I shamshidinov noorganik moddalar va

Kuyundi gazlari issiqligidan foydalanish. Oltingugurtli xomashyo 
kuydirilganda va sulfit angidridni sulfat kislotaga qayta ishlashda ko‘p 
miqdordagi issiqlik ajralib chiqadi. 1.2-jadvalda turli xildagi xomashyo-
lardan 1 t sulfat kislota ishlab chiqarishda hosil bo‘ladigan issiqlik miq-
dori haqidagi ma’lumotlar keltirilgan. 
1.2-jadval 
1 t H
2
SO
4
olishda ajralib chiqadigan energiya miqdori 
(SI sistemasiga hisoblash koeffitsienti: kkal x 4,19 = kj) 
Kolchedan 
Oltingugurt 
Vodorod 
sulfid 
Xomashyoni yondirilishidan 
ajraladigan issiqlik, mln kkal ……..... 
1,04 
0,72 
1,26 
SO
2
ni kislotaga qayta ishlanishidan 
ajraladigan issiqlik, mln kkal ……... 
0,66 
0,66 
0,66 
Hammasi…………………………… 
1,70 
1,38 
1,92 
Bu jadvaldan ko‘rinadiki, umumiy issiqlikning 52-65% qismi 
oltingugurtli xomashyolarni kuydirilishidan ajralib chiqadi, shuning 
uchun pech bo‘linmasida birinchi navbatda ajraladigan issiqlikdan 
foydalanishni yo‘lga qo‘yishni nazarda tutiladi. Vaholanki, 1 t H
2
SO
4
olish uchun 50-100 kvt∙s elektroenergiya sarflanadi, bunda sulfat 
kislotali zavodlarda ajraladigan issiqlikning ma’lum qismidan samarali 
foydalanish orqali o‘z-o‘zini to‘la elektroenergiya bilan ta’minlanishiga 
erishish mumkin. Qaynovchi qatlamli pechlarda 1 t sulfat kislota ishlab 
chiqarishda 1,2 t gacha bug‘ olinadi, ya’ni ajraladigan issiqlikning 
qariyib 46% miqdoridan foydalaniladi. Shunday qilib, sulfat kislota 
ishlab chiqarish sanoatlari energiya ta’minotchisiga ham aylanishi 
mumkin, natijada sulfat kislota tannarxi keskin pasayadi. 
SO
2
ning kontaktlanish va sulfat kislota hosil bo‘lish issiqliklaridan 
qo‘shimcha 
foydalanishda 
(bu 
yo‘nalishlarda 
izlanishlar 
olib 
borilmoqda) issiqlikdan foydalanish ulushi ortadi va sulfat kislota ishlab 
chiqarish yanada iqtisodiy jihatdan tejamliroq bo‘ladi. 

---

44 
Chang holatida va qaynovchi qatlam pechlarida kolchedanni 
kuydirishda, shuningdek oltingugurtni yoqishda pechdan chiqadigan 
gazning harorati 800-1000
O
C ga yetadi. Bu gazning issiqligidan bug‘ 
olish uchun qozon-yuttirgichlarda foydalanish yanada maqsadga 
muvofiqdir. 
Mexnik pechlardan chiqadigan kuyundi gaz nisbatan past haroratga 
ega va shuning uchun ular qozon-yuttirgichlarda bug‘ olish uchun 
yaroqsizdir. Lekin bu gazlarning issiqligi bilan keyingi tegishli 
maqsadlarda (o‘txonalarda, pechlarda va x.o.) ishlatish uchun 
yuboriladigan havoni qisman qizdirish mumkin.