I. Kirish: Kesh xotira (cache) nima ? Uning vazifalari

Protsessor kesh darajalari
Ko'pgina zamonaviy protsessorlar ikki yoki uch darajadagi kesh bilan jihozlangan (endi uchinchisi anakartda joylashgan bo'lishi mumkin):
1-darajali kesh (L1)- barcha darajadagi eng tezkor, protsessor yadrosiga yaqin joylashgan, shuning uchun u eng qisqa javob vaqtiga ega va protsessorga yaqin tezlikda ishlaydi. Ushbu turdagi xotiraning yana bir vazifasi protsessor va kesh xotiraning ikkinchi darajasi o'rtasida almashinuvni ta'minlashdir.
L2 kesh- birinchisiga qaraganda ko'proq xotira hajmiga ega, ammo bu tezlikning pasayishi kabi salbiy nuqtani anglatadi. Bu butun protsessor uchun umumiy yoki har bir yadro uchun individual bo'lishi mumkin. Maqsadlardan biri birinchi va uchinchi darajalar orasidagi buferdir.
L3 kesh- keshlarning eng sekin (lekin RAMdan sezilarli darajada tezroq), lekin ayni paytda eng katta xotira hajmiga ega. Agar birinchi daraja har bir yadro uchun
individual bo'lsa, bu butun protsessor uchun umumiydi

Kompyuterda ma’lumotlarni saqlashning uchta darajasining mavjudligi va ularga darajalar orasida doimiy almashtirishning bosqich tamoyilining qo’yilganligi ma’lumotlarni o’qish tezligiga yaqinlashtirishga imkon beradi. Ma’lumotlarni qidirish va o’qish tezligini prosessorlar unumdorligidan jiddiy orqada qolishi yechiladigan muammolaridan biri hisoblanadi.

Buyruqlar va ma’lumotlarni qanday saqlanishiga qarab kesh- xotiraning ikki xili mavjud. Buyruqlar ham, ma’lumotlar ham birgalikda saqlanadigan kesh-xotira birlashtirilgan kesh-xotira deb ataladi (rus tilida - obyedinennaya kesh-pamyat). Buyruqlar alohida, ma’lumotlar alohida saqlanadigan kesh-xotira esa alohida ajratilgan kesh-xotira deb ataladi (rus tilida - razdelennaya kesh-pamyat). Hozirgi kompyuterlarda ko‘proq alohida ajratilgan kesh-xotiradan foydalanilmoqda.

• 
  XULOSA: Kesh tezligi ma'lum bir mikrosxemaning hajmiga bog'liq.Mikrosxemaning hajmi qanchalik katta bo'lsa, uning ishlashi uchun yuqori tezlikka erishish shunchalik qiyin bo'ladi. Ushbu xususiyatni hisobga olgan holda, kesh-protsessor xotirasida sathlar deb nomlangan bir nechta kichik bloklar ko'rinishida ish olib boriladi. Bugungi kunda eng keng tarqalgan L1, L2, L3 uch darajali kesh tizimi hisoblanadi:
  

Birinchi darajali L1 kesh xotirasi - eng kichik hajm (bir necha o'nlab kilobayt), lekin eng tezkor va eng muhimi.
L2 kesh xotirasi L1 xotira tezligidan pastroq, lekin allaqachon bir necha yuz kilobaytda o'lchanadigan hajmda yutadi
L3 keshi - U uchta darajadagi eng katta hajmga ega (u o'nlab megabaytlarga yetishi mumkin), lekin ayni paytda eng tezkor tezlikka ega, u hali ham tezkor xotiradan tezroq.

Qisqa qilib aytganda, kundalik hayotimizdahi gadjetlarimizgacha kesh xotirasi bor. U bizga gadjetlarimiz tez qotmay ishashini ta’minlab beradi.

Foydalanilgan adabyotlar

1. 
   https://pyblog.uz/post/kesh-xotira-nima-va-uning-vazifalari
   
2. 
   https://uz.birmiss.com/kesh-xotira-bu-nima-brauzer-kesh-nima/
   
3. 
   https://uz.birmiss.com/kesh-xotira-bu-nima-brauzer-kesh-nima/
   
4. 
   https://uz.eyewated.com/kompyuterning-kesh-xotirasi-nima/
   
5.