I. Kirish II. Asosiy qisim

3. Ijro huquqi (ijro ishi yuritish) va huquqning boshqa sohalari.

Ijro islii ymilish Imquqning mustaqil sohasi sifatida o‘zining alohida huqiiqiy larlihga solish prcdmetiga ega bo‘lib, bu sud ijrochisining ijro islii yurilish jarayonida niajburiy ijro faoliyatini amalga oshirishda vujudga kcladigan prolsessual munosabatlardir. Ijro ishi yuritishning huquqiy larlibga solish maxsus uslubi protsessual shakl orqali amalga oshiriladi. Slm bilan birga, ijro huquqini huquqning boshqa sohalari bilan ularning bir xil prinsiplarga asoslanishi, bir xil uslublardan foydalanishi hamda ijlimoiy munosabatlarini tartibga solishga xizmat qilish birlashtiradi. Ijro luiquqi huquqning ayrim sohalari bilan nafaqat o‘z tabiatiga ko‘ra, balki aniq vazifalari, qo'llanish sohasi bilan ham bog‘liqdir. Huquqning bunday sohalariga fuqarolik huquqi, fuqarolik protsessual huquqi, xo‘jahk protsessual huquqi, jinoyat-protsessual huquqi, prokuror nazorati va boshqalar kiradi. Fuqarolik-protsessual huquqi va xo‘jalik protsessual huquqi ijro huquqiga eng yaqin huquq sohalari hisoblanadi. Ijro huquqning ko‘rsatib o‘tilgan huquq sohalari bilan aloqadorligi shunda namoyon bo‘ladiki, fuqarolik va xo‘jalik protsessual huquqi sud qarorlarini ijroga qaratish va hakamlik sudi qarorlarini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasi berish masalalarini tartibga soladi. Ijro huquqi sudlarning fuqarolik ishlari bo‘yicha va xo‘jalik nizolari bo‘yicha chiqargan hal qiluv qarorlari, ajrimlari va qarorlari asosida berilgan ijro hujjatlarining majburiy ijrosini ta’minlaydi. 0‘z navbatida sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini majburiy ijro etish jarayonida vujudga keladigan nizolar Fuqarolik protsessual va Xo'jalik protsessual kodekslarida belgilangan qoidalar asosida sud tartibida hal qilinadi. Ijro ishi yuritishning fuqarolik huquqi bilan aloqadorligi shundaki, jismoniy va yuridik shaxslarning mulkiy huquqlarini himoya qilish to‘g‘risidagi moddiy huquq normalari, buzilgan huquqlarni tiklash ijro huquqi tomonidan sudlarning manfaatdor shaxslarning huquq va manfaatlarini himoya qilish hamda tiklash to‘g‘risidagi qarorlarini majburiy ijro etish orqali ta’minlanadi. Keyingi paytda ijro huquqi bilan jinoyat va jinoyat-protsessual huquqi o'rtasida ham ma'lum boglanishlar vujudga keldi. O'zbekiston Respublikasining N 0‘RQ-151-sonli «Jarima tariqasidagi jinoiy jazoni ijro etish tartibini takomillashtirish masalalari bo'yicha 0‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida»gi 2008-yil 10-apreldagi Qonuni10 bilan jazo tariqasida jarima tayinlash to‘g‘risidagi hukm asosida berilgan ijro hujjatini (ijro varaqasini) majburiy ijro etish majburiyati sud ijrochilariga yuklatilgan. Ma'lumki, jazo tayinlash masalalari jinoyat huquq tomonidan tartibga solinadi, sud hukmlarini ijroga qaratish va hukmlarni ijro etish jarayonida vujudga keladigan masalalarni hal qilish jinoyat-protsessual qonuni bilan taitibga solinadi. Ijro ishi yuritishning ma’muriy huquq bilan o‘zaro aloqalari haqida ham eslatib o‘tish zarur. Sud ijrochisi, ma'muriy huquqbuzarlik to‘g‘risi- dagi ishlarini ko‘rish huquqiga ega bo‘lgan organlar (mansabdor shaxslar) tomonidan chiqarilgan qarorlarning majburiy ijrosini amalga oshiradi hamda ijro hokimiyati vakili sifatida ma’ muriy-huquqiy vakolatlarga ega. Sud ijrochisi ko‘rsatilgan ijro hujjatlarini ijro etish jarayonida ma’muriy organlarning (mansabdor shaxslarning) ijro etilayotgan hujjatlari yuzasidan tushuntirish berishlarini so‘rab, tegishli organlar yoki mansabdor shaxslarga murojaat etishga haqlidir. Bu tushuntirishlar ma'muriy qonimchilik qoidalari asosida beriladi. Ma'muriy organlarning (mansabdor shaxslarning) hujjatlari majburiy ijro etilmasa, ular o‘zining amaliy ahamiyatini yo‘qotadi va befoyda hujjatga aylanib qoladi.jro ishi yuritishning prokuror nazorati bilan o‘zaro aloqadorligi o‘zboshimchalik bilan turar joyini egallab olgan yoki avariya holatida deb topilgan uylarda yashayotgan shaxslarni ma’muriy tartibda ko‘chirish to‘g‘risidagi prokurorlarning qarorlarini majburiy ijro etish bilangina bog'liq emas. Bu o‘zaro aloqadorlik, eng awalo, ijro ishi yuritish protses- sida jismoniy va yuridik shaxslarning huquq va manfaatlariga rioya etilishi ustidan prokuror nazoratini amalga oshirishda namoyon bo‘ladi. Sud ijrochilari tomonidan qonun buzilishlariga yo‘l qo‘yilgan holatlar aniqlan- ganda prokuror sud ijrochisining harakatlari, protsessual hujjatlari ustidan qoinmda belgilangan tartibda protest kiritishga haqli. Prokuror protestni «Prokuratura to‘g‘risida»gi, «Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to‘g‘risida»gi Qonunlar, shuningdek, tegishincha Fuqarolik pi'olsessual, Xo‘jalik protsessual yoki Jinoyat-protsessual kodekslari normalaiiga asoslangan holda kiritadi.Sliiuulay t|ilib, ijro huquqining huquqning boshqa sohalari bilan xilma nloqulnrgu egn ekanligi huquqning tarkibiy qismlari o‘zaro aloqada bolisliim laqozo cluvclii lizimli xususiyatga ega ekanligidan kelib chiqadi. Jamiyat va davlat hayolining boshqa sohalarida amalga oshirilayotgan islohotlar kabi ijro islii yuritisluii isloh etish ham ijtimoiy munosabatlar rivoji darajasi hisobga olingan liolda bosqichma-bosqich amalga oshiril- moqda. 0‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov 0‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi, Vazirlar Mahkamasi va Prezident Devonining 0‘zbekiston mustaqilligining 16 yilligiga bag'ishlangan qo‘shma majlisida qilgan ma'ruzasida «Respublikamiz bosib o‘tgan mustaqil taraqqiyot yo‘li va oldimizda turgan vazifalarning ma’no-mohiyati va ahamiyati haqida so‘z yuritganda, bu yo‘lni alohida ikki davrga ajratish to‘g‘ri bo‘ladi. Hech shubhasiz, bu davrning har biri mamlakatimiz tarixida o‘ziga xos va o‘ziga mos muhim o‘rin egallaydi. 0‘tish davri va milliy davlatchilik asoslarini shakllantirish bilan bog‘liq birinchi galdagi islohot va o‘zgarishlarini o‘z ichiga olgan dastlabki bosqich — 1991-2000-yillar 2001-yildan 2007-yilgacha bo‘lgan muddatni o‘z ichiga olgan ikkin- chi bosqich faol demokratik yangilanishlar va mamlakatni modernizatsiya qilish davri...»u degan edi.