Hunar, usta va „logos

---

1. Texnologiya nima?
Texnologiya (grekcha: 
„techno“
– hunar, usta va „logos“ – fan, taʼlim)
[1]
–
ilmiy-praktika asosida xom-ashyoni tayyor mahsulotga aylantirishning
usullari.
Texnologiya (yunoncha 
techne
– sanʼat, mohirlik, uquv) – sanoat,
qurilish, transport, qishloq xoʻjaligi va boshqa sohalarda mahsulotlar olish,
ularga ishlov berish va ularni qayta ishlash usullari tartibga solingan tizim;
shu usullarni ishlab chiqish, joriy qilish va takomillashtirish bilan
shugʻullanadigan fan. Har bir sohaning oʻziga xos texnologiyasi boʻladi: kon
ishlari texnologiyasi, mashinasozlik texnologiyasi, qurilish texnologiyasi,
qishloq xoʻjaligi va boshqalar.
2. Axborot texnologiyalari nima?
Axborot texnologiyalari maʼlumotlarni boshqarish va qayta
ishlash texnologiyalaridir. Odatda bu atama
ostida kompyuter texnologiyalari tushuniladi. Axborot texnologiyalari
sohasida turli axborotni EHM va kompyuter tarmoqlari orqali yigʻish,
saqlash, himoyalash, qayta ishlash, uzatish kabi amallar ustida ishlar olib
boriladi.
3. Avtomatlashtirilgan axborot tizimlarining vazifalari.
Axborot tizimi tushunchasi kontestga qarab turlicha talqin qilinadi.
Axborot tizimini yetarlicha keng tushunish uning ajralmas tarkibiy qismlari
maʼlumotlar, apparat va dasturiy taʼminot, shuningdek, xodimlar va tashkiliy
yordam ekanligini anglatadi.
Axborot tizimini tor doirada tushunish uning tarkibini maʼlumotlar, dasturlar
va texnik vositalar bilan cheklaydi. Ushbu komponentlarning integratsiyasi
axborotni boshqarish jarayonlarini va oxirgi foydalanuvchilarning axborotni
olish, oʻzgartirish va saqlashga qaratilgan maqsadli faoliyatini
avtomatlashtirish imkonini beradi.
Axborot tizimi(AT) axborotni yigʻish, qayta ishlash, saqlash va tarqatish
uchun moʻljallangan rasmiy, ijtimoiy-texnik, tashkiliy tizimdir. Sotsial-texnik
nuqtai nazardan, axborot tizimlari toʻrt komponentdan iborat. Bular: vazifa,
odamlar, tuzilma (yoki rollar) va texnologiya. Axborot tizimlarini
maʼlumotlarni toʻplash, saqlash va qayta ishlash, maʼlumotlarni axborot
bilan taʼminlash, bilimga hissa qoʻshish, shuningdek, qaror qabul qilishni
osonlashtiradigan raqamli mahsulotlar komponentlarining integratsiyasi
sifatida taʼriflash mumkin.
Kompyuter axborot tizimi — axborotni qayta ishlovchi yoki sharhlovchi

---

odamlar va kompyuterlardan tashkil topgan tizim. Bu atama baʼzan
oddiygina dasturiy taʼminot oʻrnatilgan kompyuter tizimiga murojaat qilish
uchun ham ishlatiladi.
„Axborot tizimlari“ shuningdek, odamlar va tashkilotlar maʼlumotlarni
toʻplash, filtrlash, qayta ishlash, yaratish va tarqatish uchun foydalanadigan
maʼlumotlarga va kompyuter texnikasi hamda dasturiy taʼminotining
qoʻshimcha tarmoqlariga tegishli tizimlar haqidagi akademik sohaviy
tadqiqotdir. Asosiy eʼtibor aniq chegaraga ega boʻlgan axborot tizimiga,
foydalanuvchilar, protsessorlar, saqlash, kirish, chiqish va yuqorida aytib
oʻtilgan aloqa tarmoqlariga qaratiladi.
Koʻpgina tashkilotlarda axborot tizimlari va maʼlumotlarni qayta ishlash
uchun mas’ul boʻlgan boʻlim yoki funksional soha „axborot xizmatlari“ deb
nomlanadi.
Har qanday maxsus axborot tizimi operatsiyalarni, boshqaruvni va qaror
qabul qilishni qoʻllab-quvvatlashga qaratilgan.Axborot tizimi — bu tashkilot
foydalanadigan axborot-kommunikatsiya texnologiyalari(AKT), shuningdek,
biznes jarayonlarini qoʻllab-quvvatlashda odamlarning ushbu texnologiya
bilan oʻzaro munosabati hamdir.
Baʼzi mualliflarning axborot tizimlari, kompyuter tizimlari va biznes
jarayonlari haqidagi qarashlari farq qiladi. Axborot tizimlari odatda AKT
komponentini oʻz ichiga olsa ham faqat AKT bilan bogʻliq boʻlmay, aksincha
axborot texnologiyalaridan yakuniy foydalanishga qaratilgan. Axborot
tizimlari, shuningdek, biznes jarayonlaridan ham farq qiladi. Axborot
tizimlari biznes jarayonlarining bajarilishini nazorat qilishga yordam beradi.
Alter axborot tizimini maxsus ish tizimi sifatida koʻrishning afzalliklari
haqida bahs yuritgan. Ish tizimi — bu odamlar yoki mashinalar mijozlar
uchun muayyan mahsulot yoki xizmatlarni ishlab chiqarish uchun
resurslardan foydalangan holda jarayonlar va faoliyatlarni amalga
oshiradigan tizim. Axborot tizimi — bu ish tizimi boʻlib, uning faoliyati
axborotni olish, uzatish, saqlash, manipulyatsiya qilish va koʻrsatishga
bagʻishlangan.
Shunday qilib, axborot tizimlari bir tomondan maʼlumotlar tizimlari va
boshqa tomondan faoliyat tizimlari bilan oʻzaro bogʻliqdir. Axborot tizimi —
bu maʼlumotlar ijtimoiy xotira shakli sifatida ifodalanadigan va qayta
ishlanadigan aloqa tizimi shakli. Axborot tizimini, shuningdek, inson
qarorlarini qabul qilish va harakatlarini qoʻllab-quvvatlaydigan yarim rasmiy
til deb hisoblash mumkin. Axborot tizimlari tashkiliy informatikani
oʻrganishning asosiy yoʻnalishi hisoblanadi.
4. Axborot texnologiyalarining rivojlanish bosqichlari

---

Birinchi -
miloddan
avvalgi 150
ming. - 3
ming mil.
Maishiy
buyumlar uchun
belgilarni qo'llash
uchun ibtidoiy
vositalar
Injil
qabilasidagi individual
qabilalar, birinchi
jamiyatlarning ta'lim
Mexanizatsiya qilinmagan
Ikkinchidan -
3 ming mil. -
V v c. n. e.
Yozma
aksessuarlar, biri
nchi bosma
mashinalar
Birinchi shtatlarda
hokimiyat va tartibni
saqlash, mehnatni
tashkil qilish
Ibtidoiy mexanizatsiyalash
Uchinchi - v c.
n. e. - XIX.
Bosma va aniq
mashinalar
Boshqaruv tizimlarini
mexanizatsiyalash
Mexanizatsiyalashgan
XX N.E. ning
to'rtinchi
boshi. - 1940
Masofaviy aloqa
komplekslari
Jahonni
avtomatlashtirishni
boshqarish jarayoni
Avtomatlashtirilgan
Beshinchi -
1940 -
kunlarimiz
Eum, kompyuterl
ar
Axborot bozorida
jahon iqtisodiyoti
menejmenti
Elektron, raqamli -
kombinatsiya kompyuter
texnikasi va aloqa
vositalari
b5. Bu sizning yo'lingizning bosqichlarini belgilashi mumkin
Fanning asosiy maqsadi-zamonaviy axborot-kommunikatsiya
texnologiyalari vositalari,qishloq xo'jaligi sohasi bo'yicha qniq masalalarni
echishda axborot texnologiyalarni qo'llash, elektron davlat xizmatlarini
ko'rsatishning yaxlit tizimini yaratish,zamonaviy dasturlarda axborotlarni
qayta ishlash,saqlash,qayta ishlash va undan foydalanish masalalari bilan
shug'ullanuvchi fandir.
Oliy o'quv yurtlarida fanining mazmuni quyidagilardan iborat:
axborotlarni to'plash, uzatish va qayta ishlashning umumiy
tavsifi;

---

⚫axborotli jarayonlarning texnik va dasturiy ta'minoti:
⚫zamonaviy axborot texnologiyalarini ta'lim jarayoniga qo'llash va uning
ahamiyati;
axborot texnologiyalarining turlari va ko'rinishlari; zamonaviy axborot
texnologiyalari va ularning tuzilishi; o'quv va nazorat qiluvchi dasturlar va
ular bilan ishlash;
⚫matnli va grafikli axborotlarni qayta ishlash
texnologiyalari: internet texnologiyasi bilan ishlash; masofaviy ta'limni
yoʻlga qoʻyish va boshqalar.
multimediali texnologiyalar bilan ishlash; tarmoq texnologiyalari bilan
ishlash;
6. “Raqamli iqtisodiyot” tushunchasini kim kiritgan?
Raqamli iqtisodiyot — raqamli texnologiyalarga asoslangan elektron biznes
va elektron tijorat bilan chambarchas bog‘liq iqtisodiy faoliyat hamda shu
faoliyat natijasida ishlab chiqariladigan va sotiladigan raqamli tovarlar,
xizmatlar yig‘indisidir. Baʼzida u internet iqtisodiyoti, yangi iqtisodiyot yoki
veb-iqtisodiyot degan terminlar bilan ham ifodalanadi. Mamlakatimiz
Prezidenti Shavkat Mirziyoev taʼkidlaganidek, „Taraqqiyotga erishish uchun
raqamli bilimlar va zamonaviy axborot texnologiyalarini egallashimiz zarur
va shart.
[2]
Bu bizga yuksalishning eng qisqa yo‘lidan borish imkoniyatini
beradi“. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Loyiha boshqaruvi
milliy agentligi raqamli iqtisodiyotni joriy etish va rivojlantirish sohasida
vakolatli organ hisoblanadi. Bundan tashqari Iqtisodiyot, Moliya, Axborot
texnologiyalari, Adliya vazirliklari va boshqa qator davlat tuzilmalari raqamli
iqtisodiyotni rivojlantirish uchun o‘ziga xos mas’uliyat va vazifalarga ega.

---

Bu haqida kuni kecha Prezident Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlis Senati
va Qonunchilik palatasiga qilgan Murojaatnomasida ham alohida taʼkidlab
o‘tildi
7. Raqamli iqtisodiyotning afzalliklarini sanab o‘ting.
Birinchidan, xufyona iqtisodiyotga chek qo‘yiladi. Tranzaksiyalar raqamli
shaklda amalga oshirilganda ularni boshqarish oson bo‘ladi. Xaridor va
sotuvchi o‘rtasidagi har qanday to‘lovlar rasmiylashtiriladi. Shu yo‘l bilan har
qanday g‘ayriqonuniy tranzaksiyalarga chek qo‘yiladi. Naqd pul shaklidagi
tranzaksiyalarni cheklagan hamda faqatgina elektron to‘lovlarni amalga
oshirgan holda hukumat xufyona iqtisodiyotga barham berishi mumkin.
Bunday to‘lovlar o‘z navbatida, soliq tushumlarining ortishiga olib keladi.
Chunki raqamli shaklda amalga oshirilgan har bir tranzaksiya qayd etib
boriladi.
Ikkinchidan, fuqarolarga yangi qulayliklar yaratadi. Raqamli iqtisodiyotning
rivojlanishi yangi xizmat turlarining paydo bo‘lishi barobarida insonlarning
tashvishlarini yengil qilishga xizmat qiladi.
Bunga bugun respublikamiz bo‘ylab faoliyat yuritayotgan Davlat xizmatlari
markazlari misol.
SWOT tahlili. O'zbekistonda raqamli iqtisodiyotdan foydalanish
samaradorligini tahlil qiling.
O- (imkoniyatlar)imkoniyatlar
imkoniyatlar tashkilot yoki shaxs o'z maqsadlariga erishish uchun
foydalanishi mumkin bo'lgan omillardir. Xususan, yangi bozorlar,
rivojlanayotgan tendentsiyalar yoki qoidalardagi o'zgarishlar imkoniyatlar
yaratishi mumkin.
T-(to'siqlar) To'siqlar

---

Tahdidlar tashkilot yoki shaxsning o'z maqsadlariga erishish qobiliyatiga
salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Masalan, ortib borayotgan raqobat,
iqtisodiy tanazzul yoki iste'molchi xatti-harakatlaridagi o'zgarishlar va
boshqalarni hisobga olish kerak.
S-(kuch)kuchli tomonlari
Kuchlar Tashkilot yoki shaxs boshqalardan ustun bo'lgan yoki raqobatdosh
ustunlikka ega bo'lgan narsadir. Misollar kuchli brend tan olinishi, iqtidorli
jamoa yoki samarali jarayonlarni o'z ichiga olishi mumkin.
W -(zaiflik) zaif tomonlari
Zaif tomonlar Bu tashkilot yoki shaxs yaxshilashi kerak bo'lgan yoki
raqobatdosh ustunlikka ega bo'lmagan omillardir. Bunga yomon moliyaviy
boshqaruv, cheklangan resurslar yoki noadekvat texnologiya sabab bo'ladi.