I. kirish psixodiagnostik testlarda standartlashtirish tushunchasi

PROTSENTILLAR.

PROTSENTIL -- natijasi berilgan dastlabki ko’rsatkichdan past bo’lgan standartlashtirish tanlovidagi individlarning foiz nisbati. Protsentillar shkalasini 100 va eng past natijaga mos keladigan bir rangdagi rang ( daraja ) grodattsiyalari ( chegara ) uyg’unligi sifatida qarab chiqish mumkin. 50 – protsentil ( P 50 ) natijalarni taqsimlash medianasiga mos keladi, protsentillarni oddiy foiz ( prosent ) ko’satkichlari bilan aralashtirib bo’lmaydi. Foiz individual natijalarda testning umumiy topshiriqlaridan to’g’ri ishlanganliklari nisbatini aks ettiradi. P 1 va P 100 ranglarini ( darajalarini ) tanlovada kuzatilganlardan eng past va eng yuqori natija olganlari mos ravishda olishadi biroq bu ranglarga 0 ko’rsatkich ( birorta ham to’g’ri javob yo’q ) yoki mutloq ( barcha javoblar to’g’ri ) ko’astkichlarga mos keladi degani emas. Masalan jami 120 ta masaladan iborat vazifada birinchi rangga mos keladigan minimal natija 6 ta to’g’ri javobni tashkil etishi mumkin, ayni paytda P 100 rang mos keladigan maksimal natija 95 ta to’g’ri yechilgan masaladan iborat bo’ladi.

Bu kabi holatni misol uchun tezlik testlarini baholashda kuzatishimiz mumkin. Protsental shkalaning asosiy kamchiligi bu o’lchov birliklarining notengligi. Normal taqsimlashda alohida o’zgaruvchilar taqsimot markazida jins birikadi hamda chetga qarab uzoqlashib borishi bilan tarqaladi. Shuning uchun markaz yaqinidagi holatlar chastotalariga atrofda joylashgan baholar taqsimlanishining abtsistsa o’qi bo’yicha ancha qisqa intervallari teng tushadi. Protsentillar normal tanlashdagi har bir sinovdan o’tayotganning nisbiy holati ko’rsatadi, ammo natijalar o’rtasidagi farq kattaligini emas. Bu esa individual natijalarni talqin ( interpretatsiya ) qilishda ayrim noqulayliklarni keltirib chiqaradi. Masalan P 70-80 intervalga mos birlamchi ko’rsatkichlarda farq 10 ballni tashkil etishi mumkin, P 50-P 60 ranglari intervalidagi to’g’ri javoblar miqdori farqi esa bor yo’g’i 1-3 ballni tashkil etishi mumkin shu bilan bir qatorda protsentllar qator afzalliklarga ega. Ular psixodiagnostik ma’lumotdan foydalanuvchilar tushinishlari uchun oson turli tipdagi metodikalar universal va oson hisoblanadi⁶.

1) Standartlashtirish test o’kazish jarayonini qayta ishlash va reglamentatsiyasi qo’llanma, tekshiruv blanklari, natijalarni ro’yhatga olish usullarini jarayonni o’tkazish sharoyitlarini unifikatsiyalash sinovdan o’tayotganlar kontingenti tavsifi. Tekshiruv o’tkazish jarayonini qat’iy davrligi – test ishonchliligini ta’minlovchi hamda tekshiruvdagi natijalarni baholash uchun test me’yorlarini belgilashning muhim sharti.

2) Standartlashtirish baholarning normal shkalasini o’rganilayotgan ko’rsatkichning miqdoriy ahamiyatiga asoslangan emas, balki sinovdan o’tayotganlarning tanlovida natijalarni taqsimlashdagi nisbiy o’ringa asoslangan yangi shkalaga o’zgartirishdir.