I kirish II. Asosoiy qism

2.2.Mobil ilovalarni ishlab chiqishda foydalaniladigan dasturlar
Mobil ilovalar (mobil ilovalar sifatida ham tanilgan) - smartfon va planshetlar kabi mobil qurilmalar uchun ishlab chiqilgan dasturiy ta'minot. Ular mobil qurilmalarni funktsiyali va qiziqarli miniatyura kuchlariga aylantiradi. Ba'zi qurilmalar ishlab chiqaruvchilarining ayrim uyali ilovalari yoki ular bilan bog'langan uyali aloqa provayderlari (masalan, Verizon, AT & T, T-Mobile va boshqalar) bilan oldindan o'rnatilgan bo'ladi, lekin ko'plab ilovalar qurilmaga xos ilova orqali mavjud do'konlar. Ushbu ilovalarning maqsadlari o'yin-kulgidan, mahsuldorlikdan va o'yin-kulgidan o'yin-kulgi, sport, fitnes va boshqa har qanday odamni tasavvur qilish uchun gamutni boshqaradi. Ijtimoiy media - mobil ilovalarni ishlab chiqish va qabul qilishning eng mashhur yo'nalishlaridan biri. Aslida, Facebook barcha platformalarda 2017-yilda eng keng tarqalgan dastur hisoblanadi. Ko'pgina onlayn ob'ektlar mobil veb-saytlar va mobil ilovalarga ega. Umuman olganda, farq bir maqsadga qaratilgan: App odatda mobil veb-saytga qaraganda kichikroq bo'ladi, ko'proq interaktivlik taklif qiladi va mobil qurilmada ishlatish oson va intuitiv ravishda yanada aniqroq ma'lumotlarni taqdim etadi.
Mobil ilova (inglizcha: Mobile app) — maʼlum bir platforma (iOS, Android, Windows Phone va boshqalar) uchun ishlab chiqilgan smartfonlar, planshetlar va boshqa mobil qurilmalarda ishlashga moʻljallangan dastur. Koʻpgina mobil ilovalar qurilmaning oʻzida oldindan oʻrnatiladi yoki ularni App Store, Google Play va boshqalar kabi onlayn dastur doʻkonlaridan bepul yoki pullik bilan yuklab olish mumkin. Dastlab, mobil ilovalar elektron pochtani tezda tekshirish uchun ishlatilgan, ammo ularning yuqori talablari boshqa sohalarda ham kengayishiga olib keldi, masalan, mobil telefon va GPS oʻyinlari, suhbatlashish, video tomosha qilish va Internetdan foydalanish.
MySQL— ochiq manbali relyatsion maʼlumotlar bazasini boshqarish tizimi. Uning nomi "My", Maykl Videniusning qizining ismi va "SQL", Strukturalangan soʻrovlar tilining qisqartmasidan iborat. Relyatsion ma'lumotlar bazasi ma'lumotlarni bir yoki bir nechta ma'lumotlar jadvallarida tartibga soladi, ularda ma'lumotlar bir-biri bilan bog'liq bo'lishi mumkin; bu munosabatlar ma'lumotlarni tuzilishga yordam beradi. SQL - dasturchilar relyatsion ma'lumotlar bazasidan ma'lumotlarni yaratish, o'zgartirish va chiqarish, shuningdek, ma'lumotlar bazasiga foydalanuvchi kirishini boshqarish uchun foydalanadigan til. Relyatsion ma'lumotlar bazalari va SQL-ga qo'shimcha ravishda, MySQL kabi RDBMS kompyuterning saqlash tizimida relyatsion ma'lumotlar bazasini amalga oshirish uchun operatsion tizim bilan ishlaydi, foydalanuvchilarni boshqaradi, tarmoqqa kirish imkonini beradi va ma'lumotlar bazasi yaxlitligini sinovdan o'tkazish va zaxira nusxalarini yaratishni osonlashtiradi.
MySQL-da foydalanuvchilarga SQL-dan foydalangan holda MySQL ma'lumotlar bazasi bilan to'g'ridan-to'g'ri o'zaro ishlash imkonini beruvchi mustaqil mijozlari mavjud, lekin ko'pincha MySQL relyatsion ma'lumotlar bazasi qobiliyatiga muhtoj bo'lgan ilovalarni amalga oshirish uchun boshqa dasturlar bilan ishlatiladi. MySQL Linux, Apache, MySQL, Perl/PHP/Python so'zlarining qisqartmasi bo'lgan LAMP veb-ilovalar stekining (va boshqalar) tarkibiy qismidir.
Mobil qurilmalar keng tarqalgan holda qabul qilinishidan avval dasturiy ta'minot birinchi navbatda ish stoli va noutbuklarda ishlash uchun ishlab chiqilgan, mobil versiyadan so'ng keladi. Planshet va smartfonlardan foydalanish endilikda dastur sotish tendensiyalarida aks ettirilgan stol kompyuterlari va noutbuklarning ishi oshib bormoqda. Aslida, 2017-yilda 197 milliardlik ilovani yuklab olish rejalashtirilgan. Natijada, ko'plab ishlab chiquvchilar veb-dizaynda shu kabi tendentsiyani aks ettiruvchi "mobil-birinchi" yondashuvga aylandilar. Ushbu ilovalar uchun ularning mobil versiyalari standart sozlamalar bo'lib, stol versiyalari ularning katta ekranlari va kengroq xususiyatlari uchun moslashtiriladi.
Mobil ilovalarni topish va o'rnatish
2017-yilga kelib, mobil ilovalar sohasidagi uchta asosiy o'yinchilar:

• 
  Google Play: Android qurilmalari uchun
  
• 
  Apple App Store: iPad va iPhone uchun
  
• 
  Amazon AppStore: Amazon yong'inga qarshi qurilmalar uchun
  

Ko'plab veb-saytlar shuningdek, tegishli ilovalarni taklif qiladi va yuklab olish havolalarini taqdim etadi.
O'rnatish tez va oson: faqat kerakli do'konga o'ting, kerakli ilovani toping va yuklab oling. Yuklash tugallangandan so'ng, qurilmangiz uni avtomatik ravishda o'rnatadi.

MySQL ko'plab ma'lumotlar bazasiga asoslangan veb-ilovalar, jumladan Drupal, Joomla, phpBB va WordPress tomonidan qo'llaniladi. MySQL-dan Facebook, Flickr, MediaWiki, Twitter va YouTube kabi mashhur veb-saytlar ham foydalanadi. MySQLni manba kodidan qo'lda qurish va o'rnatish mumkin, lekin maxsus sozlashlar talab qilinmasa, u odatda ikkilik paketdan o'rnatiladi. Ko'pgina Linux distributivlarida paketlarni boshqarish tizimi MySQL-ni minimal kuch bilan yuklab olishi va o'rnatishi mumkin, Ammo xavfsizlik va optimallashtirish sozlamalarini sozlash uchun ko'pincha qo'shimcha konfiguratsiya talab qilinadi. LAMP dasturiy taʼminot toʻplami, bu yerda Squid bilan birga koʻrsatiladi. MySQL kuchliroq mulkiy ma'lumotlar bazalariga past darajadagi muqobil sifatida boshlangan bo'lsa-da, u asta-sekin katta hajmdagi ehtiyojlarni qo'llab-quvvatlash uchun rivojlandi. U hali ham ko'pincha kichik va o'rta miqyosdagi bitta serverli joylashtirishda, LAMPga asoslangan veb-ilovaning komponenti sifatida yoki mustaqil ma'lumotlar bazasi serveri sifatida ishlatiladi. MySQLning ko'p jozibadorligi phpMyAdmin kabi ochiq manbali vositalar ekotizimlari tomonidan faollashtirilgan nisbatan soddaligi va foydalanish qulayligidan kelib chiqadi . O'rta diapazonda MySQLni gigabayt xotiraga ega bo'lgan ko'p protsessorli server kabi kuchliroq uskunada o'rnatish orqali masshtablash mumkin.

Flutter - bu Google tomonidan yaratilgan ochiq manbali UI dasturiy ta'minot ishlab chiqish tizimi. U Android, iOS, Linux, macOS, Windows, Google Fuchsia, va Internet uchun yagona kod bazasidan oʻzaro platforma ilovalarini ishlab chiqishda foydalaniladi. Birinchi marta 2015-yilda ishlab chiqilgan. Flutter 2017-yilning may oyida chiqarilgan.
Flutterning asosiy komponentlari quyidagilardan iborat:
✓ Dart platformasi
✓ Flutter dvigateli (Skia Graphics Engine)
✓ Fond kutubxonasi
✓ Dizayn uchun maxsus vidjetlar
✓ Flutter rivojlantirish vositalari (DevTools)


2.2.1-rasm
Dart platformasi. Flutter ilovalari Dart tilida yozilgan va tilning ko‘plab ilg‘or funksiyalaridan foydalanadi. Ilovani yozish va disk raskadrovka qilishda Flutter Dart virtual mashinasida ishlaydi, u o'z vaqtida bajaruvchi vositaga ega. Bu tez kompilyatsiya vaqtlarini, shuningdek, "qayta yuklash" imkonini beradi, buning yordamida manba fayllariga o'zgartirishlar ishlaydigan dasturga kiritilishi mumkin. Flutter buni holatli qayta yuklashni qo‘llab-quvvatlash bilan kengaytiradi, bunda ko‘p hollarda manba kodidagi o‘zgarishlar qayta ishga tushirishni yoki holatni yo‘qotmasdan darhol ishlaydigan ilovada aks etadi. Yaxshiroq ishlash uchun Flutter ilovalarining barcha platformalardagi versiyalari oldindan (AOT) kompilyatsiyasidan foydalanadi. Figma - vektor grafik muharriri va prototiplash vositasi boʻlib, u asosan veb-ga asoslangan boʻlib, macOS va Windows uchun ish stoli ilovalari tomonidan yoqilgan qoʻshimcha oflayn funksiyalarga ega. Android va iOS uchun Figma mobil ilovasi real vaqtda mobil qurilmalarda Figma prototiplarini ko'rish va ular bilan ishlash imkonini beradi. Figma xususiyatlari to'plami foydalanuvchi interfeysi va foydalanuvchi tajribasini loyihalashda foydalanishga qaratilgan bo'lib, real vaqtda hamkorlikka urg'u beradi. Mustaqil MacOS ilovasi sifatida ishlaydigan Sketchdan farqli o'laroq, Figma butunlay brauzerga asoslangan va shuning uchun nafaqat Mac kompyuterlarida, balki Windows yoki Linux bilan ishlaydigan shaxsiy kompyuterlarda va hatto Chromebooklarda ham ishlaydi. Shuningdek, u veb-APIni taklif qiladi va u bepul. Figmaning yana bir katta afzalligi shundaki, u bir xil faylda real vaqtda ishlash imkonini beradi. Sketch va Photoshop kabi an'anaviy "oflayn" ilovalardan foydalanganda, agar dizaynerlar o'z ishlarini baham ko'rishni xohlasalar, odatda uni rasm fayliga eksport qilishlari kerak, keyin uni elektron pochta
yoki tezkor xabar orqali yuborishlari kerak.
2.2.1-rasm Figma dasturida UI ko’rinishini yaratish.
Figmada, statik tasvirlarni eksport qilish o'rniga, mijozlar va hamkasblar brauzerida ochishlari uchun Figma fayliga havolani ulashamiz. Bu o'z-o'zidan dizaynerning ish jarayonida sezilarli vaqt va noqulayliklarni tejaydi. Ammo bundan ham muhimi, bu mijozlar va hamkasblar ish bilan yanada boyroq muloqot qilishlari va faylning so'nggi versiyasini ko'rib chiqishlari mumkinligini anglatadi
Yuzlab SQL va NoSQL ma’lumotlar bazalari mavjud. Ularning ba’zilari mashhur, ba’zilari haqida esa ma’lumot yetarli emas, ba’zilari ishlatishda o‘zining oddiyligi va qulayligi bilan ajralib tursa, ba’zilari foydalanish uchun noqulay. Bunday vaziyatda tabiiy savol tug‘iladi: qaysi ma’lumotlar bazasini tanlash kerak? Bunga javob berish uchun ma’lumotlar bazasi yordamida nimaga erishmoqchi ekanlikni hal qilish kerak. Qaror qabul qilishda har bir ma’lumotlar bazasi nimani taklif etishi mumkin ekanligini e’tirof etish zarur. Umuman olganda, bir xil maqsadlarga erishish mumkin bo‘lgan bir nechta turlar mavjud. Bu turlarning bir necha keng tarqalganlarini ko‘rib chiqamiz. Relyatsion ma’lumotlar bazasi. Har bir ma’lumotlar bazalari bilan ishlagan dasturchi yoki foydalanuvchi ushbu turdagi ma’lumotlar bazasidan ishni boshlaganligi aniq. Bu dastur ommaviyligi va keng tarqalganligi bilan ko‘pchilik foydalanuvchilar e’tiboriga tushgan. Bunday MB ma’lumotlarni muayyan turdagi muayyan ustunlarga ega relyatsion jadvallarida saqlash imkonini beradi. Relyatsion jadvallar normallashtirish va birlashtirish uchun juda qulay. Relyatsion modelning afzalliklari foydalanuvchi tomonidan tushunishning soddaligi va qulayligi, foydalanilgan yagona ma’lumot konstruktsiyasi “jadval” ekanligi, ma’lumotlarning to‘liq mustaqilligi, relyatsion ma’lumotlar bazasi o‘zgargarganda dasturdagi o‘zgarishlar minimal bo‘lishi, so‘rovlarni tashkil qilish va amaliy dasturiy ta’minotni yozish uchun tashqi xotirada ma’lumotlar bazasining maxsus tashkil etilishini bilishning hojati yo‘qligi va h.k. Relyatsion model bir qancha kamchiliklarga ham egadir. Masalan, har sohani har doim “jadvallar” ko‘rinishida namoyish etish mumkin emas, mantiqiy dizayn natijasida ko‘plab “jadvallar” paydo bo‘ladi, bu esa ma’lumotlar strukturasini tushunishni qiyinlashtiradi, MB nisbatan katta hajmdagi tashqi xotirani egallaydi, ma’lumotlarga kirishning nisbatan past tezligi va h.k.
Hujjatga asoslangan ma’lumotlar bazalari. Hujjatga yo‘naltirilgan ma’lumotlar bazasi – bu ierarxik ma’lumotlar tuzilmalarini (hujjatlarni) saqlash uchun maxsus mo‘ljallangan ma’lumotlar bazasi va , odatda, NoSQL yondashuvi yordamida amalga oshiriladi. Ular yozuvlarni JSON formatida saqlashga imkon beradi. Ushbu formatda har qanday kalit uchun murakkab qiymat yaratish va darhol b
itta yozuvga butun ma’lumotlar tuzilmasini kiritish mumkin. Bunday ma’lumotlar
2.2.3-rasm
bazasiga misol qilib MongoDBni keltirish mumkin. Bunday MBlarning afzalliklari relyatsion ma’lumotlar bazalari bilan solishtirganda, katta hajmdagi ma’lumotlarni indekslashda va ko‘p sonli so‘rovlarni o‘qishdagi yuqori unumdorlik, SQL yechimlari bilan solishtirganda masshtabni osonlashtirish, ma’lumotlarning “sxemasini” o‘zgartirish qulay: yangi maydonlarni qo‘shish uchun yangilash operatsiyalarini bajarish shart emas, strukturalanmagan ma’lumotlarni saqlashda muammo bo‘lmaydi, obyekt haqidagi barcha ma’lumotlarni saqlash uchun yagona joy: kamroq “qo‘shilish” operatsiyalari, ma’lumotlar bazasi bilan aloqa qilish uchun oddiy interfeys (kalit → qiymat, SQL yo‘q). Kamchiliklari esa tranzaksiyaviy nazorat logikasining mavjud emasligi va ma’lumotlarni qayta ishlash uchun qo‘shimcha dasturlashtirish tilidan foydalanish zarurligidadir. Xotiradagi ma’lumotlar bazalari (IMDB – In-memory Database). Xotiradagi ma’lumotlar bazasi kompyuter ma’lumotlarini saqlashda, asosan, tezkor xotiraga tayanadigan ma’lumotlar bazalarini boshqarish tizimidir. U disk saqlash mexanizmi foydalaniladigan MBBT fonida ajratiladi. Bunday MB larga misol qilib Redis, Tarantool, Apache Igniteni keltirishimiz mumkin. Bunday MB asosiy afzalliklariga, diskdan yozish va o‘qish nuqtayi nazaridan IMDBlar diskka asoslangan MBBTlarga qaraganda tezroqligi, IMDB ma’lumotlarni qattiq diskda samarali saqlash mumkinligini aytish joiz. Diskka asoslangan DMBBT, odatda, qattiq disklar bilan unchalik samarali ishlamaydi va SSD (yoki SAS yoki fleshxotira kabi boshqa tezkor xotirani) talab qilishi kiradi. Kamchiliklariga esa IMDB, odatda, bir nechta protsessor yadrolari bo‘ylab yaxshi ishlamasligi, agar barcha ma’lumotlar RAMga mos kelmasa, IMDB ishlamasliklari va h.k.lar kiradi. Keng ustunli ma’lumotlar bazalari. Ushbu ma’lumotlar bazalari ma’lumotlarni qattiq disk yoki SSDda kalit/qiymat yozuvlari ko‘rinishida saqlaydi. Ushbu yechimlar sistemada joylashgan minglab umumiy serverlardagi peytabaytlik ma’lumotlarni boshqarish uchun yaxshi masshtablashtirishga mo‘ljallangan.Ular SSTable arxitekturasini ifodalaydi. Ushbu arxitektura ikkita foydalanish holati uchun mo‘ljallangan: kalitlarga tezkor kirish va yuqori tezlik bilan yozish. Bunday MB larga misol qilib Vertica, Clickhouselarni keltirish mumkin.

2.2.4-rasm
XULOSA
Men “Mobil ilovalarda ma`lumotlar ba`zasi” mavzusi bo`yicha qilgan loyiha ishinmda Axborot texnologiyalariga bo`layatgan e`tibor va undagi rivojlanish
Mobil ilova haqida mobil ilova yaratishda ma`lumotlar bazasini ulash va undagi jarayonlarni yortitib berdim.
Mamlakatamiz rivojlanishi uchun IT sohasi muhim o`rin tutadi.
Biz yoshlar buning uchun yaxshi kadr bo`liashimiz va mamlkata oldidagi ma`sulyatni ado etishimiz talab qilinadi.
Mobil ilova haqida qisqacha xulosa
Mobil ilova (inglizcha: Mobile app) — maʼlum bir platforma (iOS, Android, Windows Phone va boshqalar) uchun ishlab chiqilgan smartfonlar, planshetlar va boshqa mobil qurilmalarda^[1] ishlashga moʻljallangan dastur. Koʻpgina mobil ilovalar qurilmaning oʻzida oldindan oʻrnatiladi yoki ularni App Store, Google Play va boshqalar kabi onlayn dastur doʻkonlaridan bepul yoki pullik yuklab olish mumkin.
Dastlab, mobil ilovalar elektron pochtani tezda tekshirish uchun ishlatilgan, ammo ularning yuqori talablari boshqa sohalarda ham kengayishiga olib keldi, masalan, mobil telefon va GPS oʻyinlari, suhbatlashish, video tomosha qilish va Internetdan foydalanish.
Ushbu atama 2007-yildan beri juda mashhur boʻlib, 2010-yilda Amerika Dialektik Jamiyati tomonidan „Yil soʻzlari“ roʻyxatiga kiritilgan.
Mobil ilovalar bozori bugungi kunda juda rivojlangan va barqaror oʻsib bormoqda. Statistika prognozlariga koʻra, 2020-yilda mobil ilovalar sanoatining yillik yalpi daromadi $189 milliarddan oshadi
Mobil ilovalar yaratish uchun axborot texnologiyalaridan foydalanish mumkin.