I bob. Qurilishda axborot texnologiyalarining umumiy
Download 102.23 Kb. Pdf ko'rish
|
1 - Maruza ахборот
|
6 I Bob. QURILISHDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARINING UMUMIY ASOSLARI 1- Qurilishda axborot texnologiyalari fanining maqsad va vazifalari. 1.1. Arxitektura va qurilishda zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan foyda Axborot texnologiyalar sohalariga keng qamrovli kirib bordi. Jumladan mamlakatimiz ijtimoiy-iqtisodiy - sida ham axborot texnologiyalarining tadbiqi muhim ahamiyat kasb etib bormoqda. - - bu qurilish sohasiga doir barcha ishlar (loyihalash, smeta ishlari, arxitekturaviy echimlarini ishlab chiqish, materiallarni ishlab chiqarishni avtomatlashtirish, mate- riallarni mustahkamlikka sinash, bino va inshootlarning interyer va ekstriyerlarini ishlab chiqish, qurili avtomatlashtirish, ularni boshqarish va boshqa shu kabilar) ni kompleks tarzda avtomatlashtirishdan iboratdir. axborot va kompyuter bilan texnologiyalarni qamrab olishi bilan aniqlanadi, jumladan axborot- vositalar hamda nusxalovchi apparatlar, fakslar va mobil telefonlar kabi qurilma- larni ham qamrab oladi [1]. Information technology is defined to include all kinds of technology used for the storage, transfer and manipulation of information, thus also including devices such as copying machines, faxes and mobile phones.(Bo- 7 International Journal of Computer Integrated Design And Construction, SETO, London. Volume 1, Issue 1, May 1999 pp. 1-16). tizimi maktab dasturlarida va akademik lisey hamda kasb-hunar kollejlari tizimida Shu joizk jadvallardan, lokal va global hisoblash tarmoqlaridan qay darajada foydalana olishi - nikmasiga tayanadi. - b olishi va turli qurilish inshootlarini loyihalash va hisob ishlarini amalga oshirishda uslubiy jihatlarini izchillik bilan rivojlantirishni taqoza etadi. Qurilishda axborot texnologiyalari larini hosil qilishi kerak. talabalarda zamo- naviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini arxitektura-qurilish sohasida -qurilish sohasini kompleks avtomatlashtirish orqali ushbu jarayonlarni axborotlashtirish ishlari bilan tanishtirishdan iborat. Qurilishda axborot texnologiyalari fanining asosiy vazifalari quyidagi- lardan iborat: - texnologiyalarini mavjud fanlar doirasida tadbiq qila olish ; 8 - boshqaruv jarayonlarida shaxsiy kompyuterlardan foydalanishning nazariy asoslari va ularni milliy iqtisodiyotning turli tarmoq va sohalariga tadbiq qilish - malumotlar bazasini boshqarish tizimlari va - ; - i - malarni berish; - tish; - arxitektura va qurilish sohasidagi amaliy masalalarni mustaqil modellash- tish; - tish; - - arxitektura va qurilish sohasidagi axborot tizimlari va texnologiyalarini l- lash sohalarini rganish. (1-rasm). 1-rasm. Arxitektura va qurilishda zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan foydala- ni quyidagicha tavsiflashimiz mumkin: 1. Boshqaruvda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari. 2. Loyihalashda va qurilishda kompyuter texnologiyalari (Avtomatlashtirilgan loyihalash tizimlari-ALT( )): Constructio n Qurilish Manufacturing Ishlab chiqarish Engineering Muhandislik Geodesy Geodeziya Desing Loyihalash Qurilishda axborot texnologiyalari Qurilish 9 - Texnologik jarayonlarni loyihalashda axborot texnologiyalari - loyihalash ishlari kompyuter texnologiyalariga tayangan holda olib boriladi. Amalda barcha - tori mumkin. - Beton quyishning 3D lazerli texnologiyasi - bu tizim sirtlarni istalgan - Loyiha ishlab chiqarish ishi va uni avtomatlashtirish. Bu bosqichda -texnologik hujjatlari aniq va savodli tarzda tuzilishini taqo- za etadi. - Pezokeramik datchik bazasida qurilish monit ringgi. Nazorat va tashxis- - lashning texnik asosini tashkil etadi. a funksiyali monitoring tashkil etishga imkoniyat yaratadi. - Qurilish loyihalarini invariantli avtomatlashtirish. Loyihalashni avtomat- - ishda yangi axborot texnologiyalari. Jamiyat tarmoqlarining barcha jabhalarini global jarayonda axborotlashtirish orqali rivojlanib borayotgan ilmiy-texnik inqilobga erishish mumkin. Axborotli-texno- mlakat iqtisodiy holatini, aholi yashash darajasi, milliy xavfsizlik va mamlakatning jahon hamjamiyatidagi rolini aniqlab beradi. - Axborotli-intellektual muhitdan foydalanib qurish sifatini oshirish. Faraz qilsakki, butkul yangi bino va inshootlarni qurib boshlasak u holda qurilish norma- Muxandislik sohasida ishlab chiqarish jarayoni boshqaruvining normativ-huquqiy bazasi ham 10 - Kelajakni boshqarish. Bugungi kunga kelib qurilish sohasi butun dunyoda eng rentabelli va doimiy rivojlanishdagi sohalarning biriga aylandi, chunki dunyo- ning eng yirik megopolislarida doimiy ravishda uy-joylarga, boshqaruv binolariga, kasalxonalar, maktablar, muxandislik kommunikatsiyalariga va trasport kommuni- - rot texnologiyalari, telekommunikatsiya, aloqa, qurilishda axborotli boshqa- - Loyihalash amaliyotida va qurilishda elektron modellashtirish. Ixtiyoriy obektning qurilish muddatini kamaytirish va narxini pasaytirish - bu butun dunyo- oydalanib qurilish iqtisodida- gi harajatlarni kamaytirish orqali erishish mumkin. - Arxitektura va qurilishda lazerli skanerlash tizimi; - -qurilish ishlarini rejalashtirishda axborot texnologiyalaridan foydalanish; - Loyihalash uchun ulkan AutoCAD dasturi; - Axborot muhitida qurilishni qayta qurishning ratsional tuzilmasi; - Aqilli uy konseptsiyasi. 1.2. Arxitektura va qurilish taraqqiyotida hamda jamiyat rivojida axborot texnologiyalarining tutgan Bugungi kunda AKT(axborot-kommunikatsiya texnologiya)lari qurilish jarayo- nining barcha jabhalarida jumladan axborotlarni uzatish, shakllantirish, joylash- -quvvatlashda ir qatorda insonlarning kundalik hayotlarida ham axborot texnologiyalari va kommunikatsiya(aloqa) vositalari dol- zorbligicha qolmoqda. Bu esa shaxslarning va korxonalarning kundalik hayotiga va ish tarziga tabora chuqurroq kirib bordi va ularning ish tarz 11 Sun va "Zamonaviy jamiyatda axborot texnolo- giya v bir- erak [2]. These days, information and communication technology (ICT) is responsible for the entire construction process from information being generated, transmitted and interpreted to enabling the project to be built, maintained, reused and eventually recycled. The everyday life of individuals is increasingly relevant of information technology and communication. This has totally transformed individuals and organisations to its wide spread use. modern society is introduction of a global system of interconnected computer networks known as the institutions for sharing and exchanging information and data. The construction industry is faced with the ongoing challenge of changing and improving current work practices in order to become more client-orientated; more competitive as well as productive trough adoption of ICT as an integral part of the construction process. (American journal of scientific and industrial research 2011, Science Hu , http://www.scihub.org/AJSIR ISSN: 2153-649X doi:10.5251/ ajsir.2011. 2.3.461.468) sida axborot almashinuvida va Elektron shakldagi axborot - tni axborot- lashtirish deyiladi. Axborotlashgan jamiyat - - 12 Axborotla -telekommuni- katsiya texnologiyalari negizida yangi axborotni qayta ishlash sanoatini yuzaga keltiradi. Bir qator olimlar axborotlashgan jamiyatga xos xususiyatlarni quyidagicha - axborot inqirozi - - - - - eng yangi axborot, texnika va texnologiyalar yordamida avtomatlashtirilgan holda bilimlarni saqlash, qayta ishlash va foydalanish jarayonini amalga oshiruvchi jamiyat shakllanadi; - axborot texnologiyasi inson ijtimoiy faoliyatining barcha sohalarini qamrab olib, umumiylik xususiyat kasb etmoqda; - butun insoniyat sivilizatsiyasining negzida axborot birligi shakllanmoqda; - zamonaviy axborot vositalari yordamida har bir insonning butun sivilizastiya axborot zaxiralariga erkin kirishi amalga oshiriladi. Ijob - - axborot texnologiyalari odamlar va tashkilotlarning xususiy hayotini buzib yuborishi; - sifatli va ishonchli axborotni tanlash muammosi mavjudligi; - Xulosa - rining vujudga kelishiga va inson mehnatining deyarli 80 % ga avtomatlashtiri- 13 lishiga olib keldi. Bunday tizimlardan ArchiCAD, AutoCAD, 3D Studiya Max, Corell Draw, Photoshop, Storyboard, MapInfo Professional (MapInfo), Lira, - a turli loyihalash va dizaynerlik, konstruktorlik, qurilish, yer tapologiyasi ishlarini amalga oshirish im- rchilik elemental- rining elektron variantining yaratilishiga olib keldi. Axborot kommunikatsiya - Qurilish sohosida ham qator dasturiy texnologiyalar va texnik vositalarning paydo bo lishi qurilish sohasidagi hisob ishlarini amalga oshirishda, smeta-hisob ishlarini bajarishda, o lchamlarni elektron aniqlashda, yer maydonini va uy-joylar va noturar joylarni toponomik tasvirga olishda va ularning kosmik Google tizimiga kompyuterlar yordamida joylashtirishda, aynan geoaxborot tizimlarida ham muhim ahamiyat kasb etib bormoqda(2-rasm). 2-rasm. Qurilish jarayonining hayotiylik sikli 14 1.3. Axborot madaniyati va axborotlashgan jamiyat Hozirgi kunda axborot va kompyuter texnologiyalari iboralari kundalik tur- Chunki hayotning qaysi sohasini olmaylik, qanday amallarni bajarmaylik, albatta, ning asosiy negizini tashkil etadi. etuvchi eng muhim omildir. Axborot texnologiyasi insoniyat taraqqiyotining turli otlashgan jami- sivilizatsiya tarixida birinchi marta bilimlarga erishish va ishlab chiqarishga sarflanadigan kuch energiya, xom ashyo, etakchi - madaniyatini shakllantirish zarur. Endi biz axborot madaniyatiga izohlar berib Axborot jamiyati. Zamonaviy sivilizatsiyaning rivojlanish darajasi. Axborot va bilimlar rolining jamiyat hayotida, jami ichki mahsulotda axborot-kommu- nikatsiya texnologiyalari ulushining o ularning dunyo axborot resurslariga ulanishi va ularning axborot mahsulotlariga va jlarining qondirilishi bilan tavsiflanadi[8]. . Axborot jamiyatining - kichlar har bir mamlakatda axborot jamiyati rivojlanishi darajasini miqdoriy 15 - muayyan mamlakatda odam boshiga shaxsiy kompyuterlar soni, bitta oilaga uy kompyuterlarining soni va h.k.); - liniyalarining soni, odam boshiga televizorlar, fakslar, uyali telefonlar soni, kabel televideniyesi abonentlarining soni va h.k.); - - - chilari 7]. Axborot madaniyati axborot texnologiyalari, axborot tizimlari va raqamli mavjud [3]. Information Culture is closely linked with Information Technology, Information Systems and digital world. It is difficult to give one definition of Information Culture and many approaches exist.( Curry, A. and Moore, C. (2003). Assessing information culture - an exploratory model. International Journal of Information Management, Vol. 23 No. 2, pp. 91-110. Intellektual resurslarini o'zgartirish moddiy resurslarni o'zgartirish bilan birga, qo'llab- orot madaniyatini belgilaydi. Axborot madaniyati bilim, ijtimoiy aql, ijtimoiy hamkorlik va ish ilmi bilan birgalikda ishlab chiqarilgan muhit hisoblanadi [4]. Ginman[4] defines Information Culture as the culture in which the transformation of intellectual resources is maintained alongside the transformation of material resources. Information Culture is the environment where knowledge is produced with social intelligence, social interaction and work knowledge( Ginman, M. (1988). Information culture and business performance. IATUL Quarterly, 2(2), 93 106 16 Axborot texnologiyalaridan foydalanib axborotga ishlob berish uchun intel- lektual bilim talab etiladi va axborot ishlana borgan sari moddiylikdan intelektual- lik sari va aksincha intellektuallikdan moddiylik Mashinadan tashqarida axborotdan samarali foydalanish uchun axborot mada- niyati axborotni samarali boshqarishni talab qiladi, xuddi shunday axborot texnolo- in tutadi [5]. Culture is about effective information management to use information, not machines, and Information Technology is just a part of Information Culture, which has an interactive role in it.( Choo, C.W. (2013). Information culture and organizational effectiveness. International Journal of information management, 33, 775-779.) Endi biz axborot madaniyati Choo axborot madaniyatining tipalogiyasini ishlab chiqdi. Axborot madaniyati tipologiyasi beshta sifatlari majmui bilan ta'riflanadi: - axborotni boshqarishning asosiy vazifalari; - axborotning qimmatligi va me'yorlari; - - dashuv; - axborotlarni qidirish; - ma'lumotlardan foydalanish[6]. The Information Culture typologies are characterized by a set of five attributes: the primary goal of information management; information values and norms; information behaviors in terms of information needs; information seeking; information use. 17 Bundan tashqari Choo axborot madaniyatini to rtta kategoriyaga ajratadi: madaniyatga asoslangan munosabat; tavakalchilikka asoslangan madaniyat; natija- ga yo naltirilgan madaniyat va qoidalarga bo ysinuvchi madaniyat. Axborot madaniyati bu - yuridik va jismoniy shaxslkarning axborotdan to g ri va oqilona foydalanishi tushiniladi. Jamiyatni axborotlashtirish deganda, axborotdan iqtisodni rivojlantirish, mamlakat fan-texnika taraqqiyotini, jamiyatni demokratlashtirish va intellektual- -minlaydigan jamiyat boyligi sifatida foydalanish tushuniladi. Darhaqiqat, jamiyatni axborotlashtirish - inson hayotining barcha jabhalarida intellektual faoliyatning rolini oshirish bilan q iv jarayon hisoblanadi. Jamiyatni axborotlashtirish respublikamiz xalqi turmush darajasining yaxshila- - texnika taraqqiyotining jadallashishiga xizmat qiladi. mumkin: - Mehnat, texnologik va ishlab chiqarish jarayoni vositalarini kompleks avto- matlashtirish. - Ilmiy tadqiqotlar, loyihalash va ishlab chiqarish jarayonlarini axborotlash- tirish. - Tashkiliy - iqtisodiy boshqarishni avtomatlashtirish. - - -biriga qealar, hodisalar, ular- ning kelib chikish shart-sharoitlari, ulardan inson hayotida foydalanish kabilarni bilishning asosini nazariy b ajadagi chilar ongiga etkaziladi. 18 ter texnikasining rolini quyidagilar belgilaydi: yangi axborot texnologiyalaridan foydalanish standart - tsial yonda- shish, olingan bilimlarni takrorlash, mustahkamlash va nazorat qilishni yengillash- ektira aylantiradi. -tarbiya jarayonida quyi- - darslari; - kompyuter darslari - - talabalarning guruhli va frontal ishlarini tashkillashtirishda; - talabalarning ilmiy izlanishlarini tashkillashtirishda; - talabalarning qilish masalalarini hal etishda va h.k. Axborotlashgan jamiyat axborotni yaratish, tarqatish, undan foydalanish, integratsiyalash va muhim iqtisodiy, siyosiy va madaniy faoliyatni amalga oshiruv- chi jamiyat hisoblanadi. Uning asosiy harakatlantiruvchi kuchi axborot texnolo- va hukumat ishlarida barcha jihatlarini o'zgartrib raqamli texnologiyaning paydo ga odamlar ba'zan raqamli fuqarolar deyila boshlandi. Bu insonlar jamiyatning yangi bosqichga kirib borishini belgilab beruvchi fazadan biri hisoblanadi[7]. An information society is a society where the creation, distribution, use, integration and manipulation of information is a significant economic, political, and cultural activity. Its main driver are digital information and communication technologies, which have resulted in an information explosion and are profoundly changing all aspects of social organization, including the economy, education, 19 health, warfare, government and democracy. The People who have the means to partake in this form of society are sometimes called digital citizens. This is one of many dozen labels that have been identified to suggest that humans are entering a new phase of society.( From Wikipedia, the free encyclopedia) 1.4. -huquqiy hujjatlar Respublikada AKT sohasida: - Respublikasining 10 ta Qonuni; - Respublikasi Prezidentining 4 ta Farmoni; - Respublikasi Prezidenti va Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 40 dan ortiq qarorlari hamda 1000 ga yaqin sohaga oid hujjatlar ishlab chiqilgan. Respublikada axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasidagi Qonun- lar: - - - - , 2015 y.) - axborotlashtirish, axborot resurslari va axborot tizimlaridan foydalanish sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat. axborotlashtirish - ehtiyojlarini qondirish uchun axborot resurslari, axborot texnologiyalari hamda axborot tizimlaridan foydalangan holda sharoit yaratishning tashkiliy ijtimoiy- iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy jarayoni; axborot resursi - axborot tizimi tarkibidagi elektron shakldagi axborot, 20 axborot texnologiyasi berish va uni tarqatish uchun foydalaniladigan jami uslublar, qurilmalar, usullar va jarayonlar; axborot tizimi hamda undan foydalanish imkonini beradigan, tashkiliy jihatdan tartibga solingan jami axborot resurslari, axborot texnologiyalari va aloqa vositalari. Axborotlashtirish sohasidagi davlat siyosati axborot resurslari, axborot texno- logiyalari va axborot tizimlarini rivojlantirish hamda takomillashtirishning zamo- naviy jahon tamoyillarini hisobga olgan holda milliy axborot tizimini yaratishga qaratilgan. ib, uning maq- sadi elektron raqamli imzodan foydalanish sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat. elektron raqamli imzo - elektron hujjatdagi mazkur elektron hujjat axbo- rotini elektron raqamli imzoning yopiq kalitidan foydalangan holda maxsus raqamli imzo yopiq kalitining egasini identifikasiya qilish imkoniyatini beradigan imzo; elektron raqamli imzoning yopiq kaliti - elektron raqamli imzo vositala- ridan foydalangan holda h - jallangan belgilar ketma-ketligi; elektron raqamli imzoning ochiq kaliti - elektron raqamli imzo vosita- laridan foydalangan holda hosil qilingan, elektron raqamli imzoning yopiq kalitiga mos keluvchi, axborot tizimining har qanday foydalanuvchisi foydalana oladigan va elektron hujjatdagi elektron raqamli imzoning haqiqiyligini tasdiqlash uchun 21 -ketligi; elektron raqamli imzoning haqiqiyligini tasdiqlash - elektron raqamli imzoning elektron raqamli imzo yopiq kalitining egasiga tegishliligi va elektron elektron hujjat - elektron shaklda qayd etilgan, elektron raqamli imzo bilan tasdiqlangan hamda elektron hujjatning uni identifikasiya qilish imkonini beradigan boshq - sadi elektron hujjat aylanishi sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat. Elektron hujjat aylanishi sohasidagi davlat siyosati elektron hujjat aylanishi - quqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishga, elektron hujjatdan foydalanish standartlari, normalari va qoidalarini ishlab chiqishga qaratilgan. Elektron hujjat - Elektron shaklda qayd etilgan, elektron raqamli imzo bilan tasdiqlangan va elektron hujjatning uni identifikasiya qilish imkoniyatini beradigan Elektron hujjat texnika vositalaridan va axborot tizimlari xizmatlaridan hamda axborot texnologiyalaridan foydalanilgan holda yaratiladi, ishlov beriladi va saqlanadi. Elektron hujjat elektron hujjat aylanishi ishtirokchilarining mazkur hujjatni idrok etish imkoniyatini inobatga olgan holda yaratilishi kerak. Elektron hujjatning rekvizitlari - Elektron hujjatning majburiy rekvizitlari quyidagilardan iborat: - elektron raqamli imzo; - - li; - hujjat yaratilgan sana. 22 Qonun hujjatlarida yoki elektron hujjat aylanishi ishtirokchilarining kelishuvi bilan elektron hujjatning boshqa rekvizitlari ham belgilanishi mumkin. yilda elektron tijorat sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat. Elektron tijorat - axborot tizimlaridan foydalangan holda amalga oshiri- - korlik faoliyatini amalgo oshiruvchi elektron tijoratdir. Elektron tijorat ishtirokchilari - elektron tijoratni amalga oshiruvchi yuri- dik va jismoniy shaxslar, shuningdek tegishli tovarlarning (ishlarning, xizmatlar- - laridir. Elektron tijoratda axborot vositachilari ham ishtirok etishlari mumkin. Elek- tron hujjat aylanishi bil shaxslar axborot vositachilaridir. lar sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat. - texnika vositalaridan, axborot texnologiyalaridan va axbo- ri vositasida naqd pulsiz hisob- - ning belgilangan qoidalariga muvofiq amalga oshiriladi. g turlari - e - b 23 - b - c izilaridan iborat. va qarorlari. - Telekommunikatsiyalar sohasida boshqaruvni takomillashtirishga doir chora-tadbirlar . - Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot-kommunikatsiya tex- . - Axborot-kommunikat - shimcha chora- . - h . - Respublika aholisini axborot- . - Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini yanada joriy etish va rivojlantirish chora- -1730 (2012y). - ekiston Respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya PF-4475, 16.10.2012. - -kommunikatsiya texnologiyalari sohasida kadrlar tayyorlash tizi- mini yanada takomillashtirish -1942, 26.03.2013. - - lashtirish iston Respublikasi - Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot-kommunikatsiya tex- nologiyalarini joriy etish chora- . - Axborotlashtirish sohasida normativ- - risida (2005y). - 24 axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda yuridik va jis- takomillashtirish chora-tad- . - hukumat portalini yanada rivojlantirish chora- . - hukumat portaliga axbo- . - - tadbirlar hamda ularni ishda kompyuter texnikasi va axborot-kommunikatsiya tex- (2011 y). - Joylarda kompyuterlashtirish va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini yanada rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish chora- (2012 y). Nazorat uchun savollar 1. Arxitektura va qurilishda zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan foyda- lanishning qanday asosiy ni bilasiz? 2. nimalardan iborat? 3. Axborot texnologiyalarining tarkibi qanday aniqlanadi? 4. nimalardan iborat? 5. Qurilishda axborot texnologiyalari fanining asosiy vazifalari nimalardan ibo- rat? 6. Arxitektura va qurilish taraqqiyotida hamda jamiyat rivojida axborot texnolo- giyalarining tutgan ni izohlab bering? 7. Axborotlashgan jamiyat deganda nimani tushunasiz va uning oddiy fuqarolik jamiyatidan farqi? 8. Axborotlashgan jamiyatning ijobiy va salbiy jihatlari? Download 102.23 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|