Har XIL shakldagi qarzlarga tovar sotish

1. 
   Marketingda kommunikatsiya deb biz har xil auditoriyalar adresiga, shu jumladan xaridorlar, sotuvchilar, ta’minotchilar, aksionerlar, boshqaruv borganlariga firmadan yuboriladigan signallar majmuini tushunamiz.
   

 Kommunikatsiya siyosati (promotion mix) – bu tovarni bozorga siljitish usullari yig‘indisidir.Bo‘lajak iste’molchi quyidagi axborotlarniolishi shart:

• tovarning borligi va sotilish joyi• qaysi ehtiyojlarni qondirishga qaratilganligi

• iste’mol qiymatining asosiy ko‘rsatkichlari• xaridorlarni ko‘niktirmay qolgan holda ularning ximoya qilish kafolatlari

Iste’molchilarni rag‘batlantirish ularga sezilarli tijorat imtiyozlari berishni ko‘zda tutadi:

• 
  Tovarni sotib olish hajmiga va doimiy aloqada bo‘lib turishga beriladigan imtiyoz:
  

• 
  Har xil shakldagi qarzlarga tovar sotish
  

• 
  Tovarlarni vaqtincha ishlatish uchun bepul berish
  

• 
  Ishlatilgan tovarni ma’lum shartlar bilan qabul qilish
  

• 
  Yangi tovarlarni bo‘lajak xaridorlarga ko‘rsatish
  

• 
  Tovar ishlab chiqaruvchi korxonalarda sayoxat uyushtirish
  

• 
  Tovar narxini keskin tushirish to‘g‘risidagi radio, televidenie va matbuot orqali e’lonlar
  

 Jamoatchilik bilan aloqa – aniq maqsadga qaratilgan xarajatlar yordamida tashkilot va uning turli auditoriyalari orasida, o‘zaro birbirini tushunish va ishonchli ruxiy holat yaratishga xizmat qiladi. Bu yerdagikommunikatsiyaning maqsadi faqat sotishgina emas, balki firma faoliyatini qo‘llab-quvvatlash hamdir. Bu an’anaviy muloqot vositalaridan tashqari quyidagi bevosita kommunikatsiya turlari: salonlar, yarmarkalar, ko‘rgazmalar, pochta orqali tarqatish, telemarketing, kataloglar orqali savdo ham mavjud.

2. 
   Narxlarni belgilash turlari. 1. Diskriminatsion ta’lim Xarajatlardan qat’i nazar, mahsulot (xizmat)ni har xil narxlarda sotishdir. Diskriminatsion narxlarni belgilash quyidagilarga qarab amalga oshiriladi: 1) iste’molchi segmenti, ya’ni turli xaridorlar bir xil tovar uchun har xil narxlarda to’lashga tayyor; 2) mahsulot varianti, ya’ni mahsulotning (xizmatning) turli xil variantlari, harajatlardan qat’i nazar, har xil narxlarda sotiladi; 3) tovarning joylashuvi, ya’ni har xil joylarda tovar narxi bir xil bo’lsa ham har xil belgilanishi; 4) vaqt, ya’ni narx mavsumga bog’liq. 2. Psixologik narxlash- bu narxni nafaqat iqtisodiy nuqtai nazardan, balki psixologik omillarni ham hisobga olgan holda belgilashdir. Ko’pchilik ko’rsatganidek sotsiologik tadqiqot, ko’pgina iste’molchilar mahsulotning narx darajasini sifat darajasi sifatida qabul qiladilar (narx qanchalik baland bo’lsa, sifat shunchalik yaxshi bo’ladi). 3.Rag’batlantiruvchi narxlash- bu qisqa muddatda sotuvlar darajasini oshirish maqsadida bir muncha vaqtga narxni pasaytirish (hatto tannarxdan ham past). Tovar zaxiralarini kamaytirish uchun ishlatiladi. 4... Geografik narxlash Tashkilot hisoblanadi turli darajalar ishlab chiqaruvchidan masofaga qarab narxlar. Bu asosan transport xarajatlarini qoplash uchun ishlatiladi. 3. Marketingda narx belgilashning ahamiyati Narx belgilash hal qiluvchi marketing vositasi bo’lib, narx darajasi raqobat faoliyatining o’ziga xos ko’rsatkichidir. Narxlar raqobati nafaqat ishlab chiqaruvchilar, balki savdogarlar o’rtasida ham mavjud. Ishlab chiqaruvchi ikkita narxni nazorat qilishni xohlaydi: ulgurji va chakana, chunki uning daromadi ko’p jihatdan birinchi narxga bog’liq, mahsulotning joylashishi esa ikkinchisiga bog’liq. Biroq, qonun darajasida (ko’p shtatlarda) tashkilotlar uchun chakana narxni shakllantirish huquqi ta’minlanadi. Chakana savdo, bu ishlab chiqaruvchining imkoniyatlarini cheklaydi, u faqat sotuvchi o’zining ulgurji narxi va savdo marjasi asosida qanday narx belgilashini taxmin qila oladi. Shunday qilib, narx belgilash firmaning ishlab chiqarish va marketing faoliyatiga bevosita ta’sir qiladi va shuning uchun uning tijorat natijalarini oldindan belgilab beradi.
   

3. 
   Marketing asosida inson ehtiyojlari va inson talablari g’oyalari yotadi.
   

Iste’molchi – tovarlarni sotish uchun emas, shaxsiy ehtiyoji uchun foydalanadigan bozor subyekti. Iste’molchi hamisha ham xaridor bo’lavermaydi. Turli belgilar asosida iste’molchining turli xili ajratiladi.Tovarning maqsadli vazifasi bo’yicha: individual iste’molchilar (shaxsiy maqsadlar uchun): muassasa (kasbiy faolityatni tashkil etish uchun); ishlab chiqarish iste’molchilari (ishlab chiqarish maqsadlarida). Tovarni, uning hayot siklining turli bosqichlarida sotib olishga tayyorligiga ko’ra novator iste’molchilar, erta muxlis bo’luvchilar (joriy etish), ertangi ko’pchilik (o’sish), kechikkan ko’pchilik (yetuklik), orqada qoluvchi qoloq (tanazzul) – iste’molchilarga ajratiladi. Psixologik o’ziga xos xususiyatlariga ko’ra: ekstravertlar (jamiyatning faol, ijodiy, hayotni sevuvchi) va introvertlar (taqlid qiluvchilar, konservatorlar), sangviniklar, xoleriklar,flegmatiklar, melanxoliklar. Narxga munosabati bo’yicha: tejamkorlik, hech narsaga qiziqmaydiganlar, oqillar. Xarid vaqtida kirishimliligi bo’yicha: xasis, loqayd, bamaylixotir. Marketing tadqiqotlari davomida iste’molchilarni turlarga ajratish bozorda ishlovchi (xodim)ga uning xarakterli chizgilariga mos keluvchi marketing kommunikatsiyalarvositalarini (tovar, narx, savdo (o’tkazish) ishlab chiqish imkonini beradi. Iste’molchilarni o’rganish qanday xaridorlar bozorni shakllantiradi degan savolga javob beribgina qolmaydi. Shuningdek, ular nimani sotib olayapti?Nima uchun?, Xarid jarayonida kim ishtirok etayapti?, Qachon va qaerda sotib olayapti? Kabilarni aniqlash ham muhim. Sanab o’tilgan savollarga javoblar xaridorning xarid qobiliyatini modellashtirish imkonini beradi. Iste’molchilar xarid qobiliyatini(muomalasini) modellashtirish jarayoni quyidagilarning tahlilini o’z ichiga oladi:

• 
  Xaridorlarning fe’l-atvorini aniqlovchi omillarni;
  

• 
  Tovarni xarid qilish jarayonini.
  

Xaridorning xarid qobiliyati, ta’sir etuvchi tashqi omillarni ikkita katta guruhga ajratish mumkin:

• 
  Marketing kompleksi vositasida xaridorning xarid qobiliyati ta’sir etishi mumkin bo’lgan marketing xizmati faoliyatiga bog’liq bo’luvchi: taklif qilinadigan tovarga, uning narxiga foydalaniladigan sotish (o’tkazish) va yo’naltirish tizimlariga;
  

• 
  Marketing xizmati faoliyatiga bog’liq bo’lmagan: iqtisodiy, demografik, tabiiy, ilmiy-texnikaviy, siyosiy, madaniy omillar.
  

Bundan tashqari, iste’molchining xarid qobiliyati uning ijtimoiy, shaxsiy, psixologik, madaniy xarakteristikalar bilan hamaniqlanadi.

Yuqorida ko’rsatilgan hamma omillar ko’pincha xaridorning tovar sotib olish haqida bevosita xaridni amalga oshirgunga qadar qabul qilgan qarori jarayonini belgilab beradi. U beshta bosqichidan iborat:

• 
  Ehtiyojni anglab etish;
  

• 
  Informatsiyalar qidirish;
  

• 
  Qulay variantni tanlash;
  

• 
  Xarid (sotib olish) haqida qaror qabul qilish;
  

• 
  Xaridga reaksiya.
  

Bu bosqichlarni bilish bozorda faoliyat yurituvchiga u yoki bu bosqichda o’zini qanday tutish, uning marketing kuchi qanday bo’lishi kerakligini tushunishga yordam beradi. Dastlabki uch bosqich ishlab chiqaruvchidan ma’lumotlar manbalarining kengaytirilgan diapazonini hisobga olgan holda o’z mahsulotlari haqidagima’lumotlarni xaridorlar foydalanishi uchun tushunarli qilishni talab qiladi. Keyin tovarning tekin namunalarini ko’rsatish (berish), reklama, servis, xaridorlarning xarid qilish haqidagi fikrlarini o’rganish, tovarni almashtirish, pulni qaytarish, bozorga yanada sifatliroq tovar chiqarish zarur.

Iste’molchilarni o’rganishdan asosiy maqsad ularning ehtiyojini to’laroq qondirish maqsadida talabini aniqlashdan iboratdir.

Iste’molchildarning talabini to’laroq qondirish uchun avvalo, mavjud ehtiyojlarni chuqur tahlil qilish, o’sish qonuniyatlarini o’rganish va yangi ehtiyojlarning shakllanishi borasida ma’lumotlarga ega bo’lish talab etiladi

Iste’mol tovarlarini xarid qilish turli xaridorlar guruhi bo’yicha turlicha xususiyatlarga ega. Bu odatda xaridorning tayinli tovarga munosabati, xarid ishtiyoqi va atvori (talabi)ga ko’p jihatdan bog’liq bo’ladi