I kirish II

Kurs ishining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat. Chorvachilik tarmoqlarida yalpi qishloq xo’jaligi mahsulotining 11 foizga
yaqini yetishtirilmoqda. Uning 90 foizga yaqinini aholi xo’jaliklari yetkazib
bermoqda. Demak, qolgan qismi jamoa mulkchiligiga asoslangan xo’jaliklar
hissasiga to’g’ri kelmoqda. Chorvachilik tarmoqlarida yetishtirilayotgan
mahsulotlarning asosiy qismi Respublika aholisi talablarini qondirish maqsadida
ichki bozorlarda, cheklangan miqdori esa tashqi bozorlarda sotilmoqda.
Kelajakda bu muammoni hal etishga alohida e’tibor berish maqsadga
muvofiqdir. Buning uchun obyektiv imkoniyatlar mavjud. Respublika
chorvachiligida ekologik jihatdan barcha talablarga javob beradigan go’sht, sut
mahsulotlarini, teri, ayniqsa, qorako’l terisini, jun yetishtirishni rivojlantirib, ularni
tashqi bozorda sotish mumkin. Bunda aholining chorvachilik mahsulotlariga
bo’lgan talabini qondirish darajasi ham yuksaltiriladi. Natijada tarmoqning milliy
iqtisodiyotdagi o’rni, ahamiyati ortadi. Hozirgi kunda chorvachilik tarmoqlarida nasldorlik va mahsuldorlik ko’rsatkichlarini yaxshilash, seleksiya-naslchilik ishlarini to’g’ri yo’lga qo’yish va keng ko’lamli seleksiya ishlarini yuritish muhim vazifalardan sanaladi. Chorvachilik tarmoqlarila seleksiya-naslchilik ishlarini rivojlantirish O’zbekiston Respublikasining “Naslchilik to’g’risida”gi qonuni bilan, shuningdek seleksiya jarayonlarida olib borilgan ijobiy ishlar natijasida erishilgan yutuqlarni rasmiy ravishda tasdiqlash va ularning mualliflariga mualliflik huquqini berish va seleksiya yutug’ini patent bilan himoyalash O’zbekiston Respublikasi “Seleksiya yutuqlari to’g’risida”gi qonuni bilan belgilangan talablar asosida ishlar olib borilmoqda.

II.Adabiyotlar sharxi
Mamlakatimizda chorva mollari va parrandalar bosh sonini barqaror oshirishni taʼminlash, veterinariya nazoratini kuchaytirish va veterinariya servis sifatini oshirish, hayvonlarning sogʻligʻini himoya qilish boʻyicha samarali ishlarni tashkil etish, epizootik osoyishtalik va oziq-ovqat mahsulotlari xavfsizligini taʼminlash borasida keng koʻlamli ishlar amalga oshirildi.

Shu bilan birga, chorva mollarining naslini yaxshilash, ozuqa bazasini mustahkamlash, naslchilik yoʻnalishidagi chorvachilik xoʻjaliklari faoliyatini hamda chorvachilik mahsulotlarini yetishtirishda yirik tadbirkorlik subyektlari koʻpaytirilishini davlat tomonidan qoʻllab-quvvatlash boʻyicha kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish talab etilmoqda.

Respublikada naslchilik-seleksiya ishlarini yuritishning ilmiy asoslangan innovatsion uslublarini joriy etish, sunʼiy urugʻlantirish ishlarini tizimli tashkil etish, qishloq xoʻjaligi hayvonlari orasidagi epizootik osoyishtalik hamda oziq-ovqat mahsulotlari xavfsizligini taʼminlash maqsadida:1. Oʻzbekiston Respublikasi Davlat veterinariya qoʻmitasi Oʻzbekiston Respublikasi Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish davlat qoʻmitasi etib qayta tashkil etilsin va quyidagilar uning asosiy vazifalari sifatida belgilansin veterinariya, chorvachilik va naslchilik sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirish, normativ-huquqiy hujjatlarni xalqaro standartlarga muvofiqlashtirish, ushbu sohada davlat, xoʻjalik boshqaruvi organlari hamda mahalliy davlat hokimiyati organlarining oʻzaro hamkorligini muvofiqlashtirish, veterinariya faoliyatini litsenziyalashni amalga oshirish; veterinariya sohasi va chorvachilikning barcha tarmoqlarini, shu jumladan, qoramolchilik, qoʻychilik, qorakoʻlchilik, echkichilik, yilqichilik, parrandachilik, baliqchilik, asalarichilik va quyonchilikni rivojlantirish, naslchilik-seleksiya ishlarini muvofiqlashtirish hamda ushbu yoʻnalishlar boʻyicha maqsadli davlat dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish mamlakat hududlarini hayvonlarning yuqumli kasalliklari kirib kelishidan himoya qilishni taʼminlash, amaliyotga hayvonlarni davolashning va profilaktikasining zamonaviy usullarini joriy etish, mahalliy va xorijiy fan yutuqlarini tatbiq etish asosida veterinariya dori vositalarining yangi turlari va shakllarini ishlab chiqarishni tashkil etish; epizootik osoyishtalikni taʼminlashda hayvonlarning yuqumli kasalliklarini oʻz vaqtida aniqlash, tashxis qoʻyish va tarqalishining oldini olishga doir profilaktika ishlarining samaradorligini monitoring qilish; chorvachilik va naslchilik sohasini davlat tomonidan qoʻllab-quvvatlashning yagona mexanizmlarini amalga oshirish, chorvachilik xoʻjaliklariga ozuqa yetishtirish uchun ajratilgan yer maydonlarida chorva ozuqa ekinlarini joylashtirishni tashkil etish hamda yuqori hosildorlikka erishishni monitoring qilish chorvachilik tarmoqlarida hayvonlarni identifikatsiya qilish, ularni hisobga olish,hisobdan chiqarish va saqlash ishlarini tashkil etish, qishloq xoʻjaligi hayvonlarini zoti boʻyicha rayonlashtirish; veterinariya va naslchilik toʻgʻrisidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi hamda veterinariya dori vositalari va ozuqabop qoʻshimchalarning sifati va muomalasi yuzasidan davlat nazoratini amalga oshirish veterinariya va naslchilik-seleksiya sohalarida ilmiy, uslubiy va taʼlim salohiyatini har tomonlama rivojlantirish, ilmiy tadqiqotlar yoʻnalishlarini belgilash, fundamental va amaliy tadqiqotlar, innovatsiya ishlanmalari natijalari veterinariya va naslchilik-seleksiya amaliyotiga joriy etilishini muvofiqlashtirish chorvachilik mahsulotlarini xalqaro talablarga muvofiq sertifikatlashtirish va standartlashtirishni taʼminlash, sifat menejmentining zamonaviy usullarini keng joriy etish, veterinariya va chorvachilik sohalariga xorijiy investitsiyalar va grant mablagʻlarini jalb qilish; soha kadrlarini tizimli tayyorlash, ularning malakasini oshirish va qayta tayyorlashni tashkil etish, rahbar hamda mutaxassislarning ish uslubi va shakllarini takomillashtirish.
2. Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi hamda Fanlar akademiyasi tarkibidagi, quyidagi muassasalar Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish davlat qoʻmitasi tarkibiga oʻtkazilishiga rozilik berilsin Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligining Samarqand veterinariya meditsinasi instituti va uning qoshidagi akademik litsey Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Qishloq xoʻjaligi va oziq-ovqat taʼminoti ilmiy-ishlab chiqarish markazining Chorvachilik va parrandachilik ilmiy-tadqiqot instituti, Qorakoʻlchilik va choʻl ekologiyasi ilmiy-tadqiqot instituti hamda Baliqchilik ilmiy-tadqiqot instituti.
3. Oʻzbekiston Respublikasi Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish davlat qoʻmitasi epizootik osoyishtalikni taʼminlash, hayvonlarning yuqumli kasalliklarini oʻz vaqtida aniqlash, tashxis qoʻyish va tarqalishining oldini olish, chorvachilikning barcha tarmoqlarini va naslchilikni rivojlantirish uchun masʼul davlat boshqaruvi organi hisoblanadi.4. Belgilab qoʻyilsinki: Oʻzbekiston Respublikasi Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish davlat qoʻmitasi Oʻzbekiston Respublikasi Davlat veterinariya qoʻmitasining barcha huquqlari, majburiyatlari va shartnomalari, shu jumladan, xalqaro shartnomalari boʻyicha huquqiy vorisi hisoblanadi;
Oʻzbekiston Respublikasi Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish davlat qoʻmitasining oʻz vakolatlari doirasida qabul qilgan qarorlari vazirliklar, idoralar, mahalliy davlat hokimiyati organlari, boshqa tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar tomonidan ijro etilishi majburiy hisoblanadi Oʻzbekiston Respublikasi Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish davlat qoʻmitasi, uning tizimi va hududiy tashkilotlarini moliyalashtirish va moddiy-texnik taʼminlash Oʻzbekiston Respublikasi Davlat byudjeti, byudjetdan tashqari jamgʻarmalar va qonunchilik bilan taqiqlanmagan boshqa mablagʻlar hisobidan amalga oshiriladi.
5. Ilmiy-tadqiqot ishlari, qoʻmita tizimidagi tashkilotlarning moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, soha kadrlari malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash, shuningdek, xodimlarni moddiy va ijtimoiy qoʻllab-quvvatlash maqsadida Oʻzbekiston Respublikasi Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish davlat qoʻmitasi huzurida Veterinariya xizmati va chorvachilikni rivojlantirish jamgʻarmasi tashkil etilsin.
Veterinariya xizmati va chorvachilikni rivojlantirish jamgʻarmasini shakllantirish manbalari etib:Davlat chegarasi va transportda davlat veterinariya nazorati boshqarmasining hamda Veterinariya dori vositalari, ozuqabop qoʻshimchalar sifati va muomalasi nazorati boʻyicha davlat ilmiy markazining xizmatlar koʻrsatishdan tushadigan mablagʻlarning 75 foizi;chorvachilik fermer xoʻjaliklariga sotiladigan urugʻlar, sunʼiy urugʻlantirish xizmatini koʻrsatishdan tushadigan mablagʻlar; qonunchilikda taqiqlanmagan boshqa manbalar belgilansin.
6. Oʻzbekiston Respublikasi Qishloq xoʻjaligi vazirligining Chorvachilik, parrandachilik va asalarichilik boshqarmasi, Baliqchilik boshqarmasi hamda ularning hududiy boʻlinmalari negizida Oʻzbekiston Respublikasi Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish davlat qoʻmitasi huzurida faoliyat koʻrsatadigan “Oʻzbekchorvanasl” agentligi (keyingi oʻrinlarda Agentlik deb yuritiladi) tashkil etilsin.
7. Agentlikning asosiy vazifalari etib quyidagilar belgilansin:
chorvachilik tarmogʻini rivojlantirish, sunʼiy urugʻlantirishni tashkil etish, naslchilik-seleksiya ishlarini takomillashtirish, chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarish hajmlarini koʻpaytirish, chorva ozuqa bazasini mustahkamlash;chorvachilikda sof genofondni saqlab qolish va rivojlantirish, ilmiy-tadqiqot muassasalari tomonidan ishlab chiqilgan naslchilik-seleksiya dasturlarini amaliyotga tatbiq etish va muvofiqlashtirish;naslchilik resurslarini yaratish, saqlash, takror koʻpaytirish va ulardan oqilona foydalanish ozuqabop ekinlarni yetishtirish uchun ajratilgan yer uchastkalarida ushbu ekinlar yetishtirilishini monitoring qilish.
8. Belgilansinki, 2020 yil 1 yanvardan boshlab:chorva mollari bosh soni 100 shartli va undan ortiq boʻlgan chorvachilik hamda parrandalar soni 100 ming bosh va undan yuqori boʻlgan parrandachilikka ixtisoslashgan xoʻjaliklarda alohida shtat asosida veterinariya vrachi va zootexnik mutaxassislarning faoliyat yuritishi joriy etiladi qoramolchilik yoʻnalishidagi xoʻjaliklar (boʻrdoqichilik xoʻjaliklari bundan mustasno) hamda aholi qaramogʻidagi sigirlar Agentlik tomonidan ishlab chiqilgan seleksiya rejasiga asosan mazkur hudud uchun biriktirilgan zotdagi naslli buqalar urugʻi bilan sunʼiy urugʻlantiriladi tuman hokimliklari har yilning 1 dekabriga qadar Agentlikning hududiy boʻlinmalari bilan kelishgan holda Oʻzbekiston Respublikasi Qishloq xoʻjaligi vazirligiga fermer xoʻjaliklari kesimida kelgusi yil uchun ozuqa ekinlarini joylashtirish rejasini taqdim etadishaxsiy yordamchi, dehqon xoʻjaliklari va aholi xonadonlaridagi sigirlarni sunʼiy urugʻlantirish uchun foydalaniladigan nasldor buqalarning muzlatilgan urugʻi hamda kimyo korxonalari tomonidan yetkazib beriladigan suyuq azot xarajatlarini Oʻzbekiston Respublikasi Davlat byudjeti mablagʻlari hisobidan qoplashga ruxsat etiladi.
9. Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi bir hafta muddatda Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish davlat qoʻmitasi faoliyatini tashkil etish toʻgʻrisidagi Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti qarori loyihasini belgilangan tartibda kiritsin.
10. Oʻzbekiston Respublikasi Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish davlat qoʻmitasi Adliya vazirligi, boshqa manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda ikki oy muddatda qonun hujjatlariga ushbu Farmondan kelib chiqadigan oʻzgartirish va qoʻshimchalar toʻgʻrisida Vazirlar Mahkamasiga taklif kiritsin.
11. Mazkur Farmonning ijrosini nazorat qilish Oʻzbekiston Respublikasining Bosh vaziri A.N.Aripov va Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi rahbari Z.Sh.Nizomiddinov zimmasiga yuklansin.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.MIRZIYOYEV
Qoʻychilik — chorvachilikning qoʻylarni urchitish bilan shugʻullanadigan tarmogʻi. Oziq-ovqat mahsulotlari (goʻsht, yogʻ, sut) va yengil sanoatga qimmatli xom ashyo (jun, teri, moʻyna) yetkazib beradi. Qoʻy juni xalq xoʻjaligi uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Qoʻy junidan gazmol, trikotaj buyumlar, gilam va h.k., terisidan poʻstin, moʻynasidan turli kiyimkechaklar tikiladi, goʻshti oqsil va yogga boy toʻyimli mahsulot, sutidan pishloq, brinza va boshqa tayyorlanadi.
Qo'ylardan olinadigan mahsulotga qarab goʻsht-yogʻ, goʻsht-jun va goʻsht-jun-sut, ular oʻz navbatida, mayin junli, yarim mayin junli, dagʻal junli, yarim dagʻal junli, moʻynali, poʻstin-bop yoʻnalishlarga boʻlinadi.
Oʻrta Osiyo va Qozogʻistonda qorakoʻlchilik va goʻsht-yogʻ yoʻnalishidagi q. rivojlangan. Qoʻy xonakilashtirilgandan boshlab odamlar undan olinadigan xom ashyo va goʻsht mahsulotlaridan foydalana boshladilar. Inson faoliyati natijasida qad. kammahsul dagʻal junli qoʻylar yaxshilangan va mahsuldorligi oshirilgan. Miloddan bir necha ming yil oldin Kichik Osiyoda birinchi mayin junli qoʻylar, Oʻrta Osiyoda esa qorakoʻl qoʻy zotlari paydo boʻldi. Q. chorvachilikdagi mustaqil tarmoq sifatida, asosan, choʻl va dasht, togʻli hududlarda qoʻychi boylarning xususiy xoʻjaliklarida olib borilgan.
20-asrning 20-yillaridan boshlab Oʻzbekistonda Qo'ychilikka alohida tarmoq sifatida eʼtibor berila boshlandi. Yirik davlat va jamoa Qo'ychilik xoʻjaliklari, keyinchalik ixtisoslashgan naslchilik yoʻnalishidagi xoʻjaliklar (naslchilik zavodlari) tashkil etildi. 30-yillardan jamoa va davlat xoʻjaliklari (kolxozlar va sovxozlar)da Qo'ychilik fermalari tashkil etildi. Sobiq Ittifoqning boshqa hududlaridan mayin junli qoʻy (merinoslar) keltirildi. Mayin junli Q.ni rivojlantirish, kammahsul qoʻylarni mahsuldor qoʻy zotlari bilan chatishtirish, qoʻylarni sunʼiy urugʻlantirishning yangi usullarini ishlab chiqish va amaliyotga tatbiq etish ishlari olib borildi, qoʻylarni boqish va asrash sharoitlari yaxshilandi. Veterinariya xizmati koʻrsatish tizimi tashkil etildi. Natijada podalarning zot tarkibi yaxshilandi, qoʻy tuyogʻi soni koʻpaydi, qoʻylarning mahsuldorligi oshdi, Qo'ychilikda mayin junli va oʻrtacha mayin junli qoʻylar salmogʻi ortdi, bosh soni koʻpaydi. Respublikada 1923 yilda barcha zotdagi qoʻylar bosh soni 3,1 mln. boʻlsa, 80-yillar boshiga kelib, ularning soni 8,9 mln. boshga, shu jumladan, qorakoʻl qoʻylari 5,3 mln. boshga yetdi.Oʻzbekistonda qoʻylar, asosan, yaylovda boqiladi (ob-havo sharoiti noqulay hollarda qoʻshimcha oziqlantiriladi). Goʻshtga topshiriladigan qorakoʻl qoʻylarni yaxshi semirtirish uchun kuzda ularning suruvlari tuziladi. Boʻrdoqiga boqiladigan qoʻylarga shulxa, kunjara yoki tert beriladi. 70-80 kunda qoʻylar yaxshi semiradi va goʻshtga topshiriladi.
90-yillar boshidan Qo'ychilikda chuqur iqtisodiy islohotlar amalga oshirildi. Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1993 yil 15 martdagi "Respublika chorvachiligida iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida"gi qaroriga muvofiq barcha jamoa xoʻjaligi Qo'ychilik fermalari xususiylashtirildi va fermer xoʻjaliklari barpo etildi. Qo'ychilik ixtisoslashgan davlat xoʻjaliklari (z-dlari) jamoa (shirkat) xoʻjaliklariga aylantirildi. 1998 yil iyunda qorakoʻlchilikda ishlab chiqarish va savdo masa-lalari bilan shugʻullanadigan va respublikada barcha qorakoʻlchilik shirkat xoʻjaliklarini va hududiy viloyat birlashmalarini oʻz ichiga olgan "Oʻzbek qorakoʻli" kompaniyasi tashkil etildi.
Respublika Q.da dagʻal jun va goʻsht-yogʻ beruvchi hisori va jaydari qoʻy zotlari asosiy oʻrinni egallaydi. Hisori qoʻylar, asosan, togʻ va togʻ oldi mintaqalarida (Surxon-daryo, Qashqadaryo va Jizzax viloyatlari) boqiladi (qarang Hisori qoʻy zoti). Xonadon xoʻjaliklarida boqiladigan jami qoʻylarning deyarli yarmini jaydari qoʻylar tashkil qiladi. Bu zotlar Qoraqalpogʻiston Respublikasi, Buxoro va Navoiy viloyatlarida koʻp tarqalgan. Yarim dagʻal jun olinadigan saraja, Olay va tojikiston qoʻy zotlari, asosan, Fargʻona va Toshkent viloyatlaridagi togʻ, togʻ oldi yaylovlariga yaxshi moslashgan.
Qoramolchilik - chorvachilikning asosiy sohalaridan biri, aholini goʻsht, sut mahsulotlari hamda yengil sanoatni teri va boshqa xom ashyo bilan taʼminlaydi. q. chiqindisi boʻlgan goʻng dehqonchilikda yerlar unumdorligini oshirishda keng qoʻllaniladi (baʼzi mamlakatlarda qoramoldan ish hayvoni sifatida foydalaniladi). Qo'ychilik xoʻjalik tarmogʻi sifatida yovvoyi qoramol turlari xonakilashtirilgan paytdan paydo boʻlgan. Dastlab qoramoldan goʻshti uchun hamda ish hayvoni sifatida foydalanilgan. Sut isteʼmol qilina boshlagach, odamlar undan yogʻ, pishloq va boshqa mahsulotlar tayyorlashni oʻrgandilar, natijada sut Qo'ylar.ining ahamiyati oshdi, sut sanoati shakllandi.

Qo'ychilik qadimdan hozirgi Oʻzbekiston hududida intensiv sharoitlarda va yaylov usulidarivojlangan. 19-asr oxiriga qadar Qo'ychilik.ning asosiy qismini kammahsul, jussasi mayda jaydari hamda zebusimon qoramollar tashkil qilgan. 20-asrning 20-yillaridan boshlab respublikada mahalliy va zebusimon qora-mollarni madaniy qoraola, qizilchoʻl va shvits zotlari bilan chatishtirish asosida mahsuldor podalar guruhini shakllantirish hamda nasldor sof zotli qoramollarning reproduktor xoʻjaliklarini tashkil etish, davlat va kooperativ xoʻjaliklari Qo'ychilik sut-tovar fermalarini rivojlantirish va sutchilik komplekslarini tashkil etish, Qo'yni ixtisoslashtirish, konsentratsiyalash va sanoat texnologiyalari asosiga oʻtkazish ishlari amalga oshirildi. Qo'ychilik ning sut, sut-goʻsht, goʻsht hamda naslchilik yoʻnalishidagi xoʻjaliklar, naslchilik zavodlari, xoʻjaliklari va fermalari tashkil etildi. natijada 80-yillarga kelib qoramollar zotdorligi 98—99% ga yetkazildi. Nasldor sigirlarning 3800–4100 kg sut beradigan podalari barpo etildi. Goʻshtchilik komplekslarida parvarish qilingan novvoslar vazni 12—13 oyligida 400–420 kg ga koʻtarildi. Tumanlarda tashkil etilgan xoʻjaliklararo boʻrdoqichilik korxonalarida qoramollarni jadal boqish va boʻrdoqilash ijobiy natijalar berdi. Qoramolchilik amaliyotining taraqqiy etishida ilgʻor tajriba va fan yutuqlari muhim rol oʻynadi. 1932 yilda chorvachilik tajriba st-yasining va 1939 yilda Oʻzbekiston chorvachilik i.t. institutining tashkil etilishi chorvachilik va xususan qo'ychilik sohasida muhim burilish boʻldi. qo'ychilik rivojining tipologik, ozuqa va seleksiya asoslari ishlab chiqildi hamda amaliyotga keng joriy qilindi. 1924 yilda qoramollar soni 1229,4 ming boshni, shu jumladan, sigirlar 407,5 ming boshni tashkil qilgan boʻlsa, 1991 yilda bu koʻrsatkichlar tegishlicha 4580,8 va 1856,4 ming boshga, 2004 yilda 5873 va 2556,7 ming boshga yetdi. 1924 yilda goʻsht yetishtirish (tirik vaznda, ming t) 84,0, 1991 yilda 789, 2003 yilda 935,5; sut yetishtirish tegishlicha 262,0, 3034,2 va 4030,3 ni tashkil etdi. sigirlardan oʻrtacha sut sogʻib olish 1924 yilda 400 kg dan 1990 yilda 1685 kg ga, qoramollarni goʻshtga topshirish vazni 150 kg dan 401 kg gacha koʻtarildi. Keyingi 14—15 yil mobaynida qoramollar soni va yetishtirilgan yalpi chorva mahsulotlari hajmi oʻsdi. Qo'ychilik sohasida tashkil etilgan fermer xoʻjaliklarida mahsuldorlik koʻrsatkichlari yaxshilandi. 1990 — 2003 yillarda respublikada qoramollar soni 1293,9 ming boshga yoki 28,3%ga, sigirlar soni 700,3 ming boshga yoki 37,7% ga koʻpaydi.