I bob xususiyatlari aqliy rivojlanish ichida erta yosh

1.2 Neonatal davrda bolaning aqliy rivojlanishi
Ko‘p narsa ona va bola o‘rtasida tug‘ilishdan boshlab, bolaning hayotining birinchi kunlaridanoq qanday va qanday munosabatlar paydo bo‘lishiga bog‘liq. Hayotining birinchi yilida bola nochor, butunlay ota-ona qaramog‘iga bog‘liq, uning omon qolishi va rivojlanishi kattalarning unga qanchalik yaxshi g‘amxo‘rlik qilishiga bog‘liq. Go‘daklik davrida ota-ona sevgisi hissiy elementga ega bo‘lib, jismoniy aloqa va g‘amxo‘rlik orqali jismoniy parvarishda namoyon bo‘ladi. Bu davrda onaning asosiy vazifasi bolaning ehtiyojlarini qondirish uchun uning sezgirligini ochishdir. Bolaning holati va ehtiyojlarini to‘g‘ri taxmin qilish va ushbu ehtiyojlarni qondirishning eng yaxshi usullarini bashorat qilish uchun u bilan shunday yaqin hissiy va psixologik aloqani saqlab qolish.
Psixoterapiyada bu empatik empatiya deb ataladi. Bu davrda bola uchun yaqin jismoniy, hissiy, hissiy aloqa juda zarur, bu uning omon qolishi va rivojlanishi uchun hayot beruvchi kuchdir. Bu aloqa tufayli ona bilan aloqa qilish orqali bola o‘zini, tanasini his qila boshlaydi va tushuna boshlaydi. Bu davrda kattalarning befarqligi eng ko‘p xavfli dushman bola uchun rivojlanishni to‘xtatish, ba’zan hatto hayotni to‘xtatish bilan tahdid qiladi.
Hatto etarlicha e’tiborli ona, bola uchun ona bilan biroz qoniqarsiz, umidsizlikka uchragan munosabatlar hali ham ularning yo‘qligidan yaxshiroqdir. Bu davrda ona va bola o‘rtasidagi asosiy muloqot, asosiy dialog teginish, g‘amxo‘rlik, onaning ovozi, uning intonatsiyasi orqali quriladi. Bularning barchasida bola onaning unga bo‘lgan munosabatini, uning mehrini, mehrini, g‘amxo‘rligini, shuningdek, tirnash xususiyati, charchoq, qayg‘u, norozilik va boshqa his-tuyg‘ularni his qiladi. Shunday qilib, u dunyoni biladi, onasi va o‘zini biladi, onasining unga bo‘lgan munosabatini his qiladi, tushuna boshlaydi, munosabatlarni his qiladi. oila tizimi, unda u asta-sekin mos kela boshlaydi yoki mos kelmaydi.
Bola onaning o‘ziga bo‘lgan munosabatini his qiladi, uni o‘ziga singdiradi. Bu vaqtda ona bolaga qanchalik e’tiborli va g‘amxo‘r bo‘lsa, bola o‘ziga va natijada boshqalarga ham shunchalik yaxshi munosabatda bo‘ladi. Ammo g‘amxo‘rlik va e’tibor bolaning ehtiyojlariga mos bo‘lishi kerak, ya’ni uning o‘sishining har bir bosqichida bolaning ehtiyojlaridan ko‘p va kam bo‘lmasligi kerak. Bolani ona tomonidan haddan tashqari himoya qilish va haddan tashqari qo‘zg‘atish, ya’ni onaning o‘zi qo‘lidan kelganidan ko‘ra ko‘proq vasiylik va g‘amxo‘rlik qilish, unga kerak bo‘lganidan ko‘ra, bolaning befarq, befarq va yopiq xarakteriga olib kelishi mumkin. Bunday ona bilan munosabatlarda o‘zingiz uchun qulay masofani saqlab qolishning yagona yo‘li - o‘zingizning ichingizda yashirinishdir. Ichki dunyo bola kuchliroq kattalar bilan zo‘ravonlik, obsesyon va yoqimsiz uchrashuvlardan uning panohiga aylanadi.
Yopiq, yopiq xarakter shunday shakllanadi. Agar chaqaloqlik davrida onaning g‘amxo‘rligi etarli bo‘lsa, bolada xavfsizlik hissi paydo bo‘ladi, asosiy ishonch dunyoga. Bu shuni anglatadiki, voyaga etganida, u o‘ziga va atrofidagi dunyoga ko‘proq ishonadi, ya’ni boshqa odamlar bilan munosabatlarda va turli xil hayotiy sharoitlarda moslashish osonroq bo‘ladi. "To‘g‘ri" ota-ona mehrini olgan odamlar bu dunyoda suvdagi baliq kabi oson yashaydilar. Bir paytlar Freyd ta’kidlaganidek, “Onasining cheksiz mehrini his qilgan bola o‘zini yengilmas his qiladi”. Faqatgina "birlamchi onalik g‘amxo‘rligi" va "chaqaloq bilan identifikatsiya qilish" qobiliyatiga ega bo‘lgan ona uning shaxsiyatining rivojlanishiga sog‘lom boshlaydi.
Bundan tashqari, uning ta’siri shunchalik realki, onaning chaqaloqqa yordami kuchli yoki zaif bo‘lsa, bolaning shaxsiyati kuchli yoki zaif bo‘ladi. Ushbu nuqtai nazarga ko‘ra, inson shaxsiyati butun insoniyat hayotining boshlang‘ich nuqtasi sifatida bevosita shaxsiy "ob'ekt munosabatlari" da tarbiyalanadi. Yuqori darajada yaqin aloqa munosabatlarning boshida, onasi bola bilan bo‘lgan munosabatlarga shunchaki ovora bo‘lib, asta-sekin zaiflashadi va u hayotning boshqa tomoniga va boshqa munosabatlarga qiziqish uyg‘otadi, ozod qiladi va uyg‘otadi. Bola o‘sib ulg‘aygan sari, onaning kuchli hissiy-psixologik, tanadagi ishtiroki kichikroq nisbatlarga kamayadi.
U bolaga xavfsizlikning elementar hissini berish vazifasini bajaradi. Keyinchalik, kechikish va o‘smirlik davrida ota-onalar bolani mustaqil fikrlash, his qilish va harakat qilish, izlanish, tajriba qilish, tavakkal qilish, o‘z qobiliyatlaridan foydalanish va rivojlantirish, unga "o‘zi bo‘lishga" yordam beradi va uni qo‘llab-quvvatlaydi. Bu oxir-oqibatda bolaga va kattalarning yordamiga bog‘liq bo‘lgan erta erotik munosabatlarni o‘zaro hurmat, tenglik va do‘stona mehr-muhabbatning etuk munosabatlari bilan almashtirishga olib keladi. Ota-ona sevgisi noerotik, egaliksiz, dominant bo‘lmagan mehrga aylanadi, bu bolaning alohida va mustaqil shaxs sifatida rivojlanishiga yordam beradi. Keyin, etuk bola o‘zining erotik munosabatini boshqasiga o‘tkazishi mumkin va tashvish va aybdorliksiz, oila doirasidan tashqaridagi sherigi bilan erotik munosabatlarga kirishadi. Shuningdek, erotik elementsiz qarindosh ruhlarning haqiqiy uchrashuvi bo‘lgan boshqa muhim shaxsiy aloqalarni shakllantirish. U qo‘rquvni inhibe qilmasdan faol va spontan shaxsni yanada rivojlantirishga qodir bo‘ladi. Men ushbu maqolani mening sevimli Jungiyalik tahlilchim Jeyms Xollsning so‘zlari bilan yakunlamoqchiman. "Ota-onaning vazifasi - biz tug‘ilish deb ataydigan ajralishning ekzistensial stressini qo‘llab-quvvatlash va yumshatish, keyin esa bir necha bosqichda yuzaga keladigan bolani asta-sekin tark etishdir. Bola o‘z vaqtida ota-ona uyini tark etishi uchun bu jarayonga chidashi kerak, allaqachon deyarli katta bo‘ladi.