I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

 

---

60 
8-jadval 
Kungaboqar urug‘ining sifat ko‘rsatkichlari 
Ko‘rsatikichlar 
Tayyorlanayot-
gan urug‘lar 
uchun me’yori, 
% 
Korxonaga 
qayta ishlashga 
berilayotgan 
urug‘lar 
me’yori, % da 
Joylanishi bo‘yicha urug‘lar namligi 
Janubiy 
Markaziy 
G‘arbiy 
12,0 
13,0 
14,0 
15,0 
17,0 
19,0 
6,0 
7.0 
8.0 
Iflos aralashma miqdori, 
% gacha 
1,0 
10,0 
5,0 
Moyli aralashma miqdori, 
% gacha 
3,0 
7,0 
7,0 
Urug‘dagi moyni kislota soni, mg 
KOHda, gacha 
oliy nav 
I-nav 
II-nav 
1,3 
2,2 
4,0 
- 
- 
- 
1,3 
2,2 
4,0 
9-jadval 
Maxsar urug’ining sifat ko‘rsatkichlari 
Ko’rsatkich 
Bazis me’yorlar 
Chegaraviy me’yorlar 
Namlik, % 
13,0 
15,0 dan yuqori emas 
Aralashmalar miqdori, %:
Iflos aralashmalar 
2,0 
5,0 
yog’li
4,0 
- 
jami 
15,0 dan yuqori emas 
Zarakunandalar bilan zarar-
langanligi 
Ruxsat etilmaydi 
Kana 
bilan 
zarar-
lanishiga yo’l qo’yiladi 
10-jadval 
Soya urug’ining sifat ko‘rsatkichlari 
Kо‘rsatkichlari 
Bazis me’yorlar 
Chegaraviy 
me’yorlar 
Namligi, %, yuqori emas 
12.0 
18.0 
Aralashmalar miqdori, % 
iflos aralashmalar 
2.0 
5.0 
yog‘li 
6.0 
- 
jami 
- 
15.0 
Moyli o’simliklarning qo’llanilishiga qarab guruhlarga bo’linishi. Xalq 
xo’jaligida ishlatilishiga qarab moyli o’simliklar bir necha guruhlarga bo’linadi. 

---

61 
Agar o’simlik asosan urug’idan yog’ olishga mo’ljallangan bo’lib, qolgan 
mahsulotlar yog’ga nisbatan qiymatsizroq bo’lsa, ularni moyli o’simliklar deb 
atash mumkin. Kungaboqar, kanakunjut, maxsar, tung moyli o’simlik deb ataladi.
Ikkinchi guruhga tolali-moyli o’simliklar kiradi. Ulardan yog’ olish bu 
o’simliklarni yetishtirishning yagona maqsadi hisoblanmaydi. Tolali-moyli 
o’simliklarga paxta, zig’ir, kanop kiradi.
1860 yilgacha paxta asosan tola olish uchun yetishtirilgan, urug’lar esa paxta 
tozalash zavodlarining chiqindilari hisoblangan. Paxta chigiti 120 yildan beri yog’ 
olish uchun ishlatilib kelinayotgan bo’lsada, uning moyliligi o’zgarmasdan qolgan. 
Chunki paxta selektsiyasi tola sifatini oishirishga qaratilgan. Taqqoslash uchun 
kungaboqar urug’ini moyliligi 30 yil davomida ikki marta oshirilganligini aytib 
utish mumkin.
Zig’irning tola va yog’ olish vazifalari bir-biri bilan raqobatlashib 
kelmoqda. Texnik qiymatga ega bo’lgan zig’ir yog’i olishga intilish urug’lar 
moyliligini oshirishga olib keldi.
Uchinchi guruhga efirmoyli o’simliklar kirib, ularning urug’lari yog’lar 
bilan birga efir moylariga ham ega. Efir moyli o’simliklar vakiliga koriandr kiradi.
Moyli o’simliklarning yana ikkita guruhi urug’lari yog’ga boy bo’lsada, 
urug’ni lipid bo’lmagan qismi xalq xo’jaligida katta ahamiyatga ega. Bularga 
birinchidan oson hazm bo’ladigan ozuqaviy oqsillarga ega o’simliklar – oqsilli-