Huquqiy madaniyatdagi milliy-etnik qadriyatlar

ISSN 1998-4812 Boshqird universiteti xabarnomasi. 2014 yil. 19-jild. 3-son 1097

XI asrning boshida. O'shandan beri yozma huquq haqida gapirish odat tusiga kirgan.
Uzoq evolyutsiya o'z rivojlanishida rus qonunchiligiga hamroh bo'ldi, bu nafaqat uzoq, balki uning ko'tarilishlari va tushishlari, oldinga sezilarli progressiv harakat, vaqtni belgilash, turg'unlik va orqaga qaytish bilan murakkab jarayon edi. Ammo bularning barchasi umumiy huquqiy tsivilizatsiya jarayoni doirasida, uning ajralmas tarkibiy qismi sifatida davom etdi. Va bu tsivilizatsiya Biz hozir ko'rayotgan qonun, bu "da oxirida qurilgan, - V. D. Zorkinning so'zlariga ko'ra,

• 
  ulkan qurbonlar asosida, qonli sinovlar va dahshatli xatolar usuli bilan" [1], rus huquqining yutuqlarini o'zida mujassam etgan.
  

Huquq tsivilizatsiyasi, umuman, jahon sivilizatsiyasi ham bir xalq tomonidan yaratilmagan. Bu ko'rinadigan va sezilmaydigan, ba'zan odamlarning o'zidan mustaqil, ammo umumiy tsivilizatsiya tuzilmalari sharoitida amalga oshirilgan samarali ob'ektiv hamkorlikning natijasidir. Individual tadqiqotlarda hamon uchrab turadigan, rivojlangan tsivilizatsiya boshqa, kam rivojlangan tsivilizatsiya o'rnini egallab, uni o'ziga singdirsa, xalqlar hayoti shunchalik izchil rivojlanadi, degan fikrga qo'shila olmaysiz. Bu mutlaqo to'g'ri emas, lekin unchalik emas. Sivilizatsiyalar hozir ham mavjud va xuddi parallel ravishda rivojlanib, aralashmaydi, bir-birini singdirmaydi. Muayyan vaqt o'tishi bilan ular bugungi kunda noma'lum sabablarga ko'ra yo'qoladi. Ular shaharlarni, yodgorliklarni, yozuvlarni, madaniyatni,


Rossiya tsivilizatsiyasi global siyosiy va huquqiy qadriyatlar xazinasiga, shu jumladan huquq tsivilizatsiyasi kontekstida ham o'z hissasini qo'shgan va qo'shmoqda. Bu hissa keng imkoniyatlarga ega. Ba'zan qadriyatlarning ma'lum ko'rinishlarining umumiy tsivilizatsiya yo'nalishini va hatto ularning qiymat rangini ko'rish qiyin. Ammo ular huquqning umumiy tsivilizatsiyasiga sezilmas darajada ta'sir qiladi. Masalan, Rossiya sudlari bilan bog'liq vaziyat. Eng muhim rus sinovlari, hatto Pushkinning Dantes-Gekkern bilan dueli kabi noaniq sinovlar bilan tanishganingizda, siz rus qonunining (qonun) umumiy tsivilizatsiya olamiga qo'shgan hissasini yanada chuqurroq anglay boshlaysiz. tsivilizatsiya huquqlarini ta'minlovchi jarayon [2].


Rossiyaning insoniyatning jahon tsivilizatsiyasi tarixidagi o'rni haqidagi qiziqarli va, ehtimol, eng muhim tadqiqotlardan biri prof. Moskva davlat universiteti M. V. Lomonosov V. I. Fatyushenko. "Rus dunyosi jahon tsivilizatsiyasi kontekstida" kitobida u rus siyosiy va huquqiy qadriyatlarini tahlil qiladi [3]. Gap milliy-etnik omillar bilan belgilanadigan qadriyatlar haqida bormoqda
shafqatsiz xarakter. Bu qadriyatlar, xususan milliy-etnik qadriyatlardir. Shu bilan birga, va shunga qaramay, rus milliy qadriyatlari umumiy tsivilizatsiyaviy dunyo jarayoniga katta hissa qo'shdi. Ruslarning milliy qadriyatlari (bu erda biz ruslarni F. M. Dostoevskiy talqinida tushunamiz: rus ozarbayjon, rus yahudiy, rus tatar, rus arman va boshqalar) madaniyatga, ijtimoiy taraqqiyotni ta'minlaydigan butun tsivilizatsiya jarayoniga sezilarli ta'sir ko'rsatdi. Ko'pgina mutafakkirlar bu xulosaga qo'shilishadi.


Huquqiy madaniyat va siyosiy-huquqiy an'anaga turli etnik omillar kuchli ta'sir ko'rsatadi, ular o'z navbatida butun qadriyatlar doirasida shakllanadi. Ularning orasida eng muhimini aniqlash mumkin. Bizning nuqtai nazarimizdan, bu “Vatan”, “Vatan”, “davlat tuzuvchi etnos” kabi hodisalarni tushunish va idrok etishdir. Va bu qadriyatlar inson uchun ustundir. Etnik omillarning bunday hal qiluvchi ta'siri tasodifiy emas. Ommaviy ong uchun eng tushunarli va idrok etiladigan hodisa bu etniklikning o'zi. Bu mohiyatan hammaga tushunarli, chunki u kishilar jamoaviy faoliyatining fuqarolik asosidir. Ma'lumki, huquqiy madaniyat va siyosiy-huquqiy an'analar o'ziga xos tsivilizatsiyaviy shart-sharoitlarni ochib beradi. Sivilizatsiyaning o‘zi etnikmadaniy hamjamiyatning tarixiy rivojlanishining asosiy vositasidir. Aynan u (tsivilizatsiya) tarixiy taraqqiyotning realligi, o'ziga xosligi va ko'rinishlarining xilma-xilligini, uning ahamiyati va qiymatini belgilaydi. Huquqiy madaniyat va siyosiy-huquqiy an’analarda mujassamlangan siyosiy-huquqiy qadriyatlar milliy-etnik bo‘yoqdan tashqarida mavjud bo‘la olmaydi va idrok eta olmaydi. Ularda doimo milliy-davlat mazmuni va korrelyatsiyasi mavjud. milliy va etnik rang-barangligidan tashqarida mavjud bo'la olmaydi va idrok eta olmaydi. Ularda doimo milliy-davlat mazmuni va korrelyatsiyasi mavjud. milliy va etnik rang-barangligidan tashqarida mavjud bo'la olmaydi va idrok eta olmaydi. Ularda doimo milliy-davlat mazmuni va korrelyatsiyasi mavjud.


Etnik omillar ma'lum bir etnik guruhning (xalqning) siyosiy va huquqiy an'analari doirasida mustahkamlangan va uzatiladigan ijtimoiy qadriyatlarning o'ziga xos xususiyatlarini belgilaydi. “Etnik hamjamiyat” hodisasining o‘zini aniq tasavvur qilish, u yoki bu xalqning bir butunga birlashishi va birlashishiga, tarixiy jarayonning o‘ziga xos mustaqil subyekti sifatida harakat qilishiga qanday bog‘lanishlar imkon berishini bilish orqaligina bu omillarni keltirib chiqarish va tushunish mumkin.

Biz etnos (millat) degan ijtimoiy-madaniy kontseptsiyaga amal qilamiz. Bu rus fanida an'anaviy ravishda ustunlik qiladi. Bir vaqtlar taniqli mahalliy huquqshunos V.P.Danevskiy siyosiy kontekstda ko'rib chiqiladigan millat tushunchasini "madaniy ma'noda" ifodalangan millatdan ajratgan. U milliylik belgilarini ham shakllantirgan: hudud, kelib chiqishi umumiy; til; raqamli chiziq -