

Tеmir,  kobalt  va  nikеl  va  ularning  birikmalarini 

farmatsiyadagi ahamiyatini  bilish;  

Ta'lim usullari 

Ma'ruza, tеzkor so`rov, amaliy hujum, pinbord 

Ta'lim vositalari 

Ma'ruza  matni,  o`quv  qo`llanmalar,  kompyutеr, 

slaydlar,  ko`rgazmali matеriallarlar,  skotch, qog`oz, 

O`qitish shakllari 

Ommaviy,  jamoaviy 

O`qitish shart-sharoiti 

Maxsus tеxnik vositalar bilan jixozlangan xona 

Monitoring va baholash 

Tеzkor so`rov, savol-javob  

II. TA'LIMNING TЕXNOLOGIK XARITASI 

Ta'lim shakli. Ish 

bosqichi 

Faoliyat 

 

o`qituvchiniki 

talabalarniki 

 

Ma'ruza: tayyorgarlik bosqichi  

 

1-boqich. 

O`quv mashg`ulotiga 

kirish(3 daq) 

 

 1.1.Mashg`ulot  mavzusi  va  maqsadini 

aytadi, 

talabalarning 

kutilayotgan 

natijalar 

еtkaziladi; 

Mashg`ulot 

ko`rgazmali  ma'ruza  shaklida  borishini 

ma'lum qilinadi. 

  1.2.  Aqliy  hujum  yordamida  ushbu 

mavzu 

bo`yicha 

ma'lum 

bo`lgan 

tushunchalarning 

aytilishini 

taklif 

etiladi.  

Tinglaydilar, yozib oladilar 

 

 

Tushunchalarini aytadilar. 

 

308 

 

2-boqich.  

Asosiy bosqich  

(70 daq) 

  2.1.Mavzu  bo`yicha  ma'ruza  matni 

tarqatiladi  va  uning  rеjasi,  asosiy 

tushunchalar  bilan  tanishish  taklif 

qilinadi.  

Slaydlarni  Pover  point  tartibida  VIII  V 

guruh elеmеntlari  haqidagi ma'lumotlar 

bilan tanishtiriladi. 

Tеmir,  kobalt  va  nikеl  birikmalari 

asosidagi  dori  shakllari  to`g`risida 

ma'lumotlar bеriladi. 

O`qiydilar. 

 

 

 

 

 

 

Tinglaydilar, 

rеaktsiya 

tеnglamalarini  daftarga  ko`chirib 

oladilar. 

Savol bеradilar. 

 

2.3.Tеmir,  kobalt  va  nikеl,  uning 

birikmalari    bo`yicha  tеzkor    so`rov 

o`tkaziladi. 

Savollarga tеzkor javob bеrishadi;   

2.4.  Tеmir(II),  (III)  birikmalari  bilan 

tanishtirish. 

Tinglaydilar,  yozib  oladilar.  Savol 

bеradilar. 

 

2.3.Tеmir  va  uning    birikmalarining 

ishlatilishi bilan tanishtirish. 

Tinglaydilar, ko`radilar, ko`rgazma 

matеriallarini  daftarga  ko`chirib 

oladilar. 

Savol bеradilar. 

 

3-boqich.  

Yakuniy 

(7 daqiqa) 

3.1.Mavzu  bo`yicha  yakun  qiladi, 

olingan  bilimlarni  kеlgusida  kasbiy 

faoliyatlarida  ahamiyatga  ega  ekanligi 

muhimligiga talabalar e'tibori qaratiladi. 

3.2.Mustaqqil  ish 

uchun  topshiriq 

bеriladi. 

         Savollarga javob bеradi 

Savollar bеrishadi 

 

      Tayanch so‟zlar: temir,kobalt,nikel,oksidlari va gidroksidlari, temir olinishi, temirning 

kompleks birikmalari. 

 

Adabiyotlar: 

1. Q. A. Ahmerov, A. T. Jalilov, Umumiy va anorganik kimyo, Tashkent,2006,390 b. 

2.Ю.А. 

Ершов,Общая 

химия,М., 

Высшая 

школа,2003 

г. 

390 

с.     

3.Umumiyvaanorganikkimyodanamaliymashg‘lotlar.Farmatsevtikainstitutetalabalariuchun/ 

mualliflar: S.N.Aminov?R.Aristanbekov, H.R.To‘xtaevvaboshqalar, Toshkent,2005. 368 b. 

4.N.A.Parpiyev,A.G.Muftaqov,H.R.Rahimov  ,  Anorganikkimyo-    Toshkent.  ‖O‘zbekiston‖, 

2003.-428 b.   

5.N.S.Axmetov,Obshaya i neorganicheskya ximiya. Uchebnik dlya VUZov, 

       Vыsshaya shk. 1981. 679 s. 

6.E.T.Oganesyan Neorganicheskaya ximiya. Uchebnik dlya VUZov po spe- 

       tsialnosti Farmatsiya.- M. Vыssh. shk. 1984. 384 s. 

7.N.L.Glinka,Obshaya ximiya. Uchebnoe posobie dlya VUZov.- L.Ximiya 

       1980, 780 s. 

8. H.R.Rahimov , Anorganik kimyo T., O‘qituvchi. 1984. 422 s. 

9. H.R.To‘xtayev, Anorganik kimyo ma‘ruzalar matni. Toshkent,2008.244 b. 

 

VIII B guruh  elementlari. 

 Temir, kobalt va nikel, ularning birikmalari. 

309 

 

VIII B guruh elementlari o‘z ichiga uch triada elementlarini oladi. 1 triada temir ,kobalt  

va nikel kirib, 2 triadaga ruteniy, rodiy va palladiy kiradi. 3 triada elementlari bo‘lsa o‘z ichiga 

osmiy iridiy va platinani oladi. 

Bu  guruh    elementlarining  tashqi  qavatida  2  tadan  elektron  bor.  Tashqaridan  ikkinchi 

qavatda 6 tadan elektron bo‘lib electron almashinishda eng kopi bilan 8 ta elekron  ishtirok etadi. 

VIII  B  guruh  elementlari  ichida  temir,  kobalt  va  nikelning  xossalarida  o‘xshashlik 

kuzatiladi. 

Temir. Tabiatda uchrashi 

Temir qadimdan ma‘lum bo‘lgan elementlardan biridir. Bu metal to‘grisida ma‘lumotlar 

eramizdan oldingi 2500-3000 yil ilgari uchragan.     Temir eng ko‘p tarqalgan kimyoviy 

elementlardan biri hisoblanadi. Uning yer qobig‘idagi miqdori 5% (massa) ga boradi. U  tuproq, 

har xil minerallar, gemoglobin, xlorofil tarkibida  bo‘ladi. Temirni kometalarda, saturn xalqasida 

va quyoshda borligi aniqlangan. Temir erkin holda meteoritlar tarkibida uchraydi. 

 Temirning eng muhim rudalari 

Magnitli temirtosh yoki magnetit Fe

3

O

4 ,

bunda temirning miqdori 73 % ga boradi. 

Qizil temirtosh yoki bosqacha gematit- Fe

2

O

3

(60%)    va qo‘ng‘ir temirtosh yoki  limanit 

Fe

2

O

3

  *nH

2

O  (60%).  Temir  shpati    yoki  siderit  ham  ma‘lum.Eng  ko‘p  uchraydigan  birikma  

temirli kolchedan  yoki pirit FeS

2

. 

Fizik  xossalari.  Kimyoviy  toza  temir  oq  kumushsimon  metall.  U  alyuminiydan  bir  oz 

qattiqroq.  Oltin  va  kumushga  nisbatan  yumshoq.  Agar  motorni  yakori  toza    temirdan  yasalsa 

uning quvvati kremniyli temirga qaraganda 2 marta ortishi aniqlangan. 

Temirni  to‘rtta  allotropik  shakl  o‘zgarishlari  ma‘lum.  Bularga    alfa,  betta  va  gamma 

temirlar kiradi. Alfa temir 769

o

 C gacha , betta temir esa 910 

o

Cgacha , gamma temir 1400 

o

C va  

sigma  (4  shakl  o‘zgarish)  1510 

o

C  gacha  mavjud.  Agar  temir  tarkibida  C,Si,  Mn  bo‘lsa  ular 

aralash holida bo‘ladi. 

Toza  temir  suyuqlanish  temperaturasi  1539

o

C,  lekin  600

o

C  da  yumshoq  bo‘lib  qoladi.  

1000

o

  C da  sim qilib cho‘zilishi va bir-biriga ulanishi mumkin. 

Olinish  usullari.  1.  Laboratoriya  sharoitida  temir  uning  tuzlarini  eritmalarini  elektroliz 

qilib olinishi mumkin. Buning uchun temir(II) yoki temir (III) xlorid eritmasi elektroliz qilinadi. 

Agar elektroliz oddiy sharoitda o‘tkazilsa, olingan temir tarkibida ko‘p vodorod eriydi. Jarayonni 

yuqori temperaturada olib borib katodda temirni toza qavatini hosil qilish mumkin. Bunda ularni 

tarkibida vodorod bo‘lmaydi. 

2. Temir oksididan vodorod bilan qaytarib: 

         Fe

2

O

3 

+ 3H

2

O = 2Fe  + 3H

2

O  

3. Havosiz joyda pentakarbonil temirni qizdirish orqali: 

         /Fe(CO)

5

/      = Fe   +   5CO  

Texnikada  Fe  rudalarini  suyuqlantirish  orqali  olinishi  mumkin.  Bunda  cho‘yan  hosil 

bo‘ladi. Uning suyuqlanish temperaturasi 1100

o

C.  

Cho‘yan tarkibida 95% temir, 3% kremniy va 2,5 % marganes bo‘ladi. Domna jarayoni 

po‘lat va cho‘yan olish mustaqil o‘qish uchun beriladi. 

Domna jarayonida  ruda(piritni) yonishi sodir bo‘ladi. 

2Fe(OH)

3  

= Fe

2

O

3

 + 3H

2

OFeCO

3 

= 3FeO + CO

2 

Fe

3

(PO

4

)

2  

= 3FeO + P

2

O

5 

 

Kimyoviy  xossalari.  Namlangan  havoda  temir  tez  qorayib  qoladi.  Buning  sababi 

temirning  bo‘sh  joylari  ko‘p.  Lekin  temirning  sirti  uni  qorayishdan  saqlaydi.  Suvda  quyidagi 

reaksiya sodir bo‘ladi; 

2Fe + 3/2O

2

  + nH

2

O = Fe

2

O

3

*nH

2

O  

3Fe + 2O

2 

+ nH

2

O = Fe

3

O

4*

nH

2

O 

Fe + 2HCl = FeCl

2 

+ H

2

 

Fe + H

2

SO

4 

= FeSO

4 

+H

2

 

Fe  + 4HNO

3 

= Fe(NO

3

)

3 

+ NO + 2H

2

O 

2Fe + 6H

2

SO

4 

= Fe

2

(SO

4

)

3

 + 3SO

2

 + 6H

2

O 

310 

 

100  %li  konsentrlangan  sulfat  kislota  temirni  passivlashtiradi.  Yuqori  konsentrasiyali 

nitrat kislota ham temirni passivlashtiradi. 

2Fe + 3Cl

2 

= 2FeCl

3

Fe + S = FeS 

Azot va fosfor fosidlar, nitridlar hosilqiladi: Fe

2

N Fe

3

S ,     Fe

3

P,  Fe

2

P. 

Temir  vodorod  bilan  gidridlar  hosil  qiladi.  Bular  quyidagilar  FeH,    FeH

2

,        FeH

3

      va   

FeH

6  

gidridlar hosil bo‘ladi.     

                 II valentli temir birikmalari 

Bu birikmalarni olish uchun: 

FeCO

3  

= FeO + CO

2

 

FeSiO

3  

= FeO + SiO

2

 

Temir (II) gidroksidini olish uchun: 

FeSO

4 

+ 2NaOH = Fe(OH)

2



+ Na

2

SO

4

 

Fe(OH)

2 

kislotalar  va  sirka  kislotada  eriydi.  Temir  (II)  gidroksid  tez  qorayadi  va  oxiri 

qo‘ng‘ir  rangli  temir  (III)  gidroksidga  aylanadi.  Temir  (II)  tuzlari  oson  gidrolizga  uchraydi. 

NaOH va qizil qon tuzi Fe

2+

 ionini ochish uchun ishlatiladi. 

2FeSO

4 

+ 2H

2

O = (FeOH)

2

SO

4 

+ H

2

SO

4

 

Temir kuporosi   FeSO

4*

7H

2

O 

Temir sulfatni suvli eritmalari qaytaruvchi sifatida ishlatiladi. 

6FeSO

4 

+ 2HNO

3 

+ 3H

2

SO

4 

= 3Fe

2

(SO

4

)

3 

+ 2NO + 4H

2

O 

10FeSO

4 

+ 2KMnO

4 

+ 8H

2

SO

4 

= 5Fe

2

(SO

4

)

3 

+ 2MnSO

4 

+ 8H

2

O + K

2

SO

4

 

Labatoriyada Mor tuzi ko‘p qo‘llaniladi: (NH

4

)

2

SO

4*

FeSO

4

 

FeSO

4 

zaharligazlarni ushlab qolish uchun ishlatiladi. Temirning (II) valentli ko‘p tuzlari 

ma‘lum.Fe 

2+

  uchun koordinatsion  son 6 xarakterli.[Fe(H

2

O)

6

2+

; [FeF

6

]

4-

  va bosqa ko‘p 

komplekslar ma‘lum. 

Temirning  (III)  valentli  birikmalari.  Temir  (III)  oksidi    temirli  surik,  mumiya,  oxra 

bo‘yoq sifatida ishlatishi ma‘lum. Termitli aralashma bu alyuminiy va temir (III),(1Y)oksidining 

aralashmasi,  bu aralashmadan relslarni payvand qilishda, aviabombalar tayyorlashda ishlatiladi. 

Bu aralashma portlashidan ko‘p energiya chiqadi: 

8Al +3Fe

3

O

4 

= 9Fe + 4Al

2

O

3

 

Fe(OH)

3 

amfoter xossaga ega, lekin ishqorlarda kam eriydi. Temir (III) ko‘p tuzlar hosil 

qiladi. 

K

2

SO

4

·Fe

2

(SO

4

)

3

·24H

2

O   achchiqtosh deyiladi. 

Temir (III) ga H

3

FeO

3 

va HFeO

2

 ma‘lum. 

FeCl

3

 tuzlari oson gidrolizga uchraydi. Soda ishtirokida to‘la gidroliz sodir bo‘ladi: 

2FeCl

3 

+ 3Na

2

CO

3 

+ 3H

2

O = 2Fe(OH)

3 



+ 6NaCl + 3CO

2



 

Fe

3+

 kislotalarda erib oksidlovchi xossasini namoyon etadi:  

FeCl

3 

+ 6KI = 2FeI

2 

+ I

2 

+6KCl 

Mg + Fe

2

(SO

4

)

3 

= MgSO

4 

+ 2FeSO

4

 

2FeCl

3 

+ 3Na

2

S = 2FeS



 + S 



+ 6NaCl 

Tibbiyotda  FeCl

3

  qon  to‘xtatuvchi  modda  sifatida  ishlatilishi  ma‘lum.  Bu  tuz  ishqoriy 

metallar xloridlari bilan qo‘sh tuzlar hosil qiladi. Na/FeCl

4

/,  Na

3

/FeCl

6

/ 

Muhim birikmalardan   FeS

2

 pirit hisoblanadi. 

Pirit ham oksidlovchi va ham qaytaruvchi. 

FeS

2 

+ FeS

2 

= 2FeS + 2S   bu reaksiyadan oltingugurt olishda ishlatiladi. 

Pirit disproporsialanish reaksiyasiga kirishadi: 

FeS

2 

+ 5FeS

2 

+ 12KOH = 6FeS + 2K

2

SO

4 

+ 4K

2

S + 6 H

2

O 

906

0

C  da temir karbidlar hosil qiladi. Fe

3

C. 

Temir CO bilan pentakarbonil turdagi kompleks hosil qiladi / Fe(CO)

5

/. 

Temirning  oksidlanish  darajasi  +6  va  +8  bo‘lgan  birikmlari.  H

2

FeO

4

  kislotaning  tuzlari 

ma‘lum. Bularga BaFeO

4

 kiradi, bu oksidlovchi. 

Fe

2

O

3 

+ 4KOH + 3KNO

3 

= 2K

2

FeO

4 

+ 3KNO

2 

+ 2H

2

O 

2 Fe

+3

   -6e  =   2Fe

+6

       1 

311 

 

N

+5

     +2 e  =  N

+3

            3 

Nad temir kislotasi ham ma‘lum  H

2

FeO

5

: 

Fe

2

O

3 

+ 5KNO

3 

+ 4KOH = K

2

FeO

5 

+ 5KNO

2 

+ 2H

2

O 

3Fe

2

O

3 

+ 5KClO

3 

+ 12KOH = 6K

2

FeO

5

+ 5KCl + 6H

2

O 

Temirning juda ko‘p kompleks birikmalari ma‘lum. 

Bularga kaliy gesasianoferrat K

4

/Fe(CN)

6

/ sariq qon tuzi, yoki kaliy geksasianoferrat(III)   

K

3

/Fe(CN)

6 

– qizil qon tuzi, /Fe(NH

3

)

6

/ Cl

3

 geksaamminferrum (III) xlorid.               

KOBALT VA UNING BIRIKMALARI 

Tabiatda  kobalt  yaltirog‘i  -  CoAs

2

S

2

  smolatit  minerali  holida  yoki  kobalt  yaltirog‘i 

holatida uchraydi.  Bundan tashqari NiAsS holida ham uchraydi. 

Tashqi  ko‘rinishi  jihatidan  temirga  o‘xshash,  yaltiroq,  kul  rang  metall.  Kobalt  yaxshi 

cho‘ziladi va bolg‘alanadi. Vodorodni o‘ziga oson yutadi. CoH

2

 hosil qiladi. Qizdirilganda oson 

oksidlanib 1000

0

 C da kobalt II  va III oksidini hosil qiladi. 

2Co + O

2 

= 2CoO4Co + 3O

2 

= 2Co

2

O

3

CoO + Co

2

O

3 

= Co

3

O

4 

Nam bo‘lmaganda S, Cl, Vg bilan reaksiyaga kirishmaydi. 

Co + S = CoS            Co + Cl

2 

= CoCl

2

 

Yuqori temperaturada  R, As(CoAs

2

) va Si bilan (Co

2

Si dan  CoSi gacha) C bilan (Co

3

C) 

karbidlar hosil qiladi. 

Kobalt  mineral  kislotalarda  yomon  eriydi.  Konsentrlangan  nitrat  kislota  bilan 

passivlashadi. 

 Co + 4CO = /Co(CO)

4

/   pentakarbonil temir hosil qiladi. 

Kobalt  asosan  issiqqa  chidamli  va  pishiq  materiallar  olishda  ishlatiladi.  Co  (II)  tuzlari 

beqaror u oson (III) valentli birikmalarga o‘tadi. 

 

CoCl

2 

+ 2NaOH = Co(OH)

2



+ 2NaCl 

                             ko‘k pushti rangli 

Co(OH)

2 

= CoO+ H

2

O 

Co(OH)

2

 havoda qiyinchilik bilan oksidlanadi. NaClO oksidlanishni tezlashtiradi. 

2Co(OH)

2 

+ NaClO + H

2

O = 2Co(OH)

3



+ NaCl 

Co(OH)

3

  ga  kislorod  saqlovchi  kislotalar  qo‘shilganda  kobalt  (III)  tuzlari  hosil 

bo‘lmaydi, balki kobaltning (II) valentli tuzlari hosil bo‘ladi. 

4Co(ON)

3 

+ 4H

2

SO

4 

= 4CoSO

4

 + O

2 

+ 10H

2

O 

2Co(OH)

3 

+ 6HCl = 2CoCl

2 

+ 6H

2

O + Cl

2