“Himoyaga ruxsat etaman” O„quv va uslubiy ishlar bo„yicha prorektori

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
KIRISH 
 

---

6 
Tadqiqotning dolzarbligi. O„zbek xalqining ming yillar davomida yaratgan, 
avloddan-avlodga o„tib kelayotgan ijod boyliklarini to„plash, o„rganish, bu boy 
xazinalar asosida yosh avlodni ma‟naviy boy, axloqiy pok, jismoniy barkamol qilib 
tarbiyalash bugungi kunnig dolzarb masalalaridan biridir. Ayniqsa, O„zbekiston 
mustaqillikga erishgandan so„ng milliy qadriyatlarimiz, an‟analarimizga bo„lgan 
e‟tibor yanada kuchaydi. Bu hayotning hamma jabhalarida turli darajada o„zini 
namoyon eta boshladi, jumladan tarbiyaning asosiy qismlaridan biri jismoniy 
madaniyatda, - deyiladi O„zbekiston Respublikasinig “Jismoniy tarbiya va sport 
to„g„risidagi qonuni”da. SHuningdek mazkur qonunda, Jismoniy tvrbiya va sport - 
O„zbekiston Respublikasi xalqlari milliy madaniyatining ajralmas qismi, jismoniy va 
madaniy, ma‟naviy kamolatining muhim vositasi ekanligi ta‟kidlanadi (1). 
Bu esa yosh avlodni sog„lom va barkamol qilib tarbiyalovchi jismoniy tarbiya 
va sport oldiga katta ma‟suliyatli vazifalar qo„yadi. YOsh avlodni jismoniy baquvvat 
qilib tarbiyalashga imkon beradigan, ularning jismoniy sifatlarini rivojlantirishiga 
qaratilgan jismoniy madaniyatini milliylashtirishiga, bunda xalqimizning unitilib 
borayotgan milliy sport o„yinlarini to„plash, hayotga tadbiq etish, rivojlntirish yo„llari 
va usullarini qayta ko„rib chiqish zaruriyatini keltirib chiqaradi.
O„zbek xalqining ko„p yillar davomida shakllangan, avlodlariga meros bo„lib 
qolgan milliy sport o„yinlaridan foydalanish mustaqillikka erishgan bugungi 
kunlarimizda juda ham zarur.
Respublikada yosh avlod jismonan baquvvat va sog„lom bo„lib voyaga 
etishishiga qaratilgan bir qator qonun va qarorlar qabul qilindi. Jumladan, “Jismoniy 
tarbiya va sport to„g„risida”gi O„zbekiston Respublikasining qonuni. Qonunchilik 
palatasi tomonidan 2015 yil 24 iyunda qabul qilingan va Senat tomonidan 2015 yil 6 
avgustda ma‟qullangan. O„zbekiston Respublikasi Prezidenti SHavkat Miromonovich 
Mirziyoevning 2017 yil 7 fevraldagi “O„zbekiston Respublikasini yanada 
rivojlantirish bo„yicha Harakatlar strategiyasi to„g„risida”gi PF-4947-sonli farmoni. 
2018 yil 5 martdagi “Jismoniy tarbiya va sport sohasida davlat boshqaruvi tizimini 
tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to„g„risida”gi PF-5368-son farmoni, 
O„zbekiston Respublikasi Prezidenti SHavkat Mirziyoev raisligida 2019 yil 19 mart 

---

7 
kuni videoselektor yig„ilishida ilgari surilgan 5 ta muhim tashabbus, Vazirlar 
Maxkamasining 2002 yil 25 yanvardagi “Ayollar va o„sib kelayotgan avlod 
sog„lig„ini mustahkamlash haqida qo„shimcha tadbirlar” to„g„risidagi 32-sonli qarori 
va boshqa hujjatlarnilarni misol qilib keltirishimiz mumkin. 
SHuningdek Prezidentimizning qator qaror va farmonlarida yosh avlodning 
dunyoqarishi jismoniy va ma‟naviy qadriyatlar bilan uzviy bog„liqligini ta‟minlashga 
qaratilganini ta‟kidlab o„tish kerak. Bu esa o„zbek xalq milliy sport o„yinlarini ilmiy 
jihatdan tadqiq etish, ularni maktabgacha ta‟lim tashkiloti dasturlariga kiritish, 
ijtimoiy-tarbiyaviy ahamiyatga ega bo„lgan turlarini sport darajasiga ko„tarish 
jismoniy tarbiya va sport oldidagi eng dolzarb muammolardan biriga aylanganligini 
ko„rsatadi. SHu nuqtai nazardan qaraganda tanlagan mavzuning dolzarbligi va 
muhimligi yaqqol namoyon bo„ladi.
Maktabgacha tarbiya tizimini dunyoning rivojlangan davlatlar qatoriga olib 
chiqish orqali maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy rivojlanishiga kompleks 
yondashish asosida har bir bolaning muntazam va imkon qadar t
o‘la jismoniy 
rivojlanish huquqi amalga oshirilishini ta‟minlashi kerak, degan xulosaga 
kelmoqdalar sohaga dahildor bo„lgan mutaxasislar. 
Rivojlanish tezlashgan sari bolalarni 
o‘rab turgan muhit o‘zgarib bormoqda. 
Milliy harakatli va sport o„yinlari 
o‘rniga kompyuter o‘yinlari kirib keldi. Bolani, 
aqliy, estetik rivojlantirish ustuvorlik kasb etmoqda.
Ularni ahamiyatini inkor etmagan holda aytish kerakki, milliy harakatli 
o‘yinlar, 
sayrlar, tengdoshlari bilan muloqot qilishga bolaning vaqti tobora kamayib ketyapti. 
Bu o„yin bilan bolalar harakat faoliyatining boshqa turlari, 
o‘yinlarning har xil turlari 
orasidagi muvozanatning buzilishi maktabgacha yoshdagi bolalar salomatligida ham, 
harakat qobiliyatlarining rivojlanish darajasida ham 
o‘z salbiy ta‟sirini ko„rsatmoqda. 
Maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy rivojlantirish muammolarini hal 
etishning zamonaviy y
o‘llarini izlash, birinchidan, ko‘rsatilgan ziddiyatlarni hal etish 

---

8 
zarurati bilan, ikkinchidan, 
o‘sib kelayotgan yosh avlodning jismoniy tayyorgarligi 
jarayonini takomillashtirish uslubiy sharoitlarini 
o‘rganish zarurati bilan bog„liq. 
Gdaklikning jiddiy xususiyati bolaning salomatligi, jismoniy rivojlanish 
holatining 
o‘zaro bog„liqligidir. Sog„lom, jismonan baquvvat bola kasalliklarga 
kamroq chalinish bilan birga ruxiy jihatdan ham yaxshiroq rivojlanadi. 
Demak, maktabgacha ta‟lim tashkilotlaridan maktabga qadam qo„ygan 
bolajaolar jismonan tayyor ekanligini, birinchi sinf 
bolasi o‘quv kun tartibi yuzaga 
keltiradigan jiddiy z
o‘riqishlarga bardosh bera oladigan bo‘lsin. 
SHunga k
o‘ra, maktabgacha yoshdagi bolalarni jismonan sog„lomlashtirish, 
bolaning harakat sohasini rivojlantirish, chaqqon, kuchli, jasur b
o‘lishdek hayotiy 
ehtiyojlar asosida harakatga b
o‘lgan qiziqishini kuchaytirishning samarali vositalarini 
izlab topish dolzarb masala hisoblanadi. Mazkur muammoning echimi, yaxlit tarbiya 
jarayonini va bolaning har tomonlama jismoniy va shaxsiy rivojini ta‟minlovchi 
pedagogik muhit orqali bolalarning harakat faoliyatini tashkil etishda milliy harakatli 
o‘yinlar samarali hisoblanadi.
Muammoning ishlab chiqilganlik darajasi hamda tadqiqotning nazariy asosi. 
Milliy harakatli 
o‘yinlar maktabgacha yoshdagi bola uchun eng qulay faoliyat turi 
b
o‘lib, harakatlar ko‘nikmasini ongli ravishda takrorlashni ko‘zda tutadi. Ko‘pgina 
tadqiqotchilar milliy harakatli 
o‘yin tufayli bolalar tabiiy harakat faolligi sharoitida 
o‘z jismoniy imkoniyatlarini namoyish etib, tengdoshlari bilan murakkab 
munosabatlarga kirishishlarini qayd etadilar. 
Biroq milliy harakatli 
o‘yinlar asosida maktabgacha yoshdagi bolalarning 
jismoniy sifatlari rivojlantirish masalasi xususida ilmiy ishlarda t
o‘xtalib o‘tilgan 
b
o‘lsa ham, yakuniy echimga kelinmagan. 
YUqoridagi fikrlardan anglashimiz mumkinki, maktabgacha yoshdagi 
bolalarning jismoniy sifatlari rivojlanishida k
o‘proq e‟tibor harakatli o‘yinlarga 
qaratish, yangi metodik yondashuvlarni ishlab chiqish juda dolzarb.

---

9