I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

Tayanch tushunchalar: yopiq sistema, impulsning saqlanish qonuni.
1. Yopiq sistemaga ta’rif bering va uni misollar bilan tushuntiring.
2. To‘g‘ri chiziq bo‘ylab qarama­qarshi yo‘nalishda harakat qilayotgan massasi va 
tezliklari bir xil jismlarning to‘qnashishdan oldingi impulslar yig‘indisi nimaga 
teng bo‘ladi?
3. 2­savolda keltirilgan jismlarning to‘qnashgandan keyingi impulslar yig‘indisi 
nimaga teng bo‘ladi?
1. 2 m/s tezlik bilan kelayotgan 30 t massali temiryo‘l vagoni tinch turgan vagonga 
tirkaldi. Tirkalgan vagonlar 1 m/s tezlik bilan harakatlana boshladi. Ikkinchi 
vagonning massasini toping.
2. 6 m/s tezlik bilan yugurib ketayotgan 50 kg massali bola 2 m/s tezlik bilan 
harakatlanayotgan 30 kg massali aravachani quvib yetdi va uning ustiga chiqib 
oldi. Aravachaning bola bilan birgalikdagi tezligi qancha?
km
soat 
50 + 30
50 ּ 8
5
=
km
soat 
km
soat
υ
1
′ = 
. 

---

140
Saqlanish qonunlari
3. 3­tajribada keltirilgan aravachalar massalari mos ravishda 1 kg va 0,5 kg, 
to‘qnashgunga qadar tezliklari esa 2 m/s va 3 m/s bo‘lib, to‘qnashgandan keyin 
birinchi aravacha 1,5 m/s tezlik olgan bo‘lsa, ikkinchi aravacha qanday tezlik 
bilan harakatlana boshlaydi?
38­§. REAKTIV HARAKAT
Reaktiv harakat haqida tushuncha
Puflab shishirilgan havo sharining og‘zini bog‘lamasdan qo‘yib yubor­
sak, shar ajoyib trayektoriya bo‘yicha uchib ketishini kuzatganmiz. Bunda 
impuls ning saqlanish qonuni bajarilib, havo katta tezlikda shar og‘zidan 
bir tomonga, sharning o‘zi esa qarama­qarshi tomonga harakat qiladi. Bu 
hodisa reaktiv harakatga misol bo‘la oladi. 
Yopiq sistemaning bir qismi biror tezlik bilan harakat qilsa, siste­
maning qolgan qismi unga qarama­qarshi yo‘nalishda harakatga