Himoyaga ruxsat etaman” Markaz direktori Z. Mo’minov

I . Masala shartini ongli ravishda o`zlashtirish .

a) tayyorgarlik ishi.

Berilgan murakkab masalani yechishga o`quvchilarning diqqatini va tegishli bilimlarini jalb qilish lozim( ba`zi vaqtlarda masalani yechish uchun, masalan, tabiyot , adabiyot va shu kabi fanlardan olingan bilimlardan foydalanish talab qilinadi; masalaning tanish boshqa masalaga bog`lanishdan yoki o`xshashligidan foydalanish ham lozim).

2. 
   masala shartlarini o`qish yoki eshitish.
   

II. Masala shartlarini yozilishi.

1. 
   nomlarni belgilash va masalaning asosiy savolini qo`yish bilan
   

qisqacha bir satrga yozish;

b) bir hil miqdorlarni bir qator qilib ustun yoki jadval shaklida yozish yoxud masala shartlaridagi turli momentlarni ayrim satrlarga yozish;

v) masala shartlaridagi sxemalar, chizmalar va shu singarilardan foydalanib yozish;

g) shartlarni takrorlash;

3. 
   Masala shartlarini tahlil qilish .
   

BUNING UCHUN:

1. 
   masalada nima ma`lum ekanligini aniqlash;
   
2. 
   nnnimani topish kerakligini aniqlash;
   
3. 
   masalada qanday miqdorlar ko`rsatilganini va ular o`rtasidagi nisbatni aniqlash. Shu joyda tushunilmagan so`z terminlar izoh qilinishi kerak;
   
4. 
   murakkab masalani bir necha sodda masalalarga ajratish yo`lini izlab topish ( masalalarni tahlil qilishda sintetik, analitik va analitik – sintetik usullarni qo`llash);
   
5. 
   masalaning yechish rejasini qanday tuzish lozimligini aniqlash mumkin.
   

4. 
   Masalaning yechilishi
   
5. 
   Masalaning yechilishini tekshirish
   

1. 
   « turmush tajribasi » bilan tekshirish;
   
2. 
   Masalaning to`g`ri yechilganligini hisoblash bilan tekshirish.
   

4. 
   Masala yechilgandan keyin uning ustida ishlash
   

1. 
   berilgan masalani boshqacha – qisqaroq vq ixchamroq usullar bilan yechish;
   
2. 
   masalaning yechimini sonli formula bilan yozish;
   
3. 
   o`quvchilarga o`z kuzatganlaridan, gazeta, kitob, jurnallardan materiallariga asoslanib masalalar tuzdirish.
   

O`quvchi tomonidan bu bosqichlarni amalga oshirish masala yechishni puxta va samarali bo`lishiga olib keladi.

III. TASNIFLANGAN AYRIM MATNLI MASALALARNI YECHISH , NAMUNALARI VA IZOHLARI

Biz yuqoridagi bandda matnli masalalarni tasniflashda ularning yechimi usullari hamda mavjud amallar komponentlarini asos qilib oldik.

Shuni ham unutmaslik kerakli, ko`pgina matnli masalalar bir necha usul bilan yechiladi. Bunday masalalarni yechishda tartibga solish bir usul bilan masala yechishni yaxshi o`zlashtirib olgandan keyingina yangi usulga o`tish lozim. Bir necha usuldan eng qulayini, maqsadga muvofig`ini tanlab olish kerak.

Masalani bir necha usul bilan yechish ishi masala yechish metodini yaxshi tushunishga yordam beradi, o`quvchilarni tashabbuskorligini, masala yechish usullariga nisbatan topqirlik qobiliyatini rivojlantiradi.

Masala yechishning turli usullariga o`tishda o`quvchilarga taklif etilgan usullarga katta e`tibor berish, ularni tahlil qilish, baho berish, eng sodda va ratsional usullar topgan o`quvchilarni rag`batlantirish kerak.

Endi ayrim masalalar yechilishlari bilan tanishib chiqaylik. Masala shartida berilgan son miqdorlar natural son, kasr sonlar ham bo`lishi mumkin. Bizning asosiy maqsadimiz shu guruh masalalardagi umumiylikni qayd etib yechilish yo`llarini ko`rsatishdan iboratdir.

1. 
   Ikki sonni ularning yig`indisi va ayirmasi yordamida topish
   

Tayanch masala: ikki sonning yig`indisi 1000 ga, shu sonlarning ayirmasi 292 ga teng bo`lsa, shu sonlarni toping.

Katta son, kichik son + ayirma bo`lgani uchun, ikki sonning yig`indisini, kichik sonning ikkilanganiga ayirmaning qo`shilgani deb qarash mumkin.

Ikki sonning yig`indisidan ularning ayirmasi ayrilgandan keyin, kichik sonning ikkilanganini hosil qilamiz. Yig`indiga ayirmani qo`shsak, katta sonning ikkilanganini hosil qilamiz.

1-usul: 1) 1000 - 292 = 708

2) 708 : 2 = 354 (kichik son)

3) 354 + 292 = 646 (katta son)

Tekshirish: 354 + 646 = 1000.

2-usul: 1) 1000+292=1292

2) 1292 : 2 = 646 (katta son)

3)646 – 292 = 354 (kichik son)

Tekshirish : 354 + 646 = 1000.

1-masala. Uchta qopdagi kartoshka 156 kg keladi. Birinchi qop ikkinchisidan 18 kg og`ir, ikkinchisi esa uchinchisidan 15 kg yengil. Xar bir qopda qanchadan kartoshka bor.

1) (kg)

2) (kg)

3) (kg)

Tekshirish: 59+41+56=156 (kg)