I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

onalikning turlichaligi, ya’ni rivojlanayotgan urug’ onalikning turli joyida 
joylashuvi hisoblanadi.
Masalan, paxta ko`sagida urug’larning shakllanish tezligi gullarning 
poyada joylashuviga bog’liq bo`ladi (5-jadval). Poyaga yaqin joylashgan 
ko`saklar tezroq rivojlanadi.
5-jadval 
Paxta ko`sagining poyada joylashuvining chigit sifatiga ta’siri 
 (X. X. Yenileyev va V. P. Solovyov, 1960) 
Poya shoxining 
raqami 
Bitta ko’sagida urug’ 
miqdori (o’rtacha) 
 
1000 urug’ning 
massasi, g 
 
Urug’ namligi, 
% 
1-3 
32,8 
135 
7,32 
4 
33,7 
135 
7,22 
5 
35,3 
134 
7,10 
6 
36,1 
134 
7,07 
7 
36,7 
133 
7,22 
8 
38,0 
129 
- 
Kanakunjut urug’larining kimyoviy tarkibi ular shakllangan ko`sakchaning 
poyada joylashuviga bog’liq bo`ladi. Markaziy o`q poyada joylashgan guldan hosil 
bo`lgan urug’lar yon shoxlarda hosil bo`lgan urug’larga nisbatan yog’ga boy va 
tarkibida ritsinol kislota miqdori ko`p bo`ladi. Poyaning turli joylarida rivojlangan 
zig’ir urug’lari ham tarkibi, to`planadigan lipidlar miqdoriga ko`ra va alohida 
urug’larning massasi bilan farq qiladi.
Bitta to’pgulda urug’lar miqdori 
qanchalik ko`p bo`lsa, ular
ning xossalari va 
kimyoviy tarkibi
ham shunchalik turlicha bo`ladi. Sifatning turlicha bo`lishini 
kungaboqar misolida kuzatish mumkin (5-rasm). Yetilish vaqtida kungaboqarning 
gul kosasida 8 minggacha urug’ mavjud bo`ladi. Kungaboqar soyabonining o`ziga 
xos tuzilishi urug’lar yetiladigan naysimon gullarning o`ziga xosligini belgilaydi. 
Naysimon gullarning ochilishi soyabonning chetlaridan markazga qarab o`zgarib 
boradi. Bunday zonalar 6-12 ta bo`lib, har kuni bitta zona gullari ochiladi va 
soyabonning gullash davri 6-12 kun davom etadi.

---

51