I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

Kungaboqar urug’larining fizik-mexanik xossalari 
 
Fraktsiya 
 
Absolyut 
massa, g 
 
Nisbiy 
zichlik 
Miqdori, % 
yadrodagi 
yog’ 
yadrodagi 
oqsil 
luzga 
urug’dagi 
yog’ 
Dastlabki 
turkum 
87,2 
0,722 
59,8 
24,3 
24,2 
45,7 
3 x 3,5 mm fraktsiya, d >7 mm 
Og’ir 
107,8 
0,755 
59,2 
25,9 
23,0 
46,0 
Yengil
90,6 
0,565 
57,1 
26,2 
28,8 
41,2 
3 x 3,5 mm fraktsiya, d = 6 -7 mm 
Og’ir 
94,8 
0,779 
60,5 
24,6 
23,0 
47,0 
Yengil
78,5 
0,609 
60,5 
23,5 
26,4 
45,0 
3 x 5 mm fraktsiya, d = 5-6 mm 
Og’ir 
76,7 
0,814 
62,3 
23,7 
21,0 
49,6 
Yengil
64,0 
0,685 
62,0 
21,7 
24,8 
47,1 
12-jadvaldan ko’rinib turibdiki, urug’larning yirikligi va moyliligi orasida 
teskari bog’liqlik, nisbiy zichlik, absolyut massa va urug’larning moyliligi 
o’rtasida to’g’ri bog’liqlik, bu ko’rsatkichlar va luzgalik o’rtasida teskari bog’liqlik 
mavjud. 
Shu bilan birga, urug' massasining faqat o’lchamlari boyicha fraktsiyalash 
uni past va yuqori moyli qismlarga ajratishga imkon bermaydi.
Urug’larning aerodinamik xossalari urug’larning shakli, absolyut massasi 
va nisbiy zichligiga bog’liq. 
Urug'larning holati 
havo
ularning qatlami orqali 
o'tkazilganda (tozalash, quritish, faol shamollatish, pnevmotransport orqali tashish 
va boshqa texnologik jarayonlarda) havoning tezligi bilan aniqlanadi. 
Havo tezligi kichik bo’lganida urug’lar qo’zg’almaydi, havo ular orasidan 
filtrlangandek o’tadi. Tezlik ortishi bilan urug’lar qatlamda qolgan holda bir 
biriga nisbatan harakatlanadi va qatlamning hajmi ortadi. Bunday qatlam 
qaynovchi yoki mavhum qaynash qatlami deb ataladi. Qaynovchi qatlamda har bir 
urug’ vazniga teng bo’lgan havo oqimining ta’siriga uchraydi. Havoning urug’lar 
muallaq holatda bo’ladigan tezligi kritik yoki o’ralashish tezligi deb ataladi. Bu 
tezlik oshganda urug’lar havo oqimi bilan olib ketiladi.

---

70 
O’ralashish tezligi urug’ning yelkanligiga - urug’ning eng katta kesimning 
havo oqimiga perpendikulyar bo'lgan proektsiya maydonining urug' massasiga 
nisbatiga bog’liq.
Urug’larning kritik tezligi quyidagi tenglamadan aniqlanadi, m/sek: 
h
u
e
kr
K
d
V



,
bu yerda: d
e 
-
urug’larning ekvivalent diametri, m; 
u

va 
h

- urug’ va havoning nisbiy zichligi, 
kg/m
3
; K-urug’larning aerodinamik qarshilik koeffitsienti (kungaboqar urug’lari uchun 
0,184...0,279, soya urug’i uchun 0,190...0,229). 
Qarshilik koeffitsientining son qiymati, zarracha sirtining holatiga, shakliga 
va havo oqimidagi zarrachaning holatiga bog’liq.
13 -jadval