Havo elektr uzatish liniyalarining asosiy turlari

Havo elektr uzatish liniyalarining qo`llab-quvvatlash elementlari
Havo elektr uzatish liniyalarining qo`llab-quvatlovchi elementlarga ko`p narsani misol qilishimiz mumkin. Bularga har xil turdagi tayanchlar, izolyatorlar, yerga ulagichlar, chaqmoqqa qarshi elementlar va boshqalar.
Izolyatorlar — 1) elektr kuchlanishi ostida boʻlgan elektr qurilmalarini elektrdan ajratish (izolyasiyalash) va mexanik bogʻlash uchun moʻljallangan qurilma. Izolyatorlar dielektrik va uni mahkamlash detallaridan iborat. Tokni yomon oʻtkazadigan materiallar (mas, chinni, ebonit, shisha, steatit, ultrachinni va b.) dan yasaladi. Izolyatorlarning tuzilishi va oʻlchamlari ularga qoʻyiladigan mexanik yuk(nagruzka)lar va qurilmadagi elektr kuchlanishga, ishlatish sharoitlariga qarab tanlanadi. Elektr uzatish liniyalaridagi ochiq elektr stansiyalari hamda kichik stansiyalardagi izolyatorlarga atmosfera, yog`ingarchiliklar kuchli taʼsir etadi. Bunday hollarda izolyatorlar ning tashki yuzasi murakkab shakllarda yasaladi, 6—35 kV kuchlanishli elektr uzatish liniyalarida shtirli izolyatorlar, undan yuqori kuchlanishli liniyalarda izolyatorlar shodalari, ichiga transformator moyi toʻldirilgan chinni korpusli izolyatorlar qoʻllaniladi; 2) solishtirma elektr qarshiligi katta boʻlgan modda (dielektrik)
Liniya izolyatori – havo elektr uzatish liniyasi (VL) yoki havo aloqa liniyalari (VLS) va elektr stantsiyalarining tayanchlariga simlar va kabellarni osib qo'yish va izolyatsiyalash uchun qurilma.
Liniya izolyatorlari tayanchga o'rnatish usuli, dizayni, ishlab chiqarish materiali va kuchlanish sinfiga ko'ra tasniflanadi.
Voltaj sinfi bo'yicha izolyatorlar 1, 3, 6, 10, 15, 20, 35, 110, 150, 220, 330, 500, 750, 1150 sinflarga bo'linadi, bu kV dagi havo liniyalari yoki o'tkazgichlarning nominal elektr kuchlanishiga mos keladi.
Elektr uzatish liniyalari ustunlari -65 ° C gacha bo'lgan tashqi havo haroratida elektr uzatish liniyalarini qurish uchun mo'ljallangan va elektr uzatish liniyalarining asosiy tarkibiy elementlaridan biri bo'lib, elektr simlarini ma'lum darajada mahkamlash osma similar uchun javobgardir.
Osma simli tayanchlar ikkita asosiy guruhga bo'linadi:

• 
  simlar qo'llab-quvvatlovchi qisqichlarga o'rnatiladigan oraliq tayanchlar;
  
• 
  simlarni tortish uchun ishlatiladigan anker tipidagi tayanchlar, ushbu tayanchlarda simlar kuchlanish qisqichlarida o'rnatiladi.
  

Ushbu turdagi tayanchlar maxsus maqsadlar uchun turlarga bo'linadi:

• 
  Oraliq tekis tayanchlar chiziqning tekis qismlariga o'rnatiladi. Osma izolyatorli oraliq tayanchlarda simlar vertikal ravishda osilgan tayanch gulchambarlarga o'rnatiladi; pin izolyatorlari bo'lgan tayanchlarda simlar simli trikotaj bilan mahkamlanadi. Ikkala holatda ham oraliq tayanchlar gorizontal yuklarni simlar va tayanchlardagi shamol bosimidan, vertikal yuklarni esa simlar, izolyatorlar va tayanchning o'z og'irligidan qabul qiladi.
  
• 
  Qo'llab-quvvatlovchi gulchambarlarda osilgan simlar bilan chiziqning burchaklarida oraliq burchak tayanchlari o'rnatiladi. Oraliq to'g'ri tayanchlarga ta'sir qiluvchi yuklardan tashqari, oraliq va ankrajli burchakli tayanchlar simlar va kabellarning kuchlanishining ko'ndalang qismlaridan yuklarni ham qabul qiladi. Elektr tarmog'ining 20 ° dan ortiq burilish burchaklarida oraliq burchak tayanchlarining og'irligi sezilarli darajada oshadi. Katta burilish burchaklarida ankraj burchakli tayanchlar o'rnatiladi.
  

Tayanchlar ishlatilishi bo`yicha turlari:
1. Oraliq tayanchlari
2. Burchak tayanchlari
3. Ankerli tayanchlar
4. Oxirgi tayanchlari
5. Maxsus turdagi tayanchlar
6. Stillahtirilgan tayanchlar
1.Oraliq tayanchlar havo liniyasi marshrutining to'g'ri uchastkalari , ular faqat simlar va kabellarni qo'llab-quvvatlash uchun mo'ljallangan va liniya bo'ylab simlarning kuchlanishidan yuklanish uchun mo'ljallanmagan . Odatda ular barcha havo liniyalarining 80-90% ni tashkil qiladi.
2. Burchak tayanchlar havo liniyasining burilish burchaklariga o'rnatiladi, normal sharoitda ular chiziqning burilish burchagini to'ldiradigan burchak bissektrisa bo'ylab yo'naltirilgan qo'shni oraliqlarning simlari va kabellarining kuchlanish kuchlarining natijasini sezadilar. 180 °. Kichik burilish burchaklarida (15-30 ° gacha) yuklar kichik bo'lgan joylarda burchakli oraliq tayanchlar qo'llaniladi. Agar burilish burchaklari kattaroq bo'lsa, u holda burchakli ankraj tayanchlari qo'llaniladi, ular yanada qattiqroq tuzilishga ega va simlarning langar mahkamlanishi.
3. Ankerli tayanchlar muhandislik inshootlarini yoki tabiiy to'siqlarni kesib o'tish uchun marshrutning tekis qismlariga o'rnatiladi, ular simlar va kabellarning kuchlanishidan bo'ylama yukni sezadilar. Ularning dizayni qattiq va bardoshlidir.
4. Oxirgi tayanchlari langarning bir turi bo'lib, chiziqning oxirida yoki boshida o'rnatiladi. Havo liniyalarining normal ish sharoitida ular simlar va kabellarning bir tomonlama kuchlanishidan yukni sezadilar.
5. Maxsus turdagi tayanchlar:
transpozitsiya - tayanchlardagi simlarning tartibini o'zgartirish; 
filial liniyalari - asosiy chiziqdan novdalar qurilmasi uchun; 
xoch - ikki yo'nalishdagi havo liniyalari kesishmasida; 
shamolga qarshi - havo liniyalarining mexanik mustahkamligini oshirish; 
o'tish - muhandislik inshootlari yoki tabiiy to'siqlar orqali havo liniyalarini kesib o'tishda.
Voltaj bo'yicha: 0,22, 0,38, 0,4, 6, 10, 35, 110, 150, 220, 330, 400, 500, 750, 1150 kV liniyalar uchun tayanchlarga bo'linadi. Ushbu qo'llab-quvvatlovchi guruhlar hajmi va vazni bo'yicha farqlanadi. Kuchlanish qanchalik katta bo'lsa, qo'llab-quvvatlash qanchalik baland bo'lsa, uning o'tishlari shunchalik uzoq va og'irligi kattaroq bo'ladi. Qo'llab-quvvatlashning o'lchamlarini oshirish simdan tayanchning tanasiga va erga turli xil kuchlanish kuchlanishlari uchun ПУЭga mos keladigan kerakli masofalarni olish zarurati bilan bog'liq.