I-bob. Suvning ishlab chiqarishda qo‘llanilishi

x_f =l/A:(//u¹’⁷d⁰’⁷— s_od/u);
bu yerda, I — filtrlovchi qatlam qalinligi; d— filtrlovchi qatlam zarrachasi o‘lchami, к va s_o — boshlangVich va tindirilgan oqova suvning muallaq zarrachalari konsentratsiyasiga bog'liq konstantalar.
Muallaq zarrachalar material qatlamidan o‘tganda kovak- lilikni kamaytirib, yuzani o‘zgartiradi. Filtrlovchi qatlam qarshiligi oqova suvning o‘tishi imkoniga qarab oshadi va quyidagiga teng bo‘ladi:
h = \idl = i‘\[z/(z-AV^dI- 0 0 i₀ = 0,188 TV (l-z)²/d²_e AV?_ho._k,
^;-'оИ^£-^лк«.)]³; bu yerda, h— filtrlovchi qatlam qarshiligi; /₀ — filtrlovchi qatlam- dan toza suyuqlik o'tgandagi uning qalinlik birligi qarshiligi; i— filtr­lovchi qatlamning tutib qolingan zarrachalar bilan birgalikdagi qarshiligi; e— filtrlovchi qatlam kovakliligi; V_cho,_k — filtrlovchi qat- lamda to‘plangan cho‘kmaning solishtimia hajmi; d_c — yuklama dona- chaning ekvivalent diametri; Ч' — donacha shakli koeffitsiyenti.
Donachali qatlamli filtrlar sekin va tezkor, ochiq va yopiq turlarga bo‘linadi. Ochiq filtrlarda qatlam qalinligi 1—2 m, yopiq filtrlarda 0,5—1 m bo‘ladi. Yopiq filtrlarda suvning bosimi nasos yordamida hosil qilinadi.
Sekin filtrlar koagullanmagan oqova suvlarni filtrlashda ishlatiladi. Ular bet on yoki g‘ishtli donachali qatlam joylashtirilgan drenaj qurilmali rezervuarlardir. Filtrlash tezligi ulardagi muallaq zarrachalar konsentratsiyasiga bog‘liq: 25 mg/1 da filtr tezligi 0,2—

1. 
   3 m/soat; 25—30 mg/1 da 0,1—0,2 m/soat ni tashkil etadi. Oqova suvlarni tozalash darajasining yuqoriligi filtrning afzalligi hisoblanadi. Kamchiliklari: o‘lchamlari kattaligi, qimmatligi, cho‘kmadan tozalashning qiyinligi.
   

Tezkor filtrlar 2 xil bo‘ladi: bir qatlamli va ko‘p qatlamli. Bir qatlamli filtrlarda filtrlovchi qatlam bir xil matodan, ko‘p qatlamli filtrlarda har xil matodan iborat bo‘ladi. Tezkor filtrning sxemasi 2.6- rasm, a da keltirilgan.
Tezkor filtrlarda oqova suv filtr ichiga beriladi. Bu yerda u filtrlovchi matodan, drenajdan o‘tadi va filtrdan ajratiladi. Filtrlovchi material ifloslanganda yuvuvchi suv pastdan yuqoriga beriladi va material yuviladi.
Ko‘p qatlamli tezkor filtrlarda filtrlovchi qatlam turli mate­rial donachalaridan tarkib topadi. Masalan, antratsit va qum qatlamidan iborat bo‘lishi mumkin. Yuqori qatlamda pastki qatlamga nisbatan katta o‘lchamli donachalar joylashadi. Filtr turini tanlash filtrlanuvchi suvning miqdoriga, iflosliklar kosentratsiyasiga, ularning disperslik darajasiga, qattiq va suyuq fazaning fizik- kimyoviy xossalariga, talab qilinadigan tozalash darajasiga bog‘liq.
Filtrlarni yuvilganda donachalar muallaq holatga o‘tadi va iflosliklarning yopishgan zarrachalaridan ozod bo‘ladi. Suv-havoli yuvishda awal donachali qatlamga havo purkaladi, so‘ngra suv beriladi.
Qo‘zg‘aluvchan yukli filtrning afzalligi filtrlovchi yukning vertikal joylashuvi va filtrlanuvchi suvning gorizontal harakati hisoblanadi. Filtrlovchi material sifatida kvarsli qum (1,5—3 mm) yoki granitli shag‘al (3—10 mm) ishlatiladi. Filtrning sxemasi 2.6- rasm, b da keltirilgan.
Bunda oqova suv kollektorga tushadi, u yerdan kanal va teshik- lar orqali filtrlovchi qatlamga o'tadi. Tozalangan suv drenaj kamerasi yordamida filtrdan chiqarib yuboriladi. Ifloslangan ma­terial gidroelevatorda quvur bo'ylab yuvuvchi qurilmaga uzatiladi. Filtrlash tezligi 15 m/soat; yuvuvchi suvning sarfi 1—2%. Tozalash samaradorligi 50—55%ni tashkil etadi.
Filtrning afzalligi: filtrlashning katta tezlikda borishi, filrtning iflosliklardan sifatli yuvilishi. Kamchiligi: metallga ehtiyojning katta- ligi, quvur devorining yedirilishi, boshqarishning qiyinligi, qumning maydalanishi va yo'qotilishi.
Mikrofiltrlar. Mikrofiltrlash jarayoni oqova suvni teshik o‘l- chamlari 40 dan 70 mkm gacha bo‘lgan to‘rlar orqali suzish
~

6.