Хоразм маъмун академияси ахборотномаси

Key words: Broiler, chitosan, diet, dose, polysaccharide, hydroxyapatite, immunomodulator. 
 
Kirish. Respublikada parrandachilik sohasini har tomonlama qo‘llab-quvvatlash va 
rivojlantirish, ichki va tashqi bozorlarga yo‘naltirish uchun raqobatbardosh mahsulotlar ishlab 
chiqarish hajmlarini ko‘paytirish, parrandachilik xo‘jaliklarining oziqaga bo‘lgan talabini barqaror 
ta’minlash mexanizmlarini yo‘lga qo‘yish, shuningdek, tarmoqda ilmiy-texnik yondashuvlarni 
tashkil etish maqsadida: parrandachilik xo‘jaliklarining haqiqiy ishlab chiqarish quvvatlarini, 
shuningdek, oziqa yem mahsulotlariga bo‘lgan ehtiyojini ta’minlash asosiy maqsadlardan biri etib
belgilandi [1]. 
Oziqa qo‘shimchasi sifatida Xitozan bombyx mori gidroksiapatit tarkibidagi "Xitozan" 
biopolimerlari yuqori sorbsiya qobiliyati, antikoagulant, bakteriostatik faolligi, toksik xususiyatga 
ega emasligi, yaralarni davolash qobilyati kabi xususiyatlarga ega. Bundan tashqari, Xitozan bombyx 
mori gidroksiapatit yaxshi follikulyant, emulsifikator, quyuqlashtiruvchi va tuzuvchidir. Xitin va 
xitozanning kimyoviy o‘zgarishlaridan turli tuzilish va xususiyatlarga ega materiallarni olish uchun 
foydalanishning keng imkoniyatlari bu biopolimerni eng qiziqarli xom ashyo turlaridan biriga 
aylantirdi. Hozirgi vaqtda "Xitozan" preparati va uning hosilalarining 100 dan ortiq foydalanish 
sohalari ma'lum, jumladan, yaqinda olingan mikro- va nanoxitozanlar [5]. 
Gidroksiapatit tarkibidagi kalsiy va fosfor organizmning rivojlanishi va o‘sishi uchun 
muhim ahamiyat kasb etadi. Jumladan, kalsiy birinchi navbatda, suyak to‘qimasini shakllantirish 
va tuxum qo‘yadigan tovuqlarda tuxum qobig‘ining shakllanishi uchun zarurdir. Kalsiyning asosiy 
ta’minoti suyak to‘qimasida fosfor kislotasi va karbonat angidrid tuzlari shaklida bo‘ladi. Bundan 
tashqari, kalsiy ionlari nerv va muskullar faoliyatini, reproduktiv funktsiyalarni tartibga solishda 
ishtirok etadi va yurak ishiga ta’sir qiladi. Kalsiyning so‘rilishi va metabolizmi parrandalarning 
fosfor, magniy, kaliy, temir, D
3
vitamini kabi boshqa minerallar va vitaminlar bilan ta’minlanishi 
bilan chambarchas bog‘liq [2, 3, 5].
Tirik organizmda fosfor kislotalari va uning hosilalari bevosita yoki bilvosita ishtirok 
etmaydigan fiziologik funksiyani aniqlash qiyin. Go‘sht sifatiga ta’sir qiluvchi asosiy mineral 

---