Хайдаров Мирёқуб

3-мисол.

БАЛАНС
20 ___ йил 1 ҳолатига

Ташкилот ______________________________________________

Ҳисобот даври: йиллик, 1 апрель, 1 июль, 1 октябрь Бюджет тури ___________________________________________
Ўлчов бирлиги _________________________________________

А К Т И В	Қатор коди	Йил бошига	Йил (чорак) охирига
I БЎЛИМ. НОМОЛИЯВИЙ АКТИВЛАР 1-§. Асосий воситалар ва бошқа узоқ муддатли номолиявий активлар
Асосий воситалар:
Бошланғич (қайта тиклаш) қиймати (010, 011, 012, 013, 015, 018, 019- субсчётлар)	010	45000.0	57000.0
Эскириш суммаси (020, 021, 022, 023, 025, 029-субсчётлар)	011	5000.0	5800.0
Қолдиқ (баланс) қиймати (010-қатор - 011-қатор)	012	40000.0	51200.0
Номоддий активлар (030-субсчёт)	020
Асосий воситалар ва бошқа узоқ муддатли номолиявий активлар – жами (012 + 020-қаторлар)	030

аниқланган эскириш суммасининг фарқи сифатида аниқланади (3-мисол).
Асосий воситаларнинг ҳисоби, улар сақланадиган жойлар бўйича инвентар объектларига ҳамда жавобгар шахсларга бўлинган ҳолда юритилади.
Тугалланган конструктив қурилмалар, унга қарашли барча мосламалари ва ашё- лари билан ёки маълум мустақил функция- ни бажариш учун мўлжалланган конструк- тив жиҳатдан ажратилган предметлар, ёҳуд маълум ишни биргаликда бажарувчи кон- структив жиҳатдан бирлаштирилган бир бутун предметлар гуруҳи алоҳида инвентар объект ҳисобланади.
Ҳар бир алоҳида турган бино «Турар- жой иморатлар» ва «Нотурар жой иморат- лар» субсчёти бўйича инвентар объекти ҳисобланади. Бино таркибига уни эксплуатация қилиш учун зарур бўлган бино ичи- даги барча коммуникациялар: бино ичи- даги иситиш тизими, иситиш учун зарур бўлган қозон қурилмалари билан бирга- ликда (агар у бино ичида бўлса), ички сув, газ тармоқлари ва канализациялар, бар- ча қурилмалари билан, ички куч ва ёритувчи электр симлари ва умумий сани- тария аҳамиятига эга бўлган вентиляция қурилмалари, кўтаргич (лифт)лар киради.
Агар бинолар бир-бирига туташган ва умумий деворга эга бўлса, аммо уларнинг ҳар бири ўзича мустақил конструктив бу- тунликка эга бўлса, улар алоҳида инвентар объект ҳисобланади.
Ҳовлидаги кичик иморатлар, тўсиқлар ва биноларга хизмат кўрсатувчи бошқа ҳовли иншоотлари, бостирма, девор, қудуқ ва бошқа бинолар билан бирга битта ин- вентар объектини ташкил этади. Агар бу кичик иморатлар ва иншоотлар икки ва ундан ортиқ биноларга хизмат қилса, улар мустақил инвентар объект ҳисобланади.
Бинога тақаб ташқи томонидан қурилган мустақил хўжалик аҳамиятига эга бўлган иморатлар, қозонхоналарнинг алоҳида ту- рувчи иморатлари, шунингдек, ҳовлидаги капитал

иморатлар (омборхоналар, гаражлар ва ҳ.к.) мустақил инвентар объекти ҳисобланади.
Асосий воситаларнинг бутлиги усти- дан назоратни йўлга қўйиш ва уларнинг ҳисобини ташкил этиш учун ҳар бир

объект (предмет)га, кутубхона фондлари- дан ташқари, саккиз белгидан (асосий во- ситалар кўп бўлган ҳолларда, ушбу бел- гилар сони ҳам кўпайтирилиши мумкин) иборат инвентар рақами берилади.
Бунда дастлабки уч белги субсчётни билдиради, тўртинчи ва бешинчи белги – гуруҳни, қолган уч белги эса предметнинг гуруҳдаги тартиб рақамини билдиради. Гуруҳлар ажратилмаган субсчётлар бўйича эса тўртинчи ва бешинчи белги «Нол» би- лан белгиланади.
Масалан, 01000001 – инвентар рақамида 010 «Турар-жой иморатлар» субсчётини, 001 – объектнинг тартиб рақамини билди- ради;
01310001 – инвентар рақамида 013 «Ма- шина ва жиҳозлар» субсчётини, 10-гуруҳ
– хўжалик инвентари, 001 – предметнинг тартиб рақамини билдиради.
Инвентар объекти мураккаб бўлган ҳол- ларда, яъни у ёки бу ажратилган элемент- ларни ўз ичига олганда, битта яхлитликни ташкил этса, ана шу элементлар ҳар бирига ҳам уларни бирлаштирувчи асосий объект- га қўйилган инвентар рақами қўйилади.
Инвентар рақами объектга бириктирил- ган тамғага белгиланади ёки бўёқ билан объектнинг ўзига ва бошқа усуллар билан белгиланади.
Асосий воситалар объектига берил- ган инвентар рақами асосий воситанинг ушбу ташкилотда бўлган барча даври учун сақланиб қолади.
Ижарага олинган асосий воситалар ижа- рачиларда 01 «Ижарага олинган асосий во- ситалар» номли балансдан ташқари счётда ижарага берувчилар томонидан қўйилган инвентар рақами билан ҳисобга олинади.
Барча асосий воситалар ташкилот раҳба- рининг буйруғи билан тайинланган моддий жавобгар шахсларнинг масъул жавобгар- лигида бўлиши керак.
Асосий воситаларни сақлаш учун мод- дий жавобгар бўлган шахслар асосий во- ситаларнинг инвентар рўйхатини (АВ-13- сонли шакл) (Йўриқноманинг 26-иловаси) юритиши керак. Моддий жавобгар шахс- лар асосий воситаларнинг сақланишини кузатиб борадилар ва барча ўзгаришлар ҳисобини юритадилар.
Моддий жавобгар шахс алмашган тақ- дирда унинг жавобгарлигида бўлган асосий воситаларнинг инвентаризацияси ўткази- лади ва бу ҳақда қабул қилиш-топшириш далолатномаси тузилади. Бу далолатнома таш- килот раҳбари томонидан тасдиқланади.
Бошқа юридик ва жисмоний шахслардан асосий воситалар ташкилотга (омборга) ке- либ тушганда ташкилот раҳбари томони- дан тузилган доимий ишлайдиган комис- сия томонидан АВ-1-сон шаклдаги бюд- жет ташкилотларида асосий воситаларни қабул қилиш-топшириш тўғрисида дало- латнома икки нусхада тузилади. Мазкур да- лолатнома ташкилот раҳбари томонидан тасдиқланади ва унга ушбу асосий восита- га тегишли бўлган барча техник ҳужжатлар (паспорт, чизмалар ва бошқалар) илова қилинади.
Агарда асосий воситалар ташкилот ичи- да бир моддий жавобгар шахсдан бошқа- сига ўтказилса (ёки ташкилотнинг бир бўлимидан иккинчисига берилса), у ҳолда АВ-2-сонли шаклдаги асосий воситаларни ички жойдан-жойга кўчириш бўйича юк хати тўлдирилади.
Қўшимча қурилган, қўшимча асбоб- ускуналар билан жиҳозланган, реконструк- ция ёки модернизация қилинган асосий во- ситалар бўйича тугалланган ишларни қабул қилиш АВ-3-сонли шаклдаги қўшимча қу- рилган, қўшимча асбоб-ускуналар билан жиҳозланган, реконструкция ёки модерни- зация қилинган асосий воситаларни қабул қилиш-топшириш бўйича далолатнома би- лан расмийлаштирилади. Ушбу далолат- нома мазкур ишларни амалга оширган ва қабул қилиб олган шахслар томонидан им- золанади.
Асосий воситалар омбордан ташки- лот раҳбари томонидан тасдиқланадиган 434-сонли шаклдаги юк хати (талабнома) бўйича берилади. Мазкур юк хати (талаб- нома) икки нусхада ёзилади. Биринчи нус- хаси бухгалтерияга берилади, иккинчи нус- хаси эса, мазкур асосий воситани берган моддий-жавобгар шахсда қолади.