I bob. Mustaqil ta’lim samaradorligini oshirish asosida bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarining kasbiy kompetentsiyalarini rivojlantirish texnalogiyalari nazariy asoslari

Ta’kidlovchi tajriba bosqichida mustaqil ish jarayonida talabalarning interfaol ta’lim metodlari asosida didaktik kompetensiyasini takomillashtirish metodikasi bo‘yicha tajriba-sinov ishlari olib borildi, natijalar tahlil qilinib, dissertant tomonidan tavsiya etilayotgan metodikaning samaradorligi, shuningdek, kasbiy mustaqil ish jarayonida talabalarning didaktik kompetensiyasini takomillashganlik darajasining holati aniqlandi. Mustaqil ish samaradorligini yanada oshirish borasidagi qilingan ishlarni mustahkamlash, hamda qiyinchiliklarni bartaraf etishga doir ko‘rsatmalar, tavsiyalar, bilim, ko‘nikma va malakalarning shakllanganlik darajasini baholash uchun mezonlar ishlab chiqildi. SHakllantiruvchi tajriba-sinov ishlari o‘tkazildi, tadqiqot natijalari amaliyotga tatbiq etildi. Tajriba-sinov ishlari jarayonida mustaqil ishlarni tashkil etish va amalga oshirishda ijobiy natijalarga erishilganligi matematik-statistik metodlar hamda holis ekspertlar tomonidan baholash orqali tasdiqlandi.

Tajriba-sinov ishlarining muvaffaqiyatli kechishi quyidagi ob’ektiv va sub’ektiv omillarning mavjudligi hisobiga ta’minlandi:

1. 
   texnika oliy ta’lim muassasalari Kasb ta’limi yo‘nalishlarida ta’lim-tarbiya jarayonida talabalarning mustaqil ishlashlarini interfaol ta’lim metodlari asosida tashkil etish va o‘tkazishga qaratilgan metodik shart-sharoitlarning yaratilganligi;
   
2. 
   talabalarning mustaqil ish jarayonini interfaol ta’lim metodlari asosida tashkil etish va didaktik kompetensiyasini shakllantirish bo‘yicha tajriba-sinov ishlari olib borilgan texnika oliy ta’lim muassasalarining etarli moddiy-texnik bazaga egaligi;
   
3. 
   talabalarda mustaqil ish jarayonida interfaol ta’lim metodlari, innovatsion, integrativ va differensial yondashuv didaktik kompetensiyani takomillashtirish samarali bo‘lishi o‘z isbotini topganligi;
   
4. 
   mustaqil ish jarayonida talabalarning didaktik kompetensiyasini takomillashtirishda integrativ texnologiyalar modeli, zamonaviy ta’lim vositalari va axborot texnologiyalaridan unumli foydalanilganligi;
   
5. 
   Talabalar mustaqil ish jarayonini takshil etishda pedagogik amaliyotlarni yuqori saviyada tashkil etish va o‘tkazish, fan, ta’lim va ishlab chiqarish integratsiyasi bo‘yicha “Ustoz-shogird tizimi” faoliyatini rivojlantirish, ilmiy-amaliy anjumnlarga tezislar yozish, hisob-grafik ishlari, kurs ishi va kurs loyihasi, bitiruv malakaviy ishlarini bajarishga alohida e’tibor qaratilganligi;
   
6. 
   talabalarning mustaqil ish jarayonini tashkil etish va o‘tkazish bo‘yicha ilg‘or pedagogik xorijiy tajribalarni qiyosiy tahlil qilgan holda ko‘rib chiqilganligi;
   
7. 
   mustaqil ish jarayonida talabalarning didaktik kompetensiyasini takomillashtirish bo‘yicha ta’lim muassasalarida malakali, yuksak pedagogik mahoratga ega professor-o‘qituvchilarning jalb etilganligi;
   
8. 
   oliy ta’lim muassasalarida talabalarning mustaqil ish jarayoniga nisbatan tizimli, innovatsion, integrativ va differensial yondashuvning qaror topganligi;
   
9. 
   mustaqil ish jarayonida talabalarning didaktik kompetensiyasini interfaol ta’lim metodlari asosida didaktik kompetensiyasini takomillashtirishda modulli ta’lim texnologiyasi asosida bilim olishlari, modul tizimi asosida o‘quv-uslubiy majmualar, sillabuslardan hamda elektron kutubxonalardan foydalanish imkoniyatlariga egaliklari va hokazo.
   

SHunday qilib, oliy ta’lim muassasalari Kasb ta’limi yo‘nalishlari talabalarining didaktik kompetensiyasining shakllanish darajasi asosan ular uchun ta’limiy-o‘rgatuvchi faoliyati umumiy maqsad bilan bog‘liq bo‘lmagan alohida operatsiyalardan iborat ekanligini ko‘rsatadi.
O‘rganilayotgan muammoga muvofiq, tajriba-sinovning shakllantiruvchi bosqichi o‘tkazildi, uning davomida texnika oliy ta’lim muassasasi Kasb ta’limi yo‘nalishlari talabalari mustaqil ish jarayonida didaktik kompetensiya modelining samarali ishlashiga yordam beradigan pedagogik sharoitlar tekshirildi.
Birinchi shart-sharoitni tekshirishda, tajriba doirasida texnika oliy ta’lim muassasasi talabalarining didaktik kompetensiyasini shakllantirishga qaratilgan o‘quv jarayoniga mustaqil ishni kuchaytirishning motivatsion usullari kiritildi. O‘qituvchining kirish so‘zi o‘quvchining bajarilgan ishning foydali tomonlari to‘g‘risida xabardor bo‘lishiga hissa qo‘shdi. Agar talaba ish natijalari ma’ruzalarda, darslarga tayyorgarlik jarayonida yoki boshqa usullarda talab qilinishini bilsa, topshiriqlarni bajarishga bo‘lgan munosabat yaxshilanadi va ish sifati keskin o‘zgaradi. Kompyuterlardan foydalangan holda ishbilarmon yoki vaziyatli mashg‘ulotlar o‘quv nazariyasi bo‘yicha veb-kvest yordamida tashkil etildi. Mashg‘ulotlarda talabalarning bilim faolligini oshirish uchun bo‘lajak ma’ruza mavzusi bo‘yicha materialni oldindan o‘rganish usuli ishlatilgan.
Ikkinchi shart-sharoitni tekshirish - didaktik yo‘naltirilgan o‘quv axborot muhiti orqali texnika oliy ta’lim muassasalari talabalarining mustaqil ishini tashkil etishni ta’minlash - zamonaviy ishda texnika oliy ta’lim muassasasi talabalarining didaktik kompetensiyasini shakllantirishga erishish uchun o‘quv jarayonini o‘qitish va boshqarish funksiyalarini amalga oshiradigan zaruriy uslubiy, texnologik va texnik ta’minotga ega bo‘lgan mustaqil ishlash uchun axborot ta’lim resurslari to‘plamini yaratishni o‘z ichiga oladi.
Mustaqil ishlarni tashkillashtirish Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash muhandislarida tashkil etilgan “Axborot-oliy ta’lim muassasa” axborot-ta’lim platformasi asosida amalga oshirildi. Ta’lim, metodik, ma’lumotnomaviy, me’yoriy, tashkiliy va boshqa ma’lumotlar kabi platformaga birlashtirilgan ta’lim resurslari (interfaol elektron o‘quv kurslari, trenajyorlar, testlar, video ma’ruza kurslari va boshqalar) didaktik yo‘naltirilgan, chunki manbalarda taqdim etilgan materiallar yo‘naltirilgan. “Ta’lim nazariyasi” bo‘limini o‘rganish butun o‘quv jarayonini samarali tashkil etish uchun ham zarurdir. Platformada o‘quv nazariyasi bo‘yicha mustaqil ishlash uchun va o‘quv amaliyoti davomida o‘quvchilarimiz tomonidan axborot va ta’lim muhiti mavjud bo‘ladigan o‘quv qo‘llanmalari va mahorat darslari mavjud. O‘quv va ko‘rgazmali materiallar bilan bir qatorda, o‘quv nazariyasi bo‘yicha nazorat va sinov materiallari bo‘yicha ma’lumotlar banki yaratildi. Internetda bo‘lganda, talabalar va o‘qituvchilar forumlar va munozarali mavzular va uchrashuvlar orqali tashkil etilgan to‘liq huquqli o‘zaro hamkorlikni amalga oshirdilar.
Uchinchi shart-sharoit - oliy ta’lim muassasasi Boshlang‘ich ta’limi yo‘nalishlari talabalarini kompetensiyaga asoslangan ko‘p bosqichli o‘quv topshiriqlari orqali mustaqil ishlarga jalb qilish - o‘quv mashg‘ulotlari paytida va mashg‘ulotlar davomida tasdiqlandi. Ko‘p bosqichli o‘rganish orqali biz o‘quv faoliyatini tashkil etish usulini tushunamiz, bunda har bir talaba individual qobiliyatiga qarab “Ta’lim nazariyasi” bo‘limining o‘quv materiallarini bazaviy yoki ilg‘or darajada o‘zlashtirish imkoniga ega bo‘ladi.
Turli xil vazifalarni bajarish uchun “Bo‘lajak boshlang‘ich ta’limi o‘qituvchining mustaqil ishlarini tashkil etish” qo‘shimcha umumiy ta’lim dasturi shaklida nazariy bilimlarni olishga imkon beradi.