I bob. " Lоgistikа" fаnining mоhiyati vа mаzmuni

2.3 O ‘zbekistonda logistika markazlari
Bugungi kunda 0‘zbekistonda uchta logistika markazlari tashkil etilgan va faoliyat ko‘rsatib kelmoqda:
1. Navoiy sh ah ar aeroporti bazasida xalqaro interm odal logistika Markazi.
2. «Angren logistika m arkazi» yopiq aksiyadorlik jam iyati.
3. Namangan viloyatidagi «Pop logistika markazi» unitar korxonasi.
Navoiy shahar aeroporti bazasida xalqaro interm odal logistika Markazi 0‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008-yil 31-dekabrdagi PQ-1027-sonli «Navoiy shahar aeroporti bazasida xalqaro interm odal logistika markazini tashkil etish choralari to‘g‘risida»gi qaroriga asosan respublika transporttranzit
infratuzilmasini yanada rivojlantirish va Navoiy erkin industrial iqtisodiy zonaga logistika xizmatlarini ko‘rsatish maqsadida « 0 ‘zbekiston havo yo‘llari» Milliy aviakom paniyasi tarkibida tashkil etilgan. Unga muvofiq, Navoiy xalqaro aeroporti «Korean Eyr» aviakom paniyasi boshqaruviga 31-dekabr 2013-yilgacha topshirilgan; Intermodal logistika markazini barpo etish maqsadida import qilinadigan tovar jihozlar bojxona to‘lovidan ozod qilingan; «Korean Eyr» aviakom paniyasi va u n in g personali daromad (foyda) solig‘i to‘lashdan ozod qilingan.
DAK, « 0‘zqurilish materiallari» AK va Oziq-ovqat va yog‘im sanoat Uyushmasi kabi ta ’sischilar tomonidan turli kategoriyadagi yuklarni qabul qilish va qayta ishlash, shuningdek , ularni Farg‘ona vodiysiga avtomobil transporti orqali yetkazish maqsadida tashkil etilgan. Keyinchalik, 0‘z.R.VMning 2012-yil 8-maydagi 128-sonli va 31-maydagi qarorlari asosida Angren logistika markazining samarali faoliyat ko‘rsatishini ta’minlash hamda uning modd iy -texnik bazasini yanada mustahkamlash chora tadbirlari belgilangan. Hozirda transit y u k te rm in ali 8,6 ga maydonni egallaydi hamda omborxonalar, temir y o ‘llar va boshqa inshootlar bilan jihozlangan .
«Pop logistika markazi» unitar korxonasi 0‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013-yil 26-fevraldagi 56-sonli «Namangan viloyatida multimodal logistika markazini va uning faoliyatini tashkil etish to ‘g‘risida»gi qaroriga asosan Farg‘ona vodiysining transport-logistika infratuzilm asini zamonaviy talablarga muvofiq takomillashtirish, tadbirkorlik faoliyati subyektlari o‘rtasidagi kooperatsiya aloqalarini yanada kengaytirish, yuk tashish hajmlarini ko‘paytirish, yuklarni o ‘z vaqtida va uzluksiz yetkazib berish uchun qulay shart- sharoitlar yaratish, shuningdek, mintaqaning temiryo‘1 infratuzilmasidan samarali foydalanish maqsadida « 0‘zbekiston temiryo'llari»
DATК tarkibida tashkil etilgan. Mazkur qarorga muvofiq, Pop logistika markazida yuklarni ishlash hajmlarini yiliga 4 m ln. tonnagacha yetkazish belgilandi; transportning har xil turlari bilan tashishning o‘zaro bog‘liq jarayonini, shu jumladan «Qamchiq» dovoni orqali yuklarni tashish uchun «Angren logistika markazi» YAJ ning avtotransport vositalari parkidan samarali foydalanish asosida tashkil etish belgilandi; Farg‘ona mintaqaviy temiryo‘1 bog‘lanmasining ixlisoslashtirilgan stansiyalaridan foydalanib, Angren logistika markazi YAJ bilan o‘zaro toTiq bog‘liq holda Farg‘ona vodiysi hududida yuklarni yetkazib berishning yagona multimodal sxemasini ta’minlashi belgilandi; Logistika m arkazini qurish doirasida chetdan olib kelingan tovarlar bojxona to‘lovidan, bajariladigan ishlar qo‘shilgan qiymat solig‘idan 2014-yil 1-yanvargacha ozod qilindi.
0‘zbekistonda 2011—2015-yillarda transport infratuzilmasi qurilishining asosiy ustuvor yo‘nalishlari quyidagilar:
1. Respublikaning barcha mintaqalarini puxta birlashtiradigan yagona milliy transport tizimini yaratish bo‘yicha loyihalarni amalga oshirishni jadallashtirish, 0 ‘zbekiston milliy magistrali tarkibiga kiradigan, xalqaro standartlarning yuksak talablariga javob beradigan, zamonaviy sement-beton va asfalt-beton qoplamalar bilan ta’minlangan to‘rt polosali yo‘l uchastkalarini qurish va rekonstruksiya qilishni kengaytirish, Qamchiq dovonidan o‘tadigan avtomobil yo‘llarini rekonstruksiya qilish.
2. Respublikaning temiryo‘l transportini jadal rivojlantirish va modernizatsiya qilish, tem iryo‘llar rekonstruksiyasini amalga oshirish, Toshkent-Samarqand yuqori tezlikdagi tem iryo‘l liniyasini jihozlash ham da ishga tushirish, Buxoro va Qarshi shaharlarigacha bo‘lgan temiryo‘1 uchastkalarini elektrlashtirish, harakatdagi temiryo‘1 tarkibini zamonaviy yuqori unumli lokomotivlar, yuk
tashuvchi va yolovchilarga mo‘ljallangan vagonlar bilan yangilash.
3. Havo kemalari parkini dunyoning yetakchi Boing va Aerbas aviakom paniyalarining zam onaviy, har jihatdan qulay va tejamli samolyotlari bilan tubdan yangilash hisobiga aviatsiyada tashishning moddiy-texnika bazasini yanada rivojlantirish va mustahkamlash, ularga servis xizmati ko‘rsatishni tashkil etish, Toshkent shahri va respublikaning viloyat m arkazlarida aeroportlar qurish va rekonstruksiya qilish ham da u ning negizida tranzitni ham hisobga olganda yuk tashish hajmlarini oshirish.
4. Transportda yuk tashishni tashkillashtirish va boshqarish tizimini yanada takomillashtirish, xalqaro talab va standartlarga javob beradigan, ko‘p maqsadli zamonaviy samarador transport- tranzit infratuzilmasini yaratish, har yili transport turlari — avtomobil, temiryo‘1 va aviatsiya transporti tomonidan transport xizmati ko‘rsatishda tutashlikni ta ’minlash, Angren shahridagi va
Navoiy shahri aeroporti negizidagi logistika interm odal markazlarining moddiy-texnika bazasini mustahkam lash va faoliyat yuritish sam aradorligini oshirish.
5. Milliy avtomagistral yoqasi va temiryo‘llar bo‘ylab infratuzilma va servis obyektlarini qurish hamda rekonstruksiya qilish, avtomobil va temiryo‘1 magistrallarida qatnovchilar uchun xalqaro standartlarga javob beradigan shart-sharoitlarni yaratish.
6. 0‘zbekiston milliy avtomagistralini rekonstruksiya qilish va rivojlantirish uchun qo'shimcha zamonaviy yo‘l-q urilish texnikasining o‘z vaqtida xarid qilinishini ta’minlash , yo‘l qurilishida zamonaviy qurilish texnologiyalarini, uskunalar va sifatli materiallarni qo'llash.


Xulosa
Mаmlаkаtimiz Buyuk Ipаk yo’li chоrrаhаsidа jоylаshgаn. SHu munоsаbаt bilаn аytish jоizki, Yеvrоpа Ittifоqi vа Jаnubi-SHаrqiy Оsiyo mаmlаkаtlаri o’rtаsidа tоvаr аyirbоshlаsh muntаzаm оrtib bоrmоqdа vа bu bоrаdаgi ko’rsаtkich yiligа bir trilliоn АQSH dоllаri miqdоridа bаhоlаnmоqdа. SHuning 20 milliаrd dоllаri trаnspоrt sаrf-hаrаjаtlаri ulushigа to’g’ri kеlаdi. Mаmlаkаtimizdа хаlqаrо trаnzitdаn fоydаlаnish vа хаlqаrо trаnspоrt kоmmunikаtsiyalаri tizimidа kеng ishtirоk etish uchun qulаy imkоniyatlаr mаvjud. Bundаy yondаshuv milliy kоmpаniyalаr uchun hаm fоydаli. Nеgаki, bu ulаrgа kеng ko’lаmli kоrpоrаtiv tizimlаrni tаshkil etish uchun qulаy shаrоit yarаtаdi. SHu sаbаbli rеspublikаmizdа аvtоtаshishlаr imkоniyatlаri vа mаhаlliy hаmdа хоrijiy kоrхоnаlаrgа lоgistikа хizmаtlаrini ko’rsаtish mехаnizmini rivоjlаntirish mаqsаdgа muvоfiqdir. SHu bilаn birgа, O’zbеkistоn tоvаrlаr vа хizmаtlаr ekspоrti hаmdа impоrti hаjmini yildаn-yilgа оshirmоqdа.
Mаmlаkаtimizdа trаnspоrt sоhаsidа turli mulkchilik shаkligа egа 5300 dаn ziyod kоmpаniya vа firmа fаоliyat yuritmоqdа. YAlpi ichki mаhsulоtning 12 fоizi trаnspоrt sоhаsi ulushigа to’g’ri kеlаdi. “O’zbеkistоn hаvо yo’llаri” milliy аviаkоmpаniyasi hаr yili byudjеtgа 1 milliоn 300 ming АQSH dоllаridаn оrtiq, “O’zbеkistоn tеmir yo’llаri” dаvlаt аksiоnеrlik kоmpаniyasi esа 1 milliоn 120 ming dоllаr mаblаg’ kеlib tushishini ta’minlаydi. Jаmi хаlqаrо tаshishlаrning 75 fоizi tеmir yo’l trаnspоrtidа аmаlgа оshirilаdi. O’zbеkistоn tеmir yo’llаr uzunligi bo’yichа dunyoning dаstlаbki o’ttiztа dаvlаti qаtоrigа kirаdi. Mаmlаkаtimiz ichki tаshishlаrining 65 fоizi esа аvtоmоbil trаnspоrti ulushigа to’g’ri kеlаdi. YUk оqimlаri surъаtining o’sishi, hаrаkаtlаnаdigаn trаnspоrt tаrmоg’ini rivоjlаntirish bo’yichа O’zbеkistоn MDHdа birinchilаrdаn hisоblаnаdi.
Sоhа mutахаssislаrining fikrichа, O’zbеkistоn trаnspоrt kоmmunikаtsiyalаri nuqtаi nаzаridаn nоqulаy еrdа jоylаshgаn. YAqin dеngiz bаndаrgоhigаchа mаmlаkаtimizdаn chiqаdigаn yuklаr kаmidа ikki dаvlаt chеgаrаsidаn o’tishi lоzim. Bu esа tаriflаr vа, pirоvаrd nаtijаdа, tоvаr nаrхining оshishigа sаbаb bo’lmоqdа. Tоvаr qiymаtining 100 fоizidаn 40 fоizi lоgistikа uchun sаrflаnаdi.
Sоhа mutахаssislаrining fikrichа, O’zbеkistоn trаnspоrt kоmmunikаtsiyalаri nuqtаi nаzаridаn nоqulаy еrdа jоylаshgаn. YAqin dеngiz bаndаrgоhigаchа mаmlаkаtimizdаn chiqаdigаn yuklаr kаmidа ikki dаvlаt chеgаrаsidаn o’tishi lоzim. Bu esа tаriflаr vа, pirоvаrd nаtijаdа, tоvаr nаrхining оshishigа sаbаb bo’lmоqdа. Tоvаr qiymаtining 100 fоizidаn 40 fоizi lоgistikа uchun sаrflаnаdi.
Rеspublikаmiz tаshqi iktisоdiy fаоliyati vа tаshqi iqtisоdiy siyosаtining muхim yo’nаlishlаridаn biri rеspublikаmiz vа Mаrkаziy Оsiyo Rеspublikаlаrining trаnspоrt-trаnzit vа lоgistikа infrаtuzilmаsini rivоjlаntirish hisоblаnаdi. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеnti SH.M.Mirziyoеv pаrlаmеntgа Murоjааtnоmаsidа O’zbеkistоn Rеspublikаsining tаshqi sаvdо yuklаrini jаhоndаgi hаmdа mintаqаdаgi аsоsiy bоzоrlаrgа оlib chiqаdigаn ishоnchli trаnspоrt vа trаnzit yo’lаklаrini izchil shаkllаntirishgа аlоhidа e’tibоr qаrаtish lоzimligini qаyd etgаn edi. Logistika nisbatan yosh ilmdir, shuning uchun kontseptual qurilma va terminologiya bilan bog'liq ko'plab masalalar bozor munosabatlarining rivojlanishi bilan doimo yangilanib, o'zgarib, yangi mazmun bilan to'ldiriladi. Misol uchun, bugungi kunda o'zbek, rus adabiyotida uch o'nlab turli xil logistika ta'riflari mavjud. Biroq, uning asosida logistika butunlay yangi va amalda ma'lum bo'lmagan hodisa emas. Ratsionalizatsiya muammosi doimo diqqat markazida bo'lgan. Logistika yangiliklari, birinchi navbatda, korxonalarning iqtisodiy amaliyotida ustuvorliklarni o'zgartirishdan iborat. Ikkinchidan, yangilik qayta tiklash jarayonida moddiy qadriyatlar harakati masalalariga har tomonlama kompleks yondashishdan iborat.
Logistika moddiy va axborot oqimlari, ishlab chiqarish, boshqarish va marketing bilan bog'liq jarayonlarni muvofiqlashtirishni o'z ichiga oladi, shuningdek, iqtisodiy amaliyotda kelishuvlardan foydalanishni nazarda tutadi. Natijada, oqimlarning harakatlanishi ko'pincha logistika zanjiri ishtirokchilarining to'g'ridan-to'g'ri qarama-qarshi maqsadlariga erishadi, bu esa logistikaning turli xil munosabatlarni muvozanatlash, optimallashtirish va muvofiqlashtirish funktsiyasining bajarilishini ko'rsatadi. Bu sizga mol-mulkning turli funktsiyalarini alohida boshqarishdan uzoqlashishga va ularni integratsiya qilishga imkon beradi. Bu faoliyatning umumiy natijasiga olib keladi, bu esa shaxsiy ta'sirlar miqdoridan bir necha barobar ko'pdir.
Transport-logistika xizmatlari samaradorligini oshirish uchun quyidagi takliflarni amalga oshirishni lozim deb hisobladim:
transport-logistika tizimiga xorijiy va mahalliy investitsiyalarni keng jalb qilish orqali mamlakatimizning barcha hududlarida zamonaviy logistika markazlarini barpo etish va ulardan samarali foydalanish borasidagi ishlarni jadal sur'atlarda davom ettirish ko'zlangan natijaga erishishni ta'minlaydi.
O`zbekiston milliy iqtisodiyotini modernizatsiya qilish Tovar oqimlarini boshqarishning logistika usullarini joriy etish va rivojlantirishni ob`ektiv talab qildi. Tovar ayirboshlash sohasida sezilarli o`zgarishlar yuz berdi, logistika konsepsiyasiga asoslangan tovarlarni yetkazib berishning yangi usullari va texnologiyalari qo`llanila boshlandi, logistika oqimlarini tashkil etishning yangi shakllari va usullari paydo bo`ldi. Buning sababi shundaki, mahsulot narxi 70% dan ortiq logistika xarajatlari, ya`ni transport, saqlash, qadoqlash va boshqa.