I-bob. Axloqiy tarbiyaning mohiyati, vazifalari, usullari 5

Axloqiy tarbiyaning asosiy vazifalari:
1. Axloqiy ongni shakllantirish;
2. Axloqiy tuyg'ularni tarbiyalash va rivojlantirish;
3. Axloqiy xulq-atvor ko'nikmalari va odatlarini rivojlantirish.
Axloqiy bilim berish bir qancha tarbiyaviy vazifalarni bajaradi,inson hayoti va madaniyatining axloqiy qadriyatlari to‘g‘risida keng tasavvur,tushunchalar beradi.Axloqiy tasavvurlar,qarash,mulohaza,baho berish kabi tushunchalarni shakllantirishga va shu asosda axloqiy e‘tiqodni yuksaltirishga ta‘sir ko‘rsatadi.
Axloqiy tarbiyaning asosiy tamoyillari :

1. 
   Axloqqa doir tarbiyaviy ishning ma‘lum maqsadga qaratilganligi;
   
2. 
   Ta‘lim tarbiya ishiga bola shaxsini hurmat qilgan holda yondashish;
   
3. 
   Axloqiy tarbiya ishini hayot va zamin bilan birga olib borish;
   
4. 
   Bolalarni faolligi;
   
5. 
   Jamoada tarbiyalash.
   

Axloqiy tarbiya metodlari:

1. 
   Axloqiy ongni,axloqiy tasavvur va bilimlarni,ularni bajarish xohishini shakllantirishga qaratilgan metodlar.
   
2. 
   Madaniy xulq-atvor,ijobiy munosabatlarni shakllantirishga qaratilgan metodlar.
   
3. 
   Axloqiy his tuyg‘ular va munosabatlarni rag‘batlantirishga qaratilgan yordamchi metodlar
   

2. Axloqiy tarbiyaning yosh xususiyatlari

Bolalar axloqiy tushunchalarni o‘zlashtirishdan, avvalo, vakillik darajasida uning mazmunini to‘liq o‘zlashtirishgacha bo‘lgan uzoq yo‘lni bosib o‘tadilar.Shakllanayotgan axloqiy g‘oyalar bolalarning xulq-atvorida, atrofdagilarga munosabatida tartibga soluvchi rol o‘ynay boshlaydi. Boshlang'ich maktab yoshi axloqiy qoidalar va me'yorlarni o'zlashtirishga moyillikning kuchayishi bilan tavsiflanadi. Axloqning dastlabki asoslari shakllanmoqda. Ota-onalar, tengdoshlar, o'qituvchilar bilan munosabatlarda xulq-atvorning rivojlanishi, tabiatga axloqiy munosabat, atrofdagilarga g'amxo'rlik qilish, mehnatga qadrli munosabat shakllanadi. Boshlang'ich maktab yoshidagi shaxsning axloqiy rivojlanishini belgilovchi ta'limning o'zagi bolalar o'rtasida insonparvarlik munosabati va munosabatlarini shakllantirish, his-tuyg'ularga tayanish, hissiy sezgirlikdir.
O'smirlik davrida umuminsoniy qadriyatlar (do'stlik, mehr-oqibat va boshqalar) bilan tanishtirish, insonparvarlik, adolat, mas'uliyat, xayrixohlik va boshqa fazilatlarni shakllantirish. shuningdek, axloqiy o'z-o'zini takomillashtirish qobiliyatlari va ko'nikmalari. Axloqiy tajribani shakllantirish. Jamoa ichidagi munosabatlarni, o'smirlarning tarbiya darajasini o'rganish. Barcha faoliyatda bir jihatni ta'kidlash. Ta'limning guruh va individual shakllaridan foydalangan holda o'smirning tashqi ko'rinishi va nutqi estetikasi, sanitariya-gigiyena madaniyati, tengdoshlar va kattalar bilan muloqot shakllari, jinslar o'rtasidagi munosabatlar odob-axloq qoidalari va boshqalar kabi muammolarni hal qilish, axloqiy jihatdan og'ishlarning oldini olish. rivojlantirish, kattalar va tengdoshlar bilan nizolarning oldini olish. O'smirlik davrida axloqiy qadriyatlar tizimi (mehnat, ijod, sevgi, mas'uliyat va boshqalar) o'zlashtiriladi, bu faoliyat axloqiy o'zini-o'zi takomillashtirish muammolarini hal qilish bilan birlashtiriladi.
O‘rta maktab o‘quvchilarining o‘z-o‘zini anglashi va dunyoqarashining asosiy tarkibiy qismi sifatida ma’naviyat shakllanadigan suhbatlar, matbuot anjumanlari, uchrashuvlar va boshqalarni tashkil etish. talabalar. Bolalarning yoshini hisobga olgan holda, axloqiy xulq-atvor normalarini 3 darajaga bo'lish mumkin: 5 yoshgacha bo'lgan bola biror narsani taqiqlash yoki rad etishga asoslangan ibtidoiy xatti-harakatlar qoidalarini o'rganadi. Agar chaqaloq ushbu elementar me'yorlarga rioya qilishga o'rgatilgan bo'lsa, boshqalar bu chaqaloqni yaxshi tarbiyalangan bola deb hisoblashadi. 10-11 yoshga kelib, o'smir atrofidagi odamlarning holatini hisobga olishi kerak va uning mavjudligi nafaqat ularga xalaqit bermaydi, balki yoqimli ham bo'ladi. Agar birinchisi o'zlashtirilmagan bo'lsa, axloqiy tarbiyaning ikkinchi darajasi haqida gapirishning ma'nosi yo'q. 3-darajada (12-14 yoshda) tamoyil o'zlashtiriladi: “Atrofingizdagi odamlarga yordam bering! Bolalarning axloqiy ongi va xulq-atvori birlikda shakllanadi - bu pedagogikaning asosiy tamoyilidir.Bolalarda kattalar va tengdoshlar bilan munosabatlarda yangi xususiyatlar paydo bo'ladi. Bolalar kattalar bilan mazmunli muloqotga faol qiziqish bildiradilar. Voyaga etgan odamning obro'si, uning qadr-qimmati xulq-atvorda jiddiy rol o'ynashda davom etmoqda.
Mustaqillik va xulq-atvorni anglashning o'sishi o'rganilgan axloqiy me'yorlar bo'yicha harakatlarda rahbarlik qilish qobiliyatini rivojlantirishga olib keladi. Axloqiy xulq-atvorni tarbiyalash - axloqiy xatti-harakatlar va axloqiy odatlarni shakllantirish. Harakat insonning atrofdagi voqelikka munosabatini tavsiflaydi. Axloqiy xatti-harakatlarni uyg'otish uchun tegishli sharoitlarni yaratish, o'quvchilarning hayotini ma'lum bir tarzda tashkil etish kerak. Axloqiy odat - axloqiy ishlarni bajarishga bo'lgan ehtiyoj. Odatlar yotoqxona qoidalariga, xulq-atvor madaniyatiga, tartib-intizomga asoslangan bo'lsa, oddiy bo'lishi mumkin va o'quvchida muayyan ahamiyatga ega bo'lgan faoliyatni amalga oshirishga ehtiyoj va tayyorlikni yuzaga keltirganda murakkab bo'lishi mumkin. Odatning muvaffaqiyatli shakllanishi uchun bolalarni harakatga undaydigan motivlar ularning ko'zlarida muhim bo'lishi, bolalar o'rtasida harakatlarni bajarishga munosabat hissiy jihatdan ijobiy bo'lishi va agar kerak bo'lsa, bolalar natijalarga erishish uchun ma'lum iroda harakatlarini ko'rsatishga qodir.