Хом ашё базаси

---

II. 
ик таркиби бир хил бўлишига қарамасдан улардан 
олинадиган БОБ. ОРГАНИК ЧИҚИНДИЛАРДАН 
БИОЛОГИК ГАЗНИ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ УЧУН 
ХОМ АШЁ БАЗАСИ 
 
2.1. Органик 
чиқиндилар 
ва 
атроф 
мухит 
мухофазаси 
 
Ўзбекистон республикасида атроф - муҳитни муҳофаза 
қилиш, аҳоли саломатлигини ҳимоялаш, табиий ресурслардан 
оқилона фойдаланиш ва экологик хавфсизликни таъминлашга 
йўналтирилган ислоҳотлар янада изчил давом этиши, органик 
чиқиндилар бўйича муаммоларни ҳал этишда амалга ошириладиган 
ишларнинг ҳуқуқий асослари мустаҳкамланиши давлат манфаати 
нуқтаи назаридан муҳим аҳамиятга эгадир Ер куррасининг 
ривожланиш тарихига назар солинса, ундаги сўнги йиллар ичидаги 
интенсив ривожланиш кундан - кунга жадаллашганини кўриш 
мумкин. Замонавий ўсишда пайдо бўладиган органик чиқиндилар 
ҳар қандай тури ҳам замонавий қурилмалар билан қайта ишлов 
бериш талабини қўймоқда.
Ҳукмат сиѐсатининг экологик муаммоларни кескинлашувини 
ҳал қилишга қаратилган бир неча бор кўрсатмалари, кайта 
тикланмайдиган энергоресурслар захирасини табора камайиб 
бориши, уларни тан нархини ошиши, органик чиқиндиларни қайта 
ишлаш, уларни иссиқлик ва бошқа турдаги энергияга айлантириш 
муаммосини тезрок хал қилиш заруратини туғдирмоқда. 
Органик модданинг ҳайвон ошқозонида ѐмон ҳазм бўлиши ва 
уларнинг ярмидан кўпроғи организимига сўрилмасдан ахлат, гўнг
холатида чиқиб кетиши, ишлов берилмасдан очиқ атмосферага 
ташланиши табиат учун жуда катта хавф солишигача олиб 
келмоқда. 
Юқорида 
келтирилганидек, 
ҳайвонларнинг 
органик 
чиқиндилари ва оқава сувларидан оқилона фойдаланиш йўлларидан 
бири уларни анаэроб шароитда бижғитишдир. Бунда ҳосил 
бўладиган биогаз 65% метан 30% карбонат ангидрид, 1% 
олтингугурт кислотаси (H
2
S) ва унчалик кўп бўлмаган миқдорда 
азот, кисларод, водород ва углерод икки оксидини ҳосил қилади. 
Бундай таркибдаги газни кўпчилик ҳолларда ботқоқ газ деб 
юритилиб, унинг ѐниш давридаги ранги кўк-хаво ранг бериб 

---

алангаланиши, ҳид чиқармаслиги баъзи ҳолларда қулайликлар 
туғдиради. Ёниш даврида тутун чиқармасдан алангаланиши 
ишлатиш жараѐнида ўтин, хазон, тезаклар ва бошқа ѐқилғиларга 
нисбатан камроқ ташвиш туғдиради ва 28 м
3
биогаз энергияси, 
16,8 м
З
табиий газнинг, 20,8 л. нефт ѐки 18,4 л. дизел ѐнилғисининг 
энергиясини беради. Биологик газнинг физик хусусиятларига назар 
солинса, унинг ишлатиш хусусиятларини кўриш мумкин (1-
жадвал). 
Метан хосил қилувчи бактериялар, кислота хосил килувчи 
бактерияларга нисбатан ўзларини ўсиб ривожланишлари учун 
юқорироқ талаблар кўядилар, яъни уларни кўпайишлари учун 
мутлақо анаэроб шароит ва кўпроқ вақт керак бўлади. 
1 - жадвал. 
Биогазнинг физик хусусиятлари 
Курсаткичлар 
Компонентлар 
60 % метан
ва 4О % CО2 
аралашмаси. 
СН
4
С0
2
Н
2
H
2
S 
Хажм қисми % 
55 - 70 
27- 44 
1 
3 
100 
Ёниш иссиқлик 
ҳажми мд
3
к/м
3
35,5