I bob. Eng qadimgi va antik davrda german qabilalarining ijtimoiy-iqtisodiy hayoti

1.2 Qadimgi German qabilalarida ijtimoiy-iqtisodiy hayot: Chorvachilik va dehqonchilik
Nemislar kichik qishloqlarda, uylarda yashashgan, odatda maxsus rejasiz tarqalib ketishgan. Aholi punktlari daraxtsiz joylarda, odatda daryo vodiylarida, pasttekisliklar orasidagi tepaliklarda joylashgan. Bu klasterlarni ibtidoiy, bokira o'rmonlarning ulkan uchastkalari ajratib turardi. O'rmonlar qabilalarning tabiiy chegarasi edi. Qishloqlar uzoq muddatli bo'lib, bu nemislarning ko'chmanchi, sarson-sargardon turmush tarzi haqida xabar bergan Rim manbalarining (Sezar, Tatsit, Strabon va boshqalar) to'g'riligiga shubha qilish imkonini beradi. Qishloqlar katta-kichikligi bo‘yicha turlicha bo‘lgan, ba’zan esa o‘ndan ortiq uylar bo‘lgan.
Ammo kichik qishloqlar ustunlik qildi. Nemis aholi punktlarining o'ziga xos xususiyati manor binolari edi: har bir turar-joy binosi qo'shimcha binolar va bog'lar bilan o'ralgan edi. Bunday mulklar to'siqlar bilan o'ralgan va ko'pincha bir-biridan uzoqda joylashgan bo'lib, ba'zan shunchalik ahamiyatliki, ular bitta qishloq yoki fermer xo'jaliklari majmuasini tashkil qiladimi, aniq emas. Uylar hech qanday rejasiz, tartibsiz joylashgan edi. Tarixiy geografiyada bunday rivojlanish tarqoq va tartibsiz deb ataladi. Yog'och va toshdan qurilgan tuproqli (ko'pincha) va chuqurlashtirilgan uylar rangli loy bilan qoplangan bo'lib, Rimliklarga ko'ra, qadimgi aholi punktlariga qaraganda ancha yomon nemis landshaftiga estetikani kiritgan.
Iqtisodiyot. Qadimgi nemislar iqtisodiyotining asosini dehqonchilik va chorvachilik tashkil etgan. Ammo janubda va g'arbda yashagan keltlardan farqli o'laroq, ular ichida bo'lgan yaqin asrlar oldin yangi davr chuqur haydashga imkon beradigan og'ir shudgor, nemislar ko'p asrlar davomida ibtidoiy raldan foydalanganlar, ular aylanmadi, faqat er qatlamini kesib tashladilar. Sohil va qirgʻoqboʻyi qabilalar orasida baliqchilik va ovchilik muhim oʻrin tutgan. Rim mualliflarining nemislar orasida qishloq xo'jaligining zaif rivojlanishi haqidagi xabarlari endi ishonchni uyg'otmaydi. Miloddan avvalgi 1-ming yillik oʻrtalariga oid baʼzi qishloqlar atrofida arxeologlar 2 dan 200 gektargacha boʻlgan maydonlarga boʻlingan dalalarni topdilar. Bu maydonlar ham alohida oilalarga, ham butun jamoalarga tegishli bo'lishi mumkin. Ehtimol, tartibsiz almashlab ekish qo'llanilgan bo'lishi mumkin, garchi ko'proq ibtidoiy dehqonchilik va o'rmon ekinlari istisno qilinmagan. Aynan mana shunday dehqonchilik amaliyotlari takroriy haydash va muntazam almashlab ekishga odatlangan rimliklarning guvohi boʻlishi mumkin, nemislar asosan chorvachilik bilan shugʻullanadilar va ular “dehqonchilikda unchalik tirishqoq emaslar”1 degan fikr paydo boʻlishi mumkin. Bundan tashqari, rimliklar bilan chegaradosh ko'plab qabilalar ko'chirish jarayonida edi, bu ularning ko'chmanchi hayotini taklif qildi. Nemislar arpa, jo'xori, bug'doy, javdar yetishtirdilar. ⁸