I tortish tavsiflarini hisoblash va tuzish hamda cheklashlarni hisoblash

AB

BV

AV

IV. TOK EGRILARINI HISOBLASH VA QURISH


9. Tok tavsiflarini hisoblash va qurish


I_d tortish dvigateli iste'mol qiladigan tok kattaligi hamda dvigatel chulg‘amlari bo‘ylab tokning oqish vaqti kattaligi bo‘yicha chulg‘amlarning qizish harorati aniqlanadi va unga ko‘ra elektrovozning yaroqliligi baholanadi.
Poezdni tortishga ishlatiladigan elektr energiya sarfini hisoblash uchun o‘zgaruvchan tokdagi elektrovoz iste'mol qiladigan to‘liq tokning faol tarkibiy qismi kattaligi I_ea ni hamda har bir tok bilan ishlash vaqtini bilish zarur.
Buning uchun poezdlar qatnovi grafiklarida tokning o‘zgarish egrilari I_d(S) va o‘zgaruvchan tokdagi elektrovozlarning I_ea(S) qiymatlari ko‘rsatiladi.
Ushbu grafiklarni qurish uchun o‘zgaruvchan tokdagi elektrovozning tok tavsiflari I_ea(V) ni hisoblash va qurish lozim (I_d toki tezlik tavsiflaridan olinadi)
O‘zgaruvchan tokdagi elektrovoz uchun I_d toklari 6-rasmdagi cheklovchi liniyalarni hisobga olgan holda berilgan tezlik tavsiflaridan olinadi.
Elektrovozning tortish dvigatellarini ta'minlash uchun kontakt tarmoqdan iste'mol qiladigan I_d toki quyidagi formula orqali aniqlanadi


(24)


bu erda k_ef – o‘zgaruvchan tokning samaradorlik koeffitsienti. Kurs ishidagi hisoblashlarda k_ef = 1 deb, qabul qilish mumkin;
I_B – tortish dvigatellari toklarining yig‘indisiga teng to‘g‘rilangan tok,


I_B = I_d ·a (25)


bunda a - parallel ulangan tortish dvigatellari soni;
k_T – bosh transformatorning transformatsiya koeffitsienti bo‘lib, u birlamchi chulg‘am kuchlanishi U₁₀=U_c= 25000 V ning ikkinchi chulg‘am salt yurishi kuchlanishi U₂₀ ga nisbatiga teng. CHunki U_V0 = = 0,9 U₂₀,
(26)
Mazkur kurs ishida 33-pozitsiyada U_VON va 9-pozitsiyada U_VO berilgan kuchlanishlar uchun k_T aniqlanadi. V(I_g) tezlik tavsiflari va (24), (25) va (26) tengliklari asosida turli harakatlanish tezliklarida, 9- va 33-pozitsiyalardagi me'yoriy qo‘zg‘alish tavsiflarida hamda 33-pozitsiyadagi KQ1 va KQ2 kuchsiz qo‘zg‘alishlarda elektrovoz iste'mol qiladigan toklar aniqlanadi. I_d tortish dvigatellarining berilgan toklari va V tezliklar uchun I_d ning olingan qiymatlari 8-jadvalga kiritiladi.


Elektrovozning to‘liq tok faol tarkibiy qismi yoki faol tok I_da quyidagiga teng:


I_da = I_d χ (27)


bu erda χ - elektrovozning quvvat koeffitsienti.
Transformatorning salt yurishdagi nisbatan kichik tokini hisobga olmay turib, k_ef = 1 da quvvat koeffitsientini quyidagi formula yordamida aniqlash mumkin
(28)
bu erda - o‘zgartiruvchi qurilma zanjirining bitta tortish dvigateliga olib kelingan ekvivalent va umumiy faol qarshiligi (topshiriqqa qarang).
(27) va (28) tengliklar asosida 100 A ga karrali I_d toklari uchun, 33-pozitsiyadagi B, C, D, E, G nuqtalari va g‘ildiraklarning rels bilan ilashishi bo‘yicha tavsifning cheklash liniyasi bilan kesishishidagi tokka mos keladigan 9-pozitsiyadagi S nuqtasi uchun χ va I_da hisoblanadi.
Hisob natijalari 8-jadvalga kiritiladi va I_da(V) grafigi tuziladi. (3-rasm).
G‘ildiraklarning rels bilan ilashishi bo‘yicha cheklash liniyasi 2-rasmda AV egrisi ko‘rinishiga ega. Hisob-kitoblarni soddalashtirish maqsadida bu kabi egri chiziq I_da (V) grafigida V va S nuqtalaridan o‘tadigan to‘g‘ri chiziq bilan almashtiriladi (7-rasm). Olingan AB liniyasi tezlashish (razgon) davrida I_da toklarini aniqlashda qo‘llanadi.
8-jadval
Elektrovoz iste'mol qiladigan to‘liq tokning faol tarkibiy qismini hisoblash

Lavozim va nuktalar

V, km/s

Id, A

IB = Id ·a, A

Id, A

χ

Ida, A

nv

OV1

OV2

33 B C D E G

200 300

9 S

- - -

- - -

200 300

10. Yo‘l funksiyasida tok egrilarini qurish


V(S) tezlik egrisi bo‘ylab tok egrilarini qurish tartibi quyidagi rasmda keltirilgan. O‘zgaruvchan tokdagi elektrovozning I_d (S) va I_da (S) tok egrilari V(S) va t(S) grafigiga chiziladi. Ushbu nuqtalar tok tavsiflari bo‘yicha V(S) grafigida tezlashish qiymatini o‘zgartiradigan tezliklar uchun, shuningdek ular ta'sirida V = 0, 10, 20 va h.k. km/s tezlashishda V(S) liniyasi kesimining qiyalik burchagi, V_r, KQ ga o‘tish tezliklari va V(S) liniyasining har bir sinish nuqtalari uchun aniqlanadi. Tokning egrilarini qurish masshtabi istalgan ko‘rinishda bo‘lib, bunda topshiriqda berilgan masshtablarning me'yoriy qatorini hisobga olish zarur. Olingan nuqtalar to‘g‘ri liniyalar bilan birlashtirilib, keyingi hisob-kitoblarni bajarishdagi qulaylik uchun raqamlanadi. Salt yurish va tormozlashda toklar nolga teng.


V. POEZDNI TORTISHGA SARFLANADIGAN ELEKTR ENERGIYANI VA TORTISH DVIGATELLARI CHULG‘AMLARINING QIZISH HARORATINI HISOBLASH


11. Poezdni tortishdagi elektr energiyasi sarfini aniqlash


Tokning faol tarkibiy qismi egrisi I_da(S) va vaqt egrisi t(S) asosida
keltirilgan harakat egrilari bo‘yicha (grafik-analitik usul yordamida) quyidagi formula yordamida poezdni tortishga sarflanadigan elektr energiyasi A_t, kVt·s (yordamchi zanjirlarga ishlatiladigan sarfdan tashqari) aniqlanadi
(29)
bu erda U_c – tok qabul qilgichdagi nominal kuchlanish, V;
I_sr - Δt vaqt ichidagi o‘rtacha tok I_da bo‘lib, Δt vaqt boshi va oxiridagi toklarning yarim yig‘indisiga teng.
Tok va vaqt egrilaridan olingan ma'lumotlar 9-jadvalga kiritiladi. Elektr energiyasi sarfini har bir peregon va to‘liq uchastka bo‘yicha, to‘xtovsiz harakat va oraliq stansiyalarda to‘xtashlar bilan harakatlanadigan poezd uchun alohida hisoblanishi lozim. SHunga mos holda ikkita 9-jadval to‘ldiriladi. Bundan tashqari, poezdning tezlikni cheklash joyiga yaqinlashishidagi tormozlashida va salt yurishidagi energiya sarfining farqi ko‘rsatilishi zarur.
Elektrovoz tortish dvigatellari ishiga sarflanadigan energiyadan tashqari yordamchi zanjirlar A_vs ga ham elektr energiyasini sarflaydi. Ushbu energiya elektrovozning to‘liq ish vaqti uchun 1 daqiqa mobaynida yordamchi zanjirlarning elektr energiyani o‘rtacha iste'mol qilishining ko‘paytmasi sifatida aniqlanadi.
A energiyasining to‘liq sarfi, sarflar yig‘indisiga teng:


A = A_t + A_vs. (30)
9-jadval
Elektr energiyasi sarfini hisoblash uchun ma'lumotlar

Tok egrisidagi nuqtalar	Tok Ida , A			Vaqt Δt, Daq	Ida· Δt, A•daq	∑At kVt ch
	Inach, A	Ikon, A	Isr , A
Peregonda jami A - B				Σ Δt=...	Σ Ida· Δt=..	∑At=...
Peregonda jami B - V				Σ Δt=...	Σ Ida· Δt=..	∑At=...
Peregonda jami A – V				Σ Δt=...	Σ Ida· Δt=..	∑At=...

So‘ng har bir peregon va to‘liq uchastka bo‘yicha, to‘xtovsiz harakat va oraliq stansiyalarda to‘xtashlar bilan harakatlanishda quyidagi formula yordamida elektr energiyaning solishtirma sarfi hisoblanadi
, (31)


bu erda m_c – tarkib massasi;
S – elektr energiyaning solishtirma sarfi aniqlanadigan peregon (yoki to‘liq uchastka) uzunligi, km.
Hisob natijalari 10-jadvalga kiritiladi.
10-jadval
Energiya sarfi

Peregon yoki uchastka	Uzun lik S, km	To‘xtovsiz harakatlanish		To‘xtashlar bilan harakatlanish
		A, kVt.ch	a, Vt.ch/t.km	A, kVt.ch	a, Vt.ch/t.km
AB
BV
AV

Ushbu hisoblar asosida oraliq stansiyalari bo‘ylab to‘xtashlar bilan va to‘xtovsiz harakatda elektr energiyasi sarfidagi farqlar aniqlanadi va poezdning to‘xtovsiz harakatida elektr energiyasining kam sarflanishi hisobiga zaruriy vositalarning tejalishi hisoblab chiqiladi.